Miesięczne wynagrodzenie to podstawowy składnik siatki płac zarządców wskazanych podmiotów prawnych niezależnie od tego, czy sprawują oni funkcje na podstawie umów o pracę czy cywilnoprawnych, np. kontraktu menedżerskiego. Ustawa kominowa ściśle limituje maksymalną wysokość poborów w relacji do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku.

Podstawa wymiaru

Generalnie najwyższy pułap miesięcznego wynagrodzenia mierzymy wielokrotnością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale poprzedniego roku. Wyższe stawki otrzymują przy tym publiczni menedżerowie podmiotów strategicznych bądź dużych.

Jednak od kilku lat, ze względu na kryzys finansów publicznych, kwota bazowa do ustalenia miesięcznego wynagrodzenia jest regularnie zamrażana. Wskutek tego w 2013 r. zarządcy niektórych podmiotów prawnych otrzymują miesięczne wynagrodzenia identyczne jak w poprzednim roku.

Ich maksymalne pułapy obliczamy bowiem wedle przeciętnej miesięcznej płacy w sektorze przedsiębiorstw państwowych bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2009 r., czyli od kwoty 3454,58 zł (art. 29d ust. 1 ustawy kominowej, obwieszczenie prezesa GUS z 19 stycznia 2010 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2009 roku, DzUrz GUS nr 1, poz. 4).

Wyjątkowo zostali potraktowani członkowie organów nadzorczych agencji państwowych bez względu na ich formę organizacyjno-prawną (w tym wykonawczych) w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. W 2013 r. najwyższe limity przysługujących im wynagrodzeń miesięcznych szacujemy na podstawie przeciętnej miesięcznej pensji w sektorze przedsiębiorstw państwowych bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2011 r., czyli podstawą obliczeń jest kwota 3769,83 zł (art. 29 ust. 2 ustawy kominowej, obwieszczenie prezesa GUS z 18 stycznia 2012 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2011 roku; DzUrz GUS z 2012 roku, poz. 1).

Kto wyznacza indywidualne zarobki

W umowie o pracę bądź kontrakcie menedżerskim, na podstawie którego zarządca pełni funkcję, strony mogą wyodrębnić różne składniki pensji, np. stawkę zasadniczą, dodatki, premię. Zsumowane poszczególne elementy płacowe nie mogą przewyższać górnych pułapów miesięcznego wynagrodzenia.

Konkretną wysokość wynagrodzenia osoby kierującej niektórymi podmiotami prawnymi ustalają:

- organ założycielski, organ właściwy do reprezentowania Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, organ tworzący lub nadzorujący jednostkę, organ, któremu placówka podlega – dla kierowników, likwidatorów i członków organów nadzorczych podmiotów z pkt a-c, f i g-i oraz dla kierowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej,

- dla kierowników, likwidatorów i członków organów nadzorczych spółek z pkt d i e – zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie akcjonariuszy,

- kierownik podmiotu, organ nadzorczy lub prezes Rady Ministrów, gdy zastrzegają to odrębne przepisy – dla pozostałych menedżerów.

Ryzykowna hojność

Ustawa kominowa wprowadza sankcje za naruszenie narzuconych nią rygorów płacowych. Gdy wynagrodzenie, jakie menedżer faktycznie dostaje, przewyższa maksymalne limity miesięcznej stawki wskazanej w tabeli, postanowienie umowy w części nadwyżki staje się nieważne z mocy prawa (art. 13 ustawy kominowej).

Zainteresowany ma przy tym obowiązek zwrócić kwoty, jakie uzyskał dzięki złamaniu rygorów kominowych (wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 2012 r., I PK 149/2011). Nie może się tłumaczyć tym, że wydał już te pieniądze bądź zużył na potrzeby swoje oraz najbliższych i że w związku z tym nie musi oddawać nienależnego świadczenia.

Ale to nie wszystko. Srogie kary czekają również organy nadzorcze jednostek wymienionych w pkt b-f, które nie przestrzegają przepisów ustawy kominowej, a więc m.in. ustalają zarobki publicznych menedżerów ponad dozwolone granice finansowe. W takiej sytuacji organy te ulegają rozwiązaniu z mocy prawa, a dodatkowo ich członków nie można powołać jako przedstawicieli Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na następną kadencję (art. 14 ustawy kominowej).

Przykład

Rada nadzorcza zakładu energetycznego, posiadającego status jednoosobowej spółki prawa handlowego utworzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, przyznała premie kwartalne członkom zarządu.

W ten sposób doszło do naruszenia rygorów płacowych określonych w ustawie kominowej, bowiem członkowie zarządu dostali wynagrodzenia wyższe od sześciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku. Premii kwartalnej nie da się również zakwalifikować jako świadczeń dodatkowych czy nagrody rocznej. Jej przyznanie w sposób rażący naruszyło art. 5 ust. 1 ustawy kominowej i w konsekwencji rada nadzorcza od chwili wypłaty premii przestała istnieć w sensie prawnym.

Premier ma prawo określić w rozporządzeniu wykaz podmiotów o szczególnym znaczeniu dla państwa (spośród wskazanych w tabeli), których kierownikom można zwiększyć o 50 proc. maksymalne wynagrodzenie miesięczne przewidziane dla danego zarządcy. Dotychczas nie skorzystał jednak z tego uprawnienia.