Wielkość firmy decyduje o szansach uzyskania dotacji

W przypadku chęci ubiegania się o unijne wsparcie, weryfikacja statusu firmy jest pierwszą czynnością, którą należy wykonać. Nie warto bowiem wgłębiać się w pozostałe kryteria formalne i merytoryczne decydujące o wyborze projektu, jeżeli przedsiębiorca nie mieści się w grupie potencjalnych beneficjentów. Co więcej próba ukrycia faktu, że przedsiębiorca nie należy do uprawnionej grupy może być bardzo kosztowna. W przypadku bowiem kontroli, a ta ma miejsce na końcowym etapie projektu i jego rozliczania, jeżeli taka nieprawidłowość zostanie wykryta, przedsiębiorca stanie przed koniecznością zwrotu wszystkich wypłaconych środków (zaliczek lub płatności dokonanych w formie refundacji) wraz z odsetkami. Nie warto więc ryzykować. A jeżeli firma nie ma możliwości ubiegania się o pomoc z instrumentu, który ją interesował, to lepiej poszukać innego źródła finansowania inwestycji.

Preferencje dla MSP

Generalnie w najlepszej sytuacji, pod kątem ubiegania się o unijne wsparcie, znajdują się firmy należące do grupy mikro, małych lub średnich. W przewarzającym stopniu do nich adresowane jest takie wsparcie, podczas gdy duże przedsiębiorstwa finansowania powinny poszukiwać na rynku (kredyty, pożyczki bankowe, leasing). Jest to uzasadniane tym, że firmy MSP mają ograniczone możliwości działania (mniejszy dostęp do rynku, brak zabezpieczeń, krótsza historia działalności, itp.).

W świetle unijnych przepisów, o wielkości firmy decydują cztery czynniki: liczba zatrudnionych, suma przychodów ze sprzedaży towarów i usług (roczny obrót), suma aktywów (roczna suma bilansowa) oraz ewentualne powiązania z innymi przedsiębiorcami.

Kryteria te są opisane w załączniku nr I do rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 traktatu. Przy określaniu statusu MSP oraz badaniu wpływu powiązań z innymi podmiotami na niego warto także posłużyć się wyjaśnieniami zawartymi w wydanym w 2015r. poradniku Komisji Europejskiej pt. „User guide to the SME definition". Dokument ten jest dostępny na stronie www.ec.europa.eu.

Od mikro do dużej

Zgodnie z przywołanym załącznikiem mikroprzedsiębiorcą jest firma, w której zatrudnienie nie przekracza 9 osób, a roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekraczają równowartości 2 mln euro. Mała firma to taka, która zatrudnia maksymalnie 49 osób, a jej roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekraczają 10 mln euro. Średniej wielkości podmiot to ten, w którym zatrudnienie nie przekracza 249 osób, a roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro.

Jak należy interpretować te wytyczne? Po pierwsze podstawowy wskaźnik to liczba zatrudnionych, który zawsze musi być sprawdzony. Jeżeli zatem mikroprzedsiębiorca to taki, który zatrudnia maksymalnie 9 osób, to podmiot, w którym zatrudnienie wynosi osób 10, za mikro firmę nie będzie mógł zostać uznany (chyba że przekroczenie limitu jest czasowe). W takim wypadku nie będzie miało znaczenia, czy roczny obrót lub suma aktywów przekraczają, czy też nie przekraczają ustalonych limitów.

Natomiast dane finansowe są badane na zasadzie alternatywy. To znaczy, że przedsiębiorca ma prawo wybrać jeden z tych wskaźników. I dopiero jeżeli oba przekraczają ustalone limity, przedsiębiorca nie będzie się kwalifikował do badanej grupy. Przykładowo, firma zatrudnia 8 osób, a jej roczny obrót wynosi 1,5 mln euro, podczas gdy suma bilansowa wynosi 2,2 mln euro. W takim przypadku przedsiębiorstwo może zostać uznane za mikro (spełniony warunek liczby zatrudnionych oraz rocznego obrotu).

Jeżeli przedsiębiorca zatrudniałby 45 osób, jego roczny obrót wynosiłby 12 mln euro, a suma bilansowa 15 mln euro, to będzie musiał zostać uznany za średniej wielkości firmę (chociaż liczba zatrudnionych wskazywałaby na mały podmiot). W tym wypadku oba wskaźniki finansowe przekraczają limity ustalone dla małej firmy.

Podobnie przedsiębiorca, który zatrudnia 250 lub więcej osób będzie już poza grupą MSP niezależnie od wyników finansowych (wyjątek: wysokie zatrudnienie jest chwilowe i nie powtórzy się w okresie kolejnych dwóch lat).

Kwestia zatrudnionych

O ile wyniki finansowe nie powinny budzić większych wątpliwości, to problemy może wywoływać kwestia tego, kogo należy wliczać do zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Trzeba pamiętać, że Unia Europejska każe traktować pracowników bardzo szeroko. W szczególności nie chodzi więc wyłącznie o osoby, które są zatrudnione na umowę o pracę. W praktyce podejście jest bowiem takie, że każda osoba, która w sposób regularny wykonuje pracę na rzecz danego podmiotu, na przykład na podstawie zlecenia, a nawet w ramach własnej działalności gospodarczej, zwiększa wagę firmy, jej wartość, potencjał, możliwości działania na rynku, produkcji, dotarcia do klientów itd.

Jeżeli więc na preferencje w dostępie do dotacji mogą liczyć firmy MSP, to właśnie dlatego, że ich potencjał jest w tym aspekcie mniejszy. I nie może być tak, że formalnie mały lub średni przedsiębiorca będzie miał bardzo dużą grupę współpracowników, doradców, ekspertów, podwykonawców, którzy tak naprawdę będą regularnie działali na jego rzecz, a on będzie chciał utrzymać status małego, bądź średniego przedsiębiorcy. Mogłoby to prowadzić do próby obchodzenia przepisów o wielkości firmy.

Dlatego należy pamiętać, że liczba personelu dotyczy osób zatrudnionych na pełnych etatach, w niepełnym wymiarze godzin oraz sezonowo i obejmuje:

- pracowników

- osoby pracujące dla przedsiębiorstwa, podlegające mu i uważane za pracowników na mocy prawa krajowego,

- właścicieli – kierowników. Do tej kategorii zalicza się osoby zatrudnione na podstawie kontraktów menadżerskich oraz właścicieli (np. udziałowców, akcjonariuszy) firmy, którzy angażują się w jakikolwiek sposób w zarządzanie przedsiębiorstwem, a nie tylko pobierają dywidendy z zysku,

- partnerów prowadzących regularną działalność w przedsiębiorstwie i czerpiących z niego korzyści finansowe. Do tej kategorii zalicza się także osoby, które, mając zarejestrowaną działalność gospodarczą, świadczą pracę na rzecz określonego podmiotu, obowiązki te są jednak wykonywane na podstawie umowy zlecenia, gdzie pracownik (przedsiębiorstwo przez niego zarejestrowane) jest zleceniobiorcą, natomiast pracodawca jest zleceniodawcą. W grupie tej mieszczą się również partnerzy spółki partnerskiej.

Mając na uwadze powyższe zastrzeżenia (funkcjonalne podejście do kategorii: liczba zatrudnionych) trzeba pamiętać, że pojęcie „pracownika" nie ogranicza się jedynie do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Tym samym za członków personelu przedsiębiorstwa należących do kategorii osób pracujących dla przedsiębiorstwa, podlegających mu i uważanych za pracowników na mocy prawa krajowego należy uznać także osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług). Osoby takie należy zatem brać pod uwagę przy określaniu liczby zatrudnionych osób na potrzeby oceny statusu MSP.

Z drugiej strony w skład personelu nie zalicza się praktykantów lub studentów odbywających szkolenie zawodowe lub praktykę na podstawie umowy o praktyce lub szkoleniu zawodowym. Nie ma także obowiązku wliczania pracowników znajdujących się na urlopach macierzyńskich lub wychowawczych.

Zbadaj powiązania

Ostatnia rzecz, którą należy wziąć pod uwagę, to ewentualne powiązania z innymi przedsiębiorcami. Jeżeli takie powiązania nie występują sprawa jest o tyle prosta, że do określenia wielkości firmy wystarczy wziąć jej dane o zatrudnienie i dane finansowe. Zgodnie z przywołanymi przepisami, przedsiębiorstwo jest samodzielne, jeżeli nie jest zakwalifikowane jako przedsiębiorstwo partnerskie, ani jako przedsiębiorstwo powiązane, tj.:

- jest firmą w pełni samodzielną, tj. nie posiada udziałów w innych przedsiębiorstwach, a inne przedsiębiorstwa nie posiadają w niej udziałów,

- posiada poniżej 25 proc. kapitału lub głosów (w zależności od tego, która z tych wielkości jest większa) w jednym lub kilku innych przedsiębiorstwach i/lub inne przedsiębiorstwa posiadają poniżej 25 proc. jego kapitału lub głosów w danym przedsiębiorstwie.

Jeżeli dane przedsiębiorstwo ma kilku „inwestorów", z których każdy ma poniżej 25 proc. kapitału lub głosów tego przedsiębiorstwa, to przedsiębiorstwo pozostaje samodzielnym wyłącznie wówczas, gdy ci inwestorzy nie są ze sobą powiązani. W przypadku gdy są oni podmiotami powiązanymi, to dalsze postępowanie zależy od przedstawionych poniżej sytuacji:

- jeżeli inwestorzy ci posiadają łącznie co najmniej 25 proc. ale nie więcej niż 50 proc., dane przedsiębiorstwo należy uznać za partnerskie z nim i w efekcie dodać do danych przedsiębiorstwa odpowiedni procent danych każdego z nich,

- jeżeli inwestorzy ci posiadają łącznie więcej niż 50 proc., daną firmę należy uznać za powiązaną z nimi i w efekcie dodać do danych przedsiębiorstwa 100 proc. danych każdego z nich.

Przedsiębiorstwa partnerskie

Przedsiębiorstwo można uznać za partnerskie, jeśli:

- posiada 25 proc. lub więcej kapitału lub głosów w innym przedsiębiorstwie, i/lub inne przedsiębiorstwo posiada 25 proc. lub więcej kapitału lub głosów w tej firmie (samodzielnie lub wspólnie z innymi podmiotami powiązanymi)), ale nie jest przedsiębiorstwem powiązanym z tymi firmami. Oznacza to między innymi, że głosy, jakie dane przedsiębiorstwo posiada w innym przedsiębiorstwie (lub odwrotnie) nie przekraczają 50 proc. ogólnej sumy głosów,

- przedsiębiorstwo oceniane i podmioty, z którymi pozostaje ono w relacji przedsiębiorstw partnerskich usytuowane są na poziomie rynków upstream lub downstream. W takiej sytuacji ustalenie statusu MSP wymaga dodania do danych badanego przedsiębiorstwa, danych firm partnerskich w stopniu proporcjonalnym do procentowego udziału w kapitale lub prawach głosu (zależnie od tego, która z tych wartości jest większa).

Zmiana statusu

Przedsiębiorstwo posiada dany status, jeśli w ciągu dwóch ostatnich lat obrachunkowych spełniało warunki dla danej kategorii przedsiębiorstwa. Jeżeli w dniu zamknięcia ksiąg rachunkowych dane przedsiębiorstwo stwierdza, że w skali rocznej przekroczyło pułapy zatrudnienia lub pułapy finansowe, bądź spadło poniżej tych pułapów, uzyskanie lub utrata statusu średniego, małego lub mikroprzedsiębiorstwa następuje tylko wówczas, gdy zjawisko to powtórzy się w ciągu dwóch kolejnych okresów obrachunkowych. Nie dotyczy to przypadków fuzji i przejęć, gdy zmiana statusu następuje z chwilą przeprowadzenia takiego procesu.

Podmioty powiązane

Dwa lub więcej przedsiębiorstw uznaje się za powiązane, jeżeli:

- przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka,

- przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innej firmy,

- przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy z nim zawartej lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki,

- przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/ akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.

W takiej sytuacji ustalenie statusu MSP wymaga dodania do danych badanej firmy, wszystkich danych (100 proc.) przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw powiązanych.