Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest otworzenie firmy w jednej ze specjalnych stref ekonomicznych. Poza nawet pięcioletnim zwolnieniem z podatku dochodowego przedsiębiorcom funkcjonującym na tych uprzywilejowanych terenach przysługuje zwolnienie z cła, co automatycznie pozwala im na swobodne dysponowanie środkami dewizowymi. Wszystkie inne firmy działające na Białorusi muszą odsprzedawać państwu 30 proc. zarobionych na eksporcie dewiz. Jednak zarówno liczba specjalnych stref ekonomicznych, jak i możliwości założenia tam przedsiębiorstwa są ograniczone i zależą m.in. od uzyskania stosowanych pozwoleń od białoruskich władz państwowych. Obecnie na Białorusi jest sześć specjalnych stref ekonomicznych: Brześć, Mińsk, Homel-Raton, Witebsk, Mogilew, Grodnoinwest.
Firmy zagraniczne mogą funkcjonować na Białorusi jako spółki joint venture oraz tzw. handlowe osoby prawne. Spółkami joint venture są podmioty, w których kapitale zakładowym inwestycje zagraniczne wynoszą nie mniej niż 20 tys. dolarów, a ich podstawowym celem jest przynoszenie zysku. Osoby fizyczne będące udziałowcami spółki joint venture nie muszą mieć obywatelstwa białoruskiego. Mogą na stałe mieszkać poza granicami Białorusi. Udział w kapitale muszą natomiast posiadać również białoruskie osoby fizyczne lub prawne.
Jeśli udziałowcem joint venture ma być spółka państwowa, musi otrzymać na to zgodę ministerstwa, komitetu państwowego lub innego właściwego organu państwowego. W przypadku gdy spółka państwowa w postaci wkładu do kapitału założycielskiego chce wnieść budynki, musi uzyskać zgodę departamentu zarządzającego majątkiem państwowym w Ministerstwie Finansów lub odpowiedniego organu władz lokalnych. Jeżeli wartość majątku wnoszonego przez spółkę państwową do kapitału zakładowego spółki joint venture przekracza 10 tys. tzw. kwot bazowych, czyli ok. 76 tys. dolarów, niezbędne jest uzyskanie zezwolenia prezydenta Białorusi lub odpowiedniego organu władz lokalnych. Formy działalności
- otwarta spółka akcyjna, - zamknięta spółka akcyjna,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółka z uzupełniającą odpowiedzialnością,
- tzw. zagraniczne spółki unitarne.
W przypadku handlowej osoby prawnej kapitał zagraniczny musi wynosić 100 proc.
Każdy podmiot z udziałem zagranicznym nabywa osobowość prawną z dniem rejestracji państwowej dokonywanej przez wojewódzkie komitety wykonawcze w 15 dni od złożenia niezbędnych dokumentów. Może spotkać się z odmową, jeżeli komitet stwierdzi, że jej utworzenie jest niecelowe.
Obydwie z wymienionych wyżej osób prawnych z udziałem zagranicznym ponoszą odpowiedzialność wobec osób trzecich za skutki bankructwa. Jeżeli majątku spółki nie wystarczyło na pokrycie zobowiązań wobec wierzycieli, a upadłość została spowodowana przez udziałowców, właścicieli majątku spółki lub inne osoby, które mają prawo wydawać wiążące polecenia wobec spółki lub w innej formie mogą określać jej działania, osoby te odpowiadają wobec wierzycieli subsydiarnie. Z własnego majątku pokrywają brakujące należności wierzycieli spółki.
Kapitał zakładowy spółki z udziałem zagranicznym powinien być w co najmniej 50 proc. wpłacony w formie gotówkowej lub wkładu rzeczowego w ciągu pierwszego roku od dnia państwowej rejestracji spółki w ten sposób, że każdy z udziałowców wnosi nie mniej niż połowę ostatecznej kwoty swojego udziału. Pozostałą część musi wpłacić w ciągu dwóch lat od dnia rejestracji. Wyjątek stanowią osoby prawne, tworzone w formie otwartych spółek akcyjnych, których kapitał zakładowy powinien być opłacony w pełnej wysokości do czasu ich rejestracji państwowej.
