Czy wydatki poniesione przez potencjalnych beneficjentów POIiŚ po 1 stycznia 2007 r. będą uznane za kwalifikowane? Czy takie same zasady mają zastosowanie do wszystkich projektów realizowanych w ramach POIiŚ?

Okres, w którym mogą być ponoszone wydatki kwalifikowalne, nazywany jest okresem kwalifikowania wydatków. Wydatki poniesione poza nim nie mogą być uznane za kwalifikowalne.

Zgodnie z postanowieniami, które zostały przyjęte w „Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach POIiŚ”, początek okresu kwalifikowania wydatków to 1 stycznia 2007 r., natomiast jego koniec to 31 grudnia 2015 r.

Należy jednak pamiętać, że są to wyłącznie ramy wyznaczające maksymalny dopuszczalny okres. Tym samym ostateczny okres kwalifikowania wydatków będzie wskazany w zawieranej z beneficjentem umowie o dofinansowanie, która wyznaczy zarówno początkową, jak i końcową datę kwalifikowalności wydatków dla danego projektu. Także wtedy, gdy wniosek o dofinansowanie zostanie złożony w późniejszym terminie, możliwe jest wskazanie w umowie 1 stycznia 2007 r. jako początkowej daty kwalifikowania wydatków. Jednakże wydatki kwalifikowalne poniesione przed podpisaniem umowy o dofinansowanie będą musiały być zgodne z tymi samymi zasadami, np. dotyczącymi zamówień publicznych, dokumentowania wydatków itd., co wydatki poniesione po podpisaniu umowy.

W wypadku projektów podlegających zasadom pomocy publicznej poszczególne programy pomocowe mogą przewidywać bardziej restrykcyjne ramy czasowe kwalifikowania wydatków. Przykładowo w projektach objętych programami pomocowymi przygotowanymi na podstawie „Wytycznych KE w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007 – 2013” pomoc może być udzielona wyłącznie wtedy, gdy beneficjent przed rozpoczęciem prac nad realizacją projektu złoży wniosek o przyznanie pomocy, a instytucja pośrednicząca POIiŚ potwierdzi na piśmie, że projekt zasadniczo kwalifikuje się do pomocy, czyli spełnia kryteria określone w programie. Jeśli prace się rozpoczną, zanim te warunki zostaną spełnione, projekt w całości nie będzie się kwalifikował do wsparcia ze środków UE.

Gdzie można uzyskać informacje na temat rodzaju dokumentów, które beneficjent powinien złożyć, aby uzyskać dofinansowanie ze środków POIiŚ?

Informacje na temat liczby i rodzaju dokumentów, które potencjalny beneficjent powinien złożyć w związku z ubieganiem się o uzyskanie bezzwrotnej pomocy w ramach POIiŚ, zawarte są w dokumencie „Instrukcja do wypełnienia formularza wniosku o dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego »Infrastruktura i środowisko«”, który dostępny jest m.in. na głównej i tematycznej (poświęconej zagadnieniu funduszy strukturalnych) stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Dokument ten:

- wskazuje właściwy formularz wniosku o dofinansowanie,

- zawiera instrukcję do wypełnienia poszczególnych pól formularza wniosku o dofinansowanie,

- określa listę załączników do wniosku o dofinansowanie.

W trakcie prac nad „Instrukcją...” zostały uwzględnione następujące cztery podstawowe kryteria rozróżnienia:

- sektor wsparcia, tj. właściwy priorytet POIiŚ,

- tryb wyboru i oceny projektu, tj. tryb indywidualny, tryb konkursowy oraz tryb systemowy,

- wielkość projektu, tj. projekt „duży” oraz projekt, który nie jest zaliczany do „dużych” projektów,

- występowanie bądź nie pomocy publicznej.

Uwzględniając powyższe kryteria, w gestii potencjalnego beneficjenta jest ocena typu projektu, który reprezentuje, oraz wybór tej wersji „Instrukcji...”, która odpowiada specyfice jego projektu.

Kiedy zostaną uruchomione pierwsze konkursy na realizację projektów?

Formalnie nie ma już przeszkód do rozpoczęcia przygotowań do organizowania konkursów i naboru wniosków w ramach programu, jednak na razie dotyczy to priorytetów w sektorach środowiska (priorytety I – V), energetyki (priorytety IX – X), kultury (XI), zdrowia (XII) i pomocy technicznej (XIV, XV).

Warto tutaj dodać, iż 18 marca br. Ministerstwo Środowiska uruchomiło konkursy w ramach priorytetu I „Gospodarka wodno-ściekowa” oraz działania 2.1. „Kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych”.

Wszystkie niezbędne informacje związane z organizacją konkursów i przyjętym systemem wyboru projektów zostały zawarte w dwu dokumentach zamieszczonych na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. „Organizacja systemu oceny i wyboru projektów w ramach Programu Operacyjnego »Infrastruktura i środowisko«” zawiera m.in. opis przewidzianych trybów wyboru projektów, począwszy od przyjęcia regulaminu konkursu poprzez ocenę projektów do ogłoszenia wyników i podpisania umowy. Drugim dokumentem jest „Harmonogram uruchomienia Programu Operacyjnego »Infrastruktura i środowisko« 2007 – 2013”, który mówi o planowanym uruchomieniu poszczególnych działań programu, tj. o datach rozpoczęcia pierwszych naborów wniosków oraz wydania pierwszych decyzji o dofinansowaniu.

W tym kontekście warto także wspomnieć o istotnym novum przewidzianym w procedurze oceny projektów, tj. preselekcji projektów. Aby usprawnić proces przyjmowania i oceny wniosków oraz odciążyć beneficjenta od ponoszenia zbędnych kosztów na przygotowanie dokumentacji do wnioskowania, przewidziano, że w I etapie będzie następowała ocena projektów na podstawie niepełnej dokumentacji projektowej tylko pod kątem kryteriów formalnych oraz kryteriów merytorycznych I stopnia. Sporządzona zostanie w ten sposób lista rankingowa najlepszych projektów. W II etapie nastąpi ocena techniczna projektów z listy rankingowej już na podstawie pełnej dokumentacji projektowej pod kątem kryteriów merytorycznych II stopnia w celu podjęcia decyzji o dofinansowaniu projektu.

Gmina miejska, która nie prowadzi działalności gospodarczej, zamierza zrealizować projekt polegający na budowie kanalizacji sanitarnej. Po zrealizowaniu inwestycji kanalizacja zostanie wydzierżawiona przedsiębiorstwu wodociągowemu, w którym gmina posiada większość udziałów. Z tego tytułu nastąpi przychód – gmina wystawi faktury VAT za każdy rok dzierżawy. VAT należny zostanie odprowadzony do US. Czy w takim przypadku koszt z tytułu VAT można zaliczyć jako wydatek kwalifikowalny?

W przedstawionym stanie faktycznym wydatki poniesione na VAT nie mogą być uznane za kwalifikowalne w ramach POIiŚ.

Wynika to z art. 3 lit. e rozporządzenia Rady (WE) nr 1084/ 2006 ustanawiającego Fundusz Spójności (podobną zasadę wprowadza art. 7 ust. 1 lit. e rozporządzenie 1080/2006), zgodnie z którym podatek od towarów i usług (VAT) może być wydatkiem kwalifikowalnym tylko wtedy, gdy nie podlega zwrotowi, tzn. nie jest możliwe jego odzyskanie przez beneficjenta. Zgodnie z postanowieniami pod- rozdziału 6.7 „Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach POIiŚ” VAT podlegający odzyskaniu w jakikolwiek sposób nie będzie uważany za wydatek kwalifikowalny, nawet jeśli nie został faktycznie odzyskany przez beneficjenta. Ponadto wnioskodawca, który zamierza uznać VAT za taki wydatek, jest zobowiązany do przedstawienia we wniosku o dofinansowanie szczegółowego uzasadnienia zawierającego podstawę prawną wskazującą na brak możliwości obniżenia VAT należnego o VAT naliczony.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatnikom przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim nabywane towary lub usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Przepisy ustawy o VAT stanowią, iż prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje beneficjentowi wtedy, gdy spełnione są dwa warunki: jest on podatnikiem VAT oraz zakupione przez niego towary i usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych.

Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel i rezultat tej działalności. Za podatników nie uznaje się organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych (art. 15 ust. 6 ustawy o VAT).

Prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje wtedy, gdy zakupione przez beneficjenta towary i usługi będą służyły czynnościom opodatkowanym. Prawo do odliczenia nie przysługuje w zakresie, w jakim zakupy związane są z czynnościami zwolnionymi z VAT lub z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu.

W przedstawionym stanie faktycznym należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Umowa dzierżawy zaliczana jest na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy do świadczenia usług lub na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT stanowi dostawę towarów, jeżeli spełnione są warunki określone w tym przepisie. Określa on, iż dzierżawę (najem, leasing) uznaje się za dostawę towarów, pod warunkiem iż umowa nie przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty zostanie przeniesione prawo własności. Jeżeli zatem umowa dzierżawy nie zawiera takiego warunku, tego typu czynność stanowi świadczenie usług opodatkowane VAT (jednocześnie w odniesieniu do beneficjenta czynność ta nie podlega zwolnieniu od opodatkowania na podstawie innych przepisów).

W związku z powyższym w tej sytuacji podatnikowi VAT – gminie miejskiej – przysługuje prawo do odliczenia VAT związanego z inwestycją i VAT nie może być wydatkiem kwalifikowanym.