W czasie urlopu wychowawczego pracownik może podjąć pracę zarobkową u swojego dotychczasowego albo innego pracodawcy. Ma również prawo np. rozpocząć działalność na własny rachunek, pobierać naukę lub wybrać się na szkolenie.

Te dodatkowe zajęcia nie mogą jednak odbywać się kosztem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Tak wynika z art. 186[sup]2[/sup] § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]. Wpłyną natomiast na sposób ubezpieczenia.

[srodtytul]Nowy tytuł[/srodtytul]

Osoby przebywające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (chorobowemu i wypadkowemu – nie), ale tylko wówczas, gdy nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiadają innych tytułów wywołujących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Tak wynika z art. 9 ust. 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=34C677F34BA78563B3E9E2FFB081F134?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)[/link].

Inny tytuł to oczywiście nie ten, z którego pracownik nabył prawo do urlopu wychowawczego.

Jeżeli więc w okresie przebywania na urlopie wychowawczym pracownik podjął dodatkowe zatrudnienie na podstawie umowy o pracę – obojętnie czy zawartej z własnym czy z obcym pracodawcą – wówczas od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, lecz z racji objętego etatu.

[srodtytul]Od czego liczymy[/srodtytul]

W okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym.

Tak wynika z art. 16 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=294736]ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 237, poz. 1654).[/link]

A zatem w 2010 r. to 1317 zł.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe urlopowiczów stosuje się zasadę proporcjonalnego zmniejszania tej podstawy za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie lub ustanie obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Wówczas kwotę podstawy wymiaru składek obniża się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

[b]Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansuje w całości budżet państwa. [/b]

Pracodawca, jako płatnik składek, tylko je nalicza i wykazuje w odpowiednich miejscach deklaracji ZUS DRA.

[ramka][b]Pzykład[/b]

Pani Kasia, pracownica zakładu krawieckiego, nie ma ustalonego prawa do emerytury ani renty oraz nie posiada innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Przebywa na urlopie wychowawczym od 1 września 2009 r. Pod koniec marca 2010 r. zgłosiła swojemu pracodawcy, że od 15 marca podjęła pracę w innej firmie w ramach stosunku pracy.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za marzec dla pani Kasi należy ustalić w następujący sposób:

- minimalne wynagrodzenie za pracę w 2010 r. wynosi 1317 zł i jest to podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za cały miesiąc podlegania ubezpieczeniom:

- (1317 zł: 31 [liczba dni marca]) x 14 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom w marcu 2010 r.) = 594,77418 zł

- kwotę podstawy wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, bądź w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza.

Po zaokrągleniu w ten sposób podstawa wymiaru u pani Kasi wynosi 594,77 zł.

Od tak ustalonej podstawy wymiaru należy teraz wyliczyć należne składki:

- na ubezpieczenie emerytalne 594,77 zł x 19,52 proc. = 116,10 zł

- na ubezpieczenie rentowe 594,77 zł x 6 proc. = 35,69 zł.[/ramka]

[srodtytul]Obowiązek zdrowotny[/srodtytul]

Podobnie jak przy ubezpieczeniach społecznych, obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego objęta jest ta osoba przebywająca na urlopach wychowawczych, która nie ma innego obowiązkowego tytułu do tego ubezpieczenia.

Czyli ma tylko jeden tytuł, którym jest urlop wychowawczy. Powinna być zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego, a płatnik w raportach imiennych powinien wykazywać składki na to ubezpieczenie.

Na równi ze zgłoszeniem traktuje się wykazanie ubezpieczonego w raporcie ZUS RCA z kodem 12 11 xx. Nie trzeba więc sporządzać druku zgłoszeniowego ZUS ZUA.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi tu kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych. Od 1 listopada 2009 r. to 520 zł miesięcznie.

[b]Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna,[/b] wobec czego, ustalając jej podstawę wymiaru za dany miesiąc rozliczeniowy, nie stosuje się zasady proporcjonalnej redukcji w stosunku do okresu podlegania temu ubezpieczeniu.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani Karolina, przebywająca na urlopie wychowawczym przez cały marzec 2010 r., przez część miesiąca (tj. od 15 do 31) pracowała na etacie.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pani Karoliny za marzec wynosi 520 zł, czyli pełna kwota świadczenia pielęgnacyjnego.

Sama składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być wyliczona następująco:

520 zł x 9 proc. = 46,80 zł[/ramka]

[srodtytul]Jakie raporty[/srodtytul]

Za pracownicę na urlopie wychowawczym pracodawca składa co miesiąc imienny raport ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx oraz raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121.

Jeżeli pracownica poinformuje płatnika składek, że w okresie urlopu wychowawczego posiada inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz zdrowotnego, to płatnik nie powinien jej już zgłaszać do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 xx.

Oznacza to, że taka osoba nie powinna być wykazywana w imiennych raportach miesięcznych ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx.

[ramka][b]Przykład[/b]

Za panią Kasię z przykładu 1. płatnik składek powinien złożyć za marzec br.:

- raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1 – 31 marca,

- raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx – w nim wykaże podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne równą 520 zł oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości 594,77 zł oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

- raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres 15 – 31 marca.

Natomiast za kwiecień płatnik powinien złożyć:

- raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1 – 30 kwietnia.

Płatnik nie składa już raportu składkowego, gdyż pracownica przez cały miesiąc posiada inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych oraz zdrowotnego.[/ramka]