Każda osoba prawna z udziałem zagranicznym składa organowi rejestracyjnemu pisemne potwierdzenie opłacenia kapitału zakładowego nie później niż po 30 dniach od dnia upłynięcia przewidzianego na to okresu. Odpowiednią opinię wystawia organizacja rewidentów.
Majątek, wwożony na Białoruś przez udziałowca zagranicznego jako kapitał zakładowy spółki z udziałem zagranicznym, jest zwolniony z cła i VAT. Wymaga to jednak spełnienia trzech warunków:
- majątek nie jest środkiem trwałym,
- składające się nań towary nie podlegają akcyzie,
- majątek wwożony jest na Białoruś w terminie wynikającym z dokumentów założycielskich spółki.
Co ciekawe, białoruska spółka z kapitałem zagranicznym nie może mieć spółki córki, tworzyć filii czy przedstawicielstw ani na Białorusi, ani poza jej granicami.
Umowa spółki, która rozpoczyna funkcjonowanie na Białorusi, musi wskazywać m.in.:
- nazwę i siedzibę spółki,
- cel i zakres jej działania,
- wysokość kapitału oraz sposób i warunki jego wnoszenia,
- zasady podziału zysku i pokrywania strat,
- kompetencje kierownictwa,
- tryb podejmowania uchwał.
Wniosek o rejestrację składa się w obwodowym lub miejskim Komitecie Wykonawczym. Wcześniej należy uzyskać zgodę miejscowych władz na lokalizację spółki na ich terenie, a z resortem sprawiedliwości uzgodnić jej nazwę. Do wniosku o rejestrację muszą być dołączone: dwa egzemplarze dokumentów założycielskich (statut i umowa), kserokopia paszportu zagranicznego udziałowca będącego osobą fizyczną lub wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego, jeśli udziałowiec ten jest osobą prawną, a także dokument potwierdzający prawo do lokalu, w którym będzie się mieściła siedziba spółki. Wszystkie dokumenty muszą być przetłumaczone na język białoruski lub rosyjski przez tłumacza przysięgłego.
Opłata rejestracyjna to 60 euro. Rozpatrzenie wniosku trwa ok. 15 dni.
Podatek dochodowy płacony na Białorusi przez osoby prawne wynosi generalnie 24 proc., a dla małych firm - 10 proc. Rozmaite ulgi przysługują m.in. firmom działającym w specjalnych strefach ekonomicznych, rozpoczynającym produkcję ważną z punktu widzenia interesów państwa czy tworzonym w najmniejszych ośrodkach.
Natomiast zasady obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych płaconego przez tzw. samozatrudnionych są dość skomplikowane i wymagają fachowej pomocy miejscowych doradców. Jego stawki, w zależności od wysokości dochodów, wynoszą 9, 15, 20, 25, 30 proc.
Podstawowa stawka VAT na Białorusi wynosi 20 proc., obniżone zaś 10 proc. (m.in. dla firm ze specjalnych stref ekonomicznych) i 0 proc. (m.in. dla eksportu).
Akcyzą obciążone są: spirytus i wyroby spirytusowe, tytoń, wyroby alkoholowe, piwo, nafta, benzyna, olej napędowy, wyroby jubilerskie, mikrobusy, samochody osobowe. Stawki akcyzy ustanawiane są na jednostkę towaru (kwota stała) lub uzależnione od wartości towaru (stawka procentowa).
Stawka ubezpieczenia społecznego wynosi 35 proc.
Jeśli chodzi o nabywanie ziemi, to białoruskie przepisy formalnie nie wprowadzają żadnych przeszkód, jeśli jest ona niezbędna do prowadzenia działalności gospodarczej. Jednak w praktyce jest to bardzo ograniczone, gdyż każdy zakup wymaga decyzji prezydenta.
Jak założyć firmę w innych krajach, czytaj: Własna firma za granicą
Jedną z form prowadzenia działalności przez firmy zagraniczne na Białorusi są przedstawicielstwa. Mogą być one otworzone wyłącznie na podstawie zezwoleń wydawanych przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Działają w imieniu i na zlecenie podmiotu zagranicznego, czyli swojej tzw. Zagrofirmy, której nazwa widnieje w zezwoleniu na otwarcie przedstawicielstwa. Cele jego działalności mogą być handlowe lub niehandlowe. Są to m.in.:
- wspieranie realizacji umów międzynarodowych,
- badanie rynków towarowych Białorusi,
- poznanie możliwości realizacji zamierzonej inwestycji,
- tworzenie przedsiębiorstw - zagranicznych i wspólnych z białoruskimi,
- wsparcie rozwoju handlowo-gospodarczych kontaktów państw;
- reprezentacja interesów Zagrofirmy;
- pomoc socjalna i ochrona obywateli,
- walka ze skutkami klęsk żywiołowych, ekologicznych, przemysłowych i innych katastrof,
- ochrona macierzyństwa,
- działalność w zakresie nauki, kultury, sztuki, profilaktyki i ochrony zdrowia,
- współpraca w działalności sportowej,
- ochrona przyrody,
- ochrona zabytków.
Przedstawicielstwa otrzymują zezwolenie na działalność maksymalnie przez trzy lata. Okres ten może zostać przedłużony przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych na wniosek Zagrofirmy, jeżeli cel otwarcia przedstawicielstwa nie został zrealizowany. Opłata za wydanie zezwolenia na otwarcie przedstawicielstwa wynosi 1 tys. dolarów w wypadku przedstawicielstw białoruskich rezydentów podatkowych, 2 tys. dolarów dla tych, którzy takimi rezydentami nie są, lub 500 dolarów, gdy w grę wchodzi przedstawicielstwo firmy-rezydenta z państwa członkowskiego Wspólnoty Niepodległych Państw.
Justyna Piesiewicz, dyrektor w spółce Accreo Taxand
Z punktu widzenia przedsiębiorców jedną z najatrakcyjniejszych, a zarazem najszybciej rozwijających się na Białorusi branż, podobnie jak w Polsce, jest budownictwo. I to właśnie usługi w tym zakresie cieszą się największym popytem. Jeśli chodzi o zbyt towarów, to firmy białoruskie najbardziej zainteresowane są zakupem maszyn, środków transportu, wyrobów chemicznych, farmaceutyków. Natomiast polski przedsiębiorca, który zdecyduje się rozpocząć prowadzenie działalności bezpośrednio na Białorusi, musi liczyć się z wieloma trudnościami technicznymi. Problemem są wysokie cła i brak informacji gospodarczej, np. na temat firm konkurencyjnych. Najwięcej kłopotów sprawia jednak wszechobecna biurokracja. Urzędnicy nie są przychylni zagranicznym przedsiębiorcom, często wymagają dodatkowych zaświadczeń lub potwierdzeń otrzymanych certyfikatów, dyplomów czy innych dokumentów świadczących o jakości produktu lub wiarygodności firmy. Nie można się tym jednak zrażać już na początku. Lokalni biznesmeni są niejednokrotnie przyjaźni i w sytuacjach zdawałoby się beznadziejnych mogą się okazać bardzo pomocni. Białoruski rząd też zresztą rozpoczął pewne reformy. Na przykład wszystkie sprawy związane z rejestracją firmy można już dziś załatwić w jednym okienku.
Ważne adresy
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP
220-050 Mińsk
ul. Wołodarskiego 6
tel. 00375 172 224 819
Konsulat Generalny RP w Grodnie
230-023 Grodno
ul. Budionnego 48a
tel. 00375 152 751 590
Konsulat Generalny RP w Brześciu
224-030 Brześć
ul. Kujbyszewa 24
tel. 00375 162 233 2 02
Ambasada Republiki Białorusi w Polsce
02-952 Warszawa
ul. Wiertnicza 58
tel. 0048 22 742 09 90
Polsko-Białoruska Izba Przemysłowo-Handlowa
00-074 Warszawa
ul. Trębacka 4
tel. 022 630 97 95
