Prawo do odprawy pieniężnej określa art. 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=169524]ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90 poz. 844 ze zm.)[/link].

Ustawa ta dotyczy tylko tych pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 20 pracowników. Jeżeli więc u takiego pracodawcy zwolnienie pracownika z pracy następuje z przyczyn niedotyczących tego pracownika, przysługuje mu prawo do odprawy pieniężnej.

[srodtytul]Na podstawie ustawy[/srodtytul]

Wysokość odprawy jest uzależniona od zakładowego stażu pracy. Zgodnie z ustawą pracownik ma prawo do odprawy w wysokości:

- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż dwa lata;

- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od dwóch do ośmiu lat;

- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli był zatrudniony u danego pracodawcy ponad osiem lat.

Przy czym do okresu zatrudnienia, od którego zależeć będzie wysokość odprawy, należy wliczać okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.

[srodtytul]Przy masowych redukcjach[/srodtytul]

W przypadku przeprowadzania zwolnienia grupowego pracodawca powinien zawrzeć porozumienie ze związkami zawodowymi. W myśl bowiem art. 3 ust. 1 wspomnianej ustawy pracodawca zawiera z zakładową organizacją związkową lub, jeśli działa ich kilka w zakładzie, ze wszystkimi tymi organizacjami porozumienie.

Przepisy ustawy nie określają szczegółowo treści porozumienia, pozostawiając stronom swobodę w zakresie kształtowania sytuacji pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia. Art. 3 ust. 2 ustawy przewiduje tylko, że w porozumieniu tym określa się zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia.

[srodtytul]Przywileje dla wszystkich[/srodtytul]

Porozumienie ze związkami zawodowymi ma charakter źródła prawa pracy i jest dla pracodawcy wiążące.

Wynika to z art. 9 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AE89BF528781D2C42167CAF23691862B?id=76037]kodeksu pracy[/link], w myśl którego ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Na taki jego charakter wskazywał też [b]Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z 14 listopada 1996 r. (I PKN 3/96).[/b]

Podkreślić należy, że postanowienia tego porozumienia będą miały pierwszeństwo zastosowania przed normami np. kodeksu pracy lub innych ustaw, jeśli są one korzystniejsze dla pracowników. Wynika to a contrario z art. 9 § 2 k.p., który zabrania jedynie, aby postanowienia tego rodzaju porozumień były mniej korzystne dla pracowników niż przepisy kodeksu pracy i innych ustaw z zakresu prawa pracy oraz aktów wykonawczych do nich.

Istotne jest przy tym, że zawarte porozumienie będzie dotyczyć wszystkich pracowników niezależnie od tego, czy są oni członkami związku zawodowego. Oznacza to, że na przewidziane w nim przywileje mogą powoływać się wszyscy pracownicy niezależnie od tego, czy są członkami związku zawodowego biorącego udział w zawarciu tego porozumienia.

Jeżeli więc porozumienie to będzie przewidywało korzystniejsze dla pracowników regulacje w zakresie prawa do odprawy pieniężnej (np. co do jej wysokości lub co do długości wymaganego stażu pracy), to zapisy te będą miały pierwszeństwo zastosowania przed przepisami art. 8 ustawy. Możliwe jest także ustalenie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odprawy pieniężnej niezależnie od odprawy wynikającej z ustawy.

[ramka][b]Przykład[/b]

Leokadia B. od 2 marca 2008 r. była za zatrudniona w spółce X, w której przeprowadzano zwolnienie grupowe. W porozumieniu zawartym przez spółkę X ze związkami zawodowymi przewidziano, że pracownicy otrzymają odprawy pieniężne w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia niezależnie od ich stażu pracy.

Spółka X po rozwiązaniu umowy o pracę w trakcie zwolnienia grupowego 31 października 2009 r. wypłaciła Leokadii B. odprawę w kwocie jednomiesięcznego wynagrodzenia, powołując się na treść art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. Leokadia B., nie godząc się z tym, złożyła pozew do sądu pracy, żądając zasądzenia odprawy w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Podnosiła, że zgodnie z zawartym porozumieniem należy jej się trzymiesięczna odprawa. Sąd uwzględnił jej powództwo, bo zapisy zawartego porozumienia były bardziej korzystne dla pracowników i dlatego też są dla pracodawcy wiążące.[/ramka]

[ramka][b]Ważne[/b]

Porozumienie powinno zawierać uzgodnienie co do grup zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia, okresu, w ciągu którego nastąpią zwolnienia grupowe, kryteriów doboru pracowników do grupowego zwolnienia, kolejności dokonywania zwolnień oraz postanowienia dotyczące rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z zamierzonym zwolnieniem, w tym ewentualnych świadczeń pieniężnych na rzecz pracowników.[/ramka]

[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]