Od piątku obligatoryjne wpłaty na PFRON obniżają się z tytułu zakupu usługi (z wyłączeniem handlu) lub produkcji pracodawcy (tzw. sprzedający) zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych będących osobami:

- niepełnosprawnymi zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności lub

- niewidomymi, psychicznie chorymi lub upośledzonymi umysłowo lub osobami z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją – zaliczonymi do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, w wysokości co najmniej 30 proc.

Uwaga!

Aby pracodawca mógł udzielać ulg we wpłatach na PFRON, nie musi mieć statusu zakładu pracy chronionej. Ulg mogą udzielać także pracodawcy z tzw. otwartego rynku pracy.

W procesie nabywania i korzystania z ulgi można wyodrębnić następujące etapy:

1. dokonanie zakupu wchodzącego w skład uprawniającej kooperacji i terminowa zapłata za przedmiot zakupu,

2. obliczenie kwoty ulgi i poinformowanie o niej nabywcy,

3. nabycie prawa do ulgi i wykorzystanie ulgi do obniżenia konkretnej wpłaty na PFRON.

W tym zakresie od 1 lipca 2016 r. nie nastąpią zmiany, ale nowelizacja modyfikuje podstawy udzielania ulg (wzór do udzielania ulgi) oraz dodaje liczne obowiązki podmiotu wystawiającego informację o kwocie ulgi.

Nie zmieni się natomiast tzw. przedmiot uprawnionej kooperacji, który jest podstawą ulgi, czyli:

- produkcja,

- usługi.

Ważne!

Przedmiotem kooperacji uprawniającej do ulgi nie może być handel.

Przepisy ustawy o rehabilitacji po 1 lipca br. nie będą zawierały (tak jak obecnie) definicji „usług" i „produkcji". Dlatego nadal trzeba odwoływać się do znaczenia statystyczno-ekonomicznego tych pojęć wynikającego z rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (DzU nr 251, poz. 1885 ze zm.) oraz rozporządzenia RM z 29 października 2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (DzU nr 207, poz. 1293 ze zm.).

W nowym stanie prawnym aktualne pozostaje także stanowisko BON z 1 lipca 2011 r. (znak: BON-I-076-14-2-LK/2011) w zakresie definicji produkcji i usługi własnej. Stanowi ono, że przychody brane pod uwagę przy wyliczaniu ulgi muszą być przychodami ze sprzedaży własnych usług lub własnej produkcji. Oznacza to, że brak jakościowego wkładu własnego sprzedawcy wyłączy możliwość uznania tych usług i produkcji za usługę i produkcję uprawnionego sprzedającego. Zdaniem BON produkcją uprawniającą do ulgi może być np. uszycie ubrania z materiałów i artykułów pasmanteryjnych wyprodukowanych przez inne podmioty, gdyż cechy produktu wejściowego i wyjściowego różnią się.

Ważne!

Nowe przepisy nie rozszerzają możliwości korzystania przez tzw. sprzedającego z podwykonawstwa. Nadal aktualna jest zasada, że świadczenie przez pracodawcę usług, które:

- były wykonywane przez:

– pracowników tego pracodawcy,

– jego zleceniobiorców nieprowadzących działalności gospodarczej,

– pracowników innych firm, których pracę mu udostępniono,

a jednocześnie:

- nie były realizowane przez podwykonawców,

nie wyłącza uznania tych usług za usługi własne podmiotu uprawnionego do wystawiania ulg.

Tym samym wolno wystawić ulgi we wpłatach na PFRON z tytułu sprzedaży usług, które np. wykonywali indywidualnie zleceniobiorcy, ale niedopuszczalne jest to wtedy, gdy usługę wykonywał inny podmiot zamiast sprzedającego.

Orzeczenia zamiast zaświadczenia

Istotna zmiana dotyczy podstaw udzielania ulgi. Przede wszystkim sprecyzowano sposób dokumentowania schorzeń szczególnych do celów ustalania struktury zatrudnienia uprawniającej do wystawiania ulgi (co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na etaty + wskaźnik zatrudnienia osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem ze schorzeniami szczególnymi w wysokości 30 proc.). Wystąpienie:

- upośledzenia umysłowego 01-U,

- choroby psychicznej 02-P,

- epilepsji 06-E,

- całościowych zaburzeń rozwojowych 12-C

wraz z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności będzie dokumentowane wyłącznie orzeczeniem (a nie zaświadczeniem jak do 1 lipca 2016 r.).

Jedynie u niewidomych z umiarkowanym stopniem (04-O) chorobę będzie można potwierdzić nie tylko orzeczeniem, ale też w inny sposób, np. zaświadczeniem lekarza specjalisty o chorobie narządu wzroku.

Należy pamiętać, że ustawa o rehabilitacji nie zawiera definicji osoby niewidomej. Dlatego w praktyce pojawiają się problemy ze sposobem dokumentowania tego schorzenia. BON przyjmuje, że za osoby niewidome należy uznać te zaliczone do umiarkowanego i znacznego stopnia niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04-O (stanowisko BON z 28 kwietnia 2016 r., BON-I.52315. 40.2016.PM).

Ważne!

Szczególne schorzenia mogą wynikać np. z symbolu przyczyny niepełnosprawności zawartego w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności wydanego przez powiatowy lub wojewódzki zespół (np. 02-P) oraz ze wskazań zawartych w uzasadnieniu orzeczenia (np. w orzeczeniu o całkowitej niezdolności do pracy wydanego przez ZUS).

Przykład

Pracodawca wystawia ulgi we wpłatach na PFRON. Zatrudnia 63 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, w tym 30 osób to niepełnosprawni z umiarkowanym stopniem. Wszyscy legitymują się zaświadczeniami lekarzy specjalistów potwierdzających poszczególne schorzenia: upośledzenie umysłowe, epilepsję, choroby psychiczne. Jedynie choroby narządu wzroku wynikają z orzeczenia.

Może się więc okazać, że po weryfikacji liczby osób mających zaświadczenia ten pracodawca od 1 lipca br. nie będzie uprawniony do udzielania ulg, gdyż nie osiągnie wymaganego 30-proc. wskaźnika osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem – schorzenia szczególne.

Ze zmienionym wzorem

Kwota ulgi we wpłacie na PFRON jest iloczynem trzech czynników: przychodu, wynagrodzeń i zatrudnienia w przedsiębiorstwie.

Od 1 lipca 2016 r. zmienia się wzór do obliczenia kwoty ulgi. Zamiast kwoty wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników będzie uwzględniał stałą kwotę najniższego wynagrodzenia na tych pracowników z grudnia poprzedniego roku >patrz ramka ze stanowiskiem BON 9 maja 2016 r.

Przykład

We wrześniu 2016 r. pracodawca udziela ulg we wpłatach na PFRON z tytułu sprzedaży własnych usług. Przeciętnie miesięcznie sprzedający zatrudnia ogółem 25 pracowników w przeliczeniu na etaty, w tym 14 niepełnosprawnych, a z tego trzech ze stopniem znacznym, dziewięciu ze stopniem umiarkowanym (w tym czterech z upośledzeniem umysłowym i jednego z chorobą psychiczną) oraz dwóch ze stopniem lekkim. W tym przykładzie wskaźnik udziału przychodów wynosi 0,38.

0,38 x (1510,10 x 12)/14 x (14 – 0,06 x 25) = 6 148,26 zł.

Nowy limit

Bardzo istotna zmiana od 1 lipca 2016 r. dotyczy także wysokości wykorzystania ulgi na PFRON przez nabywcę do maksymalnie 50 proc. wysokości wpłaty, do której jest on obowiązany w miesiącu.

Do 30 czerwca pracodawca obniży wpłatę na PFRON do wysokości 80 proc. Ustawodawca postanowił także skrócić okres tzw. przedawnienia prawa do ulgi, czyli wykorzystania jej przez wpłacającego na PFRON z 12 do sześciu miesięcy.

Przykład

Wpłata na PFRON wynosi w miesiącu 4000 zł, a uzyskana ulga 3000 zł. Od 1 lipca 2016 r. pracodawca wykorzysta w miesiącu z ulgi tylko 2000 zł, gdyż kwota ta stanowi 50 proc. wpłaty na Fundusz. 1000 zł przechodzi na kolejny miesiąc.

Przykład

Jeżeli miesięczna wpłata pracodawcy na PFRON wynosi 2000 zł, a uzyskana ulga 1500 zł, to od 1 lipca 2016 r. może on wykorzystać w miesiącu z ulgi tylko 1000 zł. Oznacza to, że pozostałą kwotę ulgi (500 zł) pracodawca wykorzysta w ciągu sześciu kolejnych miesięcy od dnia uzyskania informacji o kwocie ulgi.

Bez zmian pozostanie natomiast limit wysokości udzielenia ulgi w stosunku do kwoty na fakturze za produkcję lub usługę. Gdy kwota obniżenia przewyższa wartość zakupionej produkcji lub usługi, obniżenie wpłaty przysługuje tylko do wysokości kwoty określonej na fakturze, pomniejszonej o kwotę podatku od towarów i usług, w stosunku do której, zgodnie z ustawą z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.), podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego lub zwrotu różnicy podatku.

Inne wymogi przy ulgach

Nowelizacja precyzuje też nowe obowiązki dla pracodawców, którzy udzielają ulgi. Przede wszystkim sprzedający powinien:

- wystawiać informację o kwocie obniżenia niezwłocznie po terminowym uregulowaniu należności, ale nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup,

- prowadzić ewidencję wystawionych informacji o kwocie obniżenia (według zasad określonych w odrębnym rozporządzeniu wykonawczym),

- przekazywać zarządowi PFRON informację miesięczną o kwocie obniżenia do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystawił informację.

Przykład

Za usługę wykonaną przez podmiot udzielający ulgi pracodawca zapłacił w terminie określonym na fakturze, czyli 16 sierpnia 2016 r. Pracodawca nie będzie mógł jednak skorzystać z ulgi, jeżeli przedsiębiorca udzielający ulgi nieterminowo wystawi informację o jej wysokości. Stanie się tak, jeśli nie wystawi jej do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup, czyli do końca września 2016 r.

Przykład

Jeżeli pracodawca uprawniony do udzielania ulg we wpłatach na PFRON wystawi informację o kwocie udzielonej ulgi dla dokonującego wpłaty 21 lipca 2016 r., do 20 sierpnia 2016 r. będzie musiał przesłać PFRON informację miesięczną dotyczącą danych o kwocie obniżenia na określonym druku.

Tylko z umową o pracę

Na podstawie art. 2 kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Na mocy zmienionego art. 22 ust. 9 ustawy o rehabilitacji w brzmieniu od 1 lipca br. przy obliczaniu kwoty obniżenia bierze się pod uwagę wyłącznie zatrudnienie i wynagrodzenia osób zaangażowanych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę za miesiąc, do którego zaliczono przychody. Oznacza to, że przy obliczaniu kwoty ulgi pracodawca nie będzie mógł uwzględnić pracujących na podstawie powołania, mianowania i wyboru.

W tej materii ustawodawca ustanowił jednak okres przejściowy. Artykuł 2 ust. 4 nowelizacji określa, że w okresie sześciu miesięcy od wejścia w życie art. 22 ust. 9 ustawy o rehabilitacji w nowym brzmieniu przy obliczaniu kwoty obniżenia uwzględnia się także zatrudnionych na innych podstawach niż umowa o pracę lub spółdzielcza umowa o pracę zawartych przed wejściem w życie nowelizacji.

Oznacza to, że zatrudniając po 1 lipca 2016 r. np. pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności na podstawie powołania, pracodawca będzie mógł go uwzględnić przy obliczaniu kwoty ulgi we wpłacie na PFRON. Jednak od 1 stycznia 2017 r. ten sam pracodawca nie będzie już mógł brać pod uwagę zatrudnionego przez powołanie do obliczenia kwoty obniżenia. W tym zakresie będzie działać wyłącznie art. 22 ust. 9 ustawy o rehabilitacji.

Kary finansowe dla wystawcy

Nowością w ustawie o rehabilitacji jest wprowadzenie kar finansowych w przypadkach, w których doszłoby do nieprawidłowości przy udzielaniu ulg przez uprawnionych pracodawców. Może się tak zdarzyć np. wskutek opóźnień w wystawianiu informacji o wysokości ulg oraz podania w informacji danych niezgodnych ze stanem faktycznym, a także w razie niewywiązania się z nowych obowiązków (brak ewidencji informacji o wysokości obniżenia wpłat). Reguluje to nowy art. 22b ustawy o rehabilitacji.

Uprawniony do udzielania ulgi, tzw. sprzedający, będzie musiał dokonać wpłat na PFRON w wysokości:

- 5 proc. sumy kwot obniżenia wykazanych w informacjach o kwocie ulgi wysyłanych do nabywcy, które nie zostały ujęte w ewidencji wystawionych informacji o kwocie ulgi lub w informacjach miesięcznych o kwocie ulgi,

- 10 proc. kwoty obniżenia wykazanej w informacji o kwocie ulgi wysyłanej do nabywcy w razie naruszenia terminu wystawienia tej informacji (niezwłocznie po terminowym uregulowaniu należności, ale nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup),

- 30 proc. kwoty obniżenia wykazanej w informacji o kwocie ulgi wysyłanej nabywcy w przypadku niespełnienia warunków uprawniających do wystawienia ulgi, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (legitymowanie się stanem zatrudnienia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na etaty + wskaźnik zatrudnienia osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem ze schorzeniami szczególnymi w wysokości 30 proc.),

- trzykrotności kwoty stanowiącej różnicę między prawidłowo obliczoną a zawyżoną kwotą obniżenia, ale nie wyższej niż 30 proc. kwoty obniżenia wykazanej w informacji o kwocie ulgi wysyłanej do nabywcy w razie podania niezgodnych ze stanem faktycznym danych skutkujących zawyżeniem kwoty obniżenia w tej informacji.

Te kary pracodawca musi zapłacić do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym okoliczności skutkujące ich zapłatą zostały ujawnione w wyniku kontroli, o której mowa w art. 22a ustawy o rehabilitacji, lub czynności sprawdzającej, o której mowa w art. 272 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 613 ze zm.).

Przykład

Jeśli pracodawca udzielający ulgi naruszył termin wystawienia informacji o kwocie ulgi (niezwłocznie, nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup), będzie musiał wpłacić na PFRON 10 proc. kwoty ulgi wykazanej w informacji nieterminowo wysłanej do nabywcy.

Przykład

Jeżeli podczas kontroli PFRON lub postępowania sprawdzającego u pracodawcy udzielającego ulg okaże się, że ten, kto jej udzielał, nie zatrudniał 25 pracowników w przeliczeniu na etaty lub nie legitymował się 30-proc. wskaźnikiem zatrudnienia niepełnosprawnych ze znacznym lub umiarkowanym stopniem (tylko ze schorzeniami wskazanymi w orzeczeniu), będzie musiał dokonać wpłaty na PFRON w wysokości 30 proc. kwoty obniżenia wykazanej w każdej informacji sprawozdawczej, do której wystawienia nie był uprawniony.

Przykład

Jeżeli pomyłka co do zawyżenia ulgi wynosiła 50 gr, pracodawca nie będzie musiał zapłacić kary, mimo brzmienia art. 22b ust. 1 pkt 4 ustawy o rehabilitacji. Zgodnie bowiem z art. 22b ust. 2 ustawy o rehabilitacji nie trzeba płacić kary, jeżeli wysokość wpłaty nie przekracza pięciokrotności kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Modyfikacje w refundacjach

PFRON refunduje:

1) osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r. , poz. 121 ze zm.), z zastrzeżeniem ust. 1a,

2) niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika, składki na ubezpieczenia społeczne rolników – wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe.

Refundacja przysługuje w wysokości:

- 100 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – u osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

- 60 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – u zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,

- 30 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – u zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Od 1 lipca 2016 r. refundacja przysługuje, jeśli składki zostaną opłacone w całości, ale przed dniem złożenia wniosku do PFRON. W poprzednim stanie prawnym warunkiem uzyskania refundacji było opłacanie składek w całości za dany okres, bez względu na termin złożenia wniosku. Tak jak poprzednio refundacja nie przysługuje, jeżeli składki opłacono z uchybieniem terminów określonych w art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (np. do 10. dnia następnego miesiąca) przekraczającym 14 dni.

podstawa prawna: ustawa z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2015 r., poz. 1886)

podstawa prawna: ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)

Stanowisko BON z 9 maja 2016 r. (BON-I.52315.26.2016.LK)

Wzory do wyliczenia ulgi we wpłacie na PFRON obowiązujące do 30 czerwca 2016 r. oraz od 1 lipca 2016 r. na podstawie stanowiska Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych z 9 maja 2016 r. (BON-I.52315.26.2016.LK)

W świetle art. 22 ust. 3-6 i 8 pkt 2 ustawy o rehabilitacji kwotę ulgi do 30 czerwca 2016 r. oblicza się według poniższego wzoru:

Pk/Po x Wzu/ZON x (ZON – 0,06 x ZOG) ? Pz

Natomiast stosownie do art. 22 ust. 5-8 i 11 ustawy o rehabilitacji w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2016 r. kwotę ulgi oblicza się według poniższego wzoru:

Pk/Po x (Nw x ZONzu)/ZON x (ZON – 0,06 x ZOG) ? Pzn

Symbole użyte w tych wzorach oznaczają:

Pk – przychód ze sprzedaży własnych usług, z wyłączeniem handlu, lub produkcji sprzedającego, zrealizowanych w danym miesiącu na rzecz pracodawcy zobowiązanego do wpłat,

Po – przychód ogółem ze sprzedaży własnych usług, z wyłączeniem handlu, lub produkcji sprzedającego, zrealizowanych w danym miesiącu,

Wzu – kwota wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych uprawnionego sprzedającego zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności pomniejszonych o należne od nich składki na ubezpieczenia społeczne,

Nw – najniższe wynagrodzenie, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o rehabilitacji, pomniejszone o należne od nich składki na ubezpieczenia społeczne,

ZOG – stan zatrudnienia ogółem pracowników uprawnionego sprzedającego (stan przeciętny miesięczny w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy),

ZON – stan zatrudnienia niepełnosprawnych pracowników uprawnionego sprzedającego (stan przeciętny miesięczny w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy),

ZONzu – stan zatrudnienia niepełnosprawnych pracowników uprawnionego sprzedającego, zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (stan przeciętny miesięczny w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy),

Pz – kwota brutto uiszczona za przedmiot zakupu,

Pzn – kwota netto uiszczona za przedmiot zakupu.

Pozostałe nowości

Inne modyfikacje w ustawie o rehabilitacji dotyczą:

- zwolnienia z wpłat na PFRON zakładów opiekuńczo-leczniczych,

- niepodlegania egzekucji sądowej ani administracyjnej środków zakładowego funduszu aktywności (ZFA),

- zmian dla beneficjentów zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) – dniem uzyskania środków na ZFRON pochodzących z zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych jest dzień wypłaty wynagrodzenia.

Nowelizacja wprowadziła także definicję całkowitej nieściągalności zgodną z Ordynacją podatkowej, a więc odpowiadającą standardom systemu prawa podatkowego.

Zdaniem autora

Mateusz Brząkowski, radca prawny

Wchodzące w życie 1 lipca 2016 r. nowości w ustawie o rehabilitacji stanowią swoistą rewolucję w udzielaniu ulg we wpłatach na PFRON. Mