Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) muszą tworzyć zakłady pracy chronionej. Służy on finansowaniu rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym indywidualnych programów rehabilitacji niepełnosprawnych, oraz ubezpieczeniu takich osób zgodnie z regulaminem wykorzystania tych środków. Dysponentem zfron jest pracodawca. Wynika tak z art. 33 ust. 9 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92). Zpch przeznaczają zfron co najmniej w:

- 10 proc. na pomoc indywidualną dla niepełnosprawnych pracowników i byłych niepracujących niepełnosprawnych pracowników tego zakładu,

- 15 proc. – indywidualne programy rehabilitacji,

Resztę (zwykle 75 proc.) wydatkują w ramach tzw. puli ogólnej czy inaczej dużego funduszu.

Mogą ponadto gromadzić do 10 proc. środków funduszu na realizację wspólnych zadań zgodnych z ustawą, co w efekcie pomniejsza pulę dużego funduszu. Rodzaje wydatków, jakich wolno dokonywać ze środków zfron, oraz warunki wykorzystania tych środków określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (DzU nr 245, poz. 1810).

Pomoc indywidualna to wydatki wymienione wyczerpująco w § 2 ust. 1 pkt 11 lit. a – r rozporządzenia, czyli np. na:

- przejazd w obie strony, pobyt i leczenie w szpitalach, sanatoriach, placówkach rehabilitacyjno-szkoleniowych, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,

- kupno leków i innych niezbędnych środków medycznych,

- usprawnianie fizyczne,

- trzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika,

- odpłatność za kursy i szkolenia rozwijające pozazawodowe zainteresowania niepełnosprawnych.

Przyznajemy ją na wniosek uprawnionego, kierując się jego sytuacją materialną i losową w formie bezzwrotnej lub nieoprocentowanej pożyczki. Dodatkowo ta ostatnia podlega częściowemu lub całkowitemu umorzeniu, jeśli została wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem. Szczegółowe warunki, tryb przyznawania, wysokość, częstotliwość, sposób oceny wniosku, a wreszcie podmiot uprawniony do podjęcia ostatecznej decyzji (komisja lub pracodawca) reguluje zakładowy regulamin wykorzystania środków funduszu rehabilitacji. Regulamin ten zgodnie z §5 rozporządzenia ustalamy w uzgodnieniu z:

- osobami zapewniającymi doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne na rzecz niepełnosprawnych pracowników zpch,

- działającymi w zakładzie związkami zawodowymi lub w razie ich braku z przedstawicielami wybranymi przez niepełnosprawnych pracowników.

Uzgodnień dokonujemy w ustalonym przez strony terminie, ale najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia przedłożenia przez nas projektu regulaminu. Jeśli nie osiągniemy kompromisu w tym czasie, sami go uchwalamy i podajemy niezwłocznie do wiadomości pracowników, wywieszając w widocznym miejscu.

Warunkiem wykorzystania środków zfron na indywidualne programy rehabilitacji jest opracowanie programu rehabilitacji. W tym celu powołujemy komisję rehabilitacyjną, w skład której wchodzą:

- lekarz lub pielęgniarka wykonujący dla nas świadczenia zdrowotne z dziedziny doraźnej lub specjalistycznej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych,

- osoba zajmująca się u nas problematyką rehabilitacji,

- doradca zawodowy lub instruktor zawodu,

- psycholog; jeśli uzasadnia to specyfika przewidywanych działań rehabilitacyjnych (członek fakultatywny).

Komisja ocenia też efekty realizacji programu rehabilitacji i – gdy zachodzi potrzeba – modyfikuje go oraz określa możliwości i formy dalszej rehabilitacji. Z tej puli finansujemy z zfron wszelkie koszty mające na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych pracownika objętego programem.

O wydatkach dokonywanych z puli ogólnej funduszu, określonych w § 2 ust. 1 pkt 1 – 10 rozporządzenia w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, decyduje bezpośrednio pracodawca, jako dysponent tych środków.

Są to najistotniejsze wydatki z punktu widzenia pracodawcy, np. na:

- wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb niepełnosprawnych;

- zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń;

- finansowanie na określonych zasadach robót budowlanych dotyczących obiektów budowlanych zakładu pracy chronionej;

- wprowadzenie nowoczesnych technologii i prototypowych wzorów oraz programów organizacyjnych;

- tworzenie, modernizację, remont, rozbudowę i utrzymanie bazy rehabilitacyjnej, socjalnej i wypoczynkowej;

- podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne, szkolenia i przekwalifikowanie w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych;

- dowóz do pracy i z pracy niepełnosprawnych,

- kupno samochodów, ale wyłącznie do przewozu niepełnosprawnych mających trudności w korzystaniu z publicznych środków transportu.

Zakłady pracy chronionej mogą także wspólnie zdecydować o wydatkowaniu środków zfron stosownie do § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia, w szczególności na:

- tworzenie i modernizację infrastruktury rehabilitacyjno-socjalnej,

- przedsięwzięcia inwestycyjne,

- badania i analizy rynku pracy osób niepełnosprawnych.

Na te cele każdy z nich ma prawo przeznaczyć do 10 proc. swojego zfron.

Autorka jest głównym specjalistą ds. legislacji w Biurze Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawynch w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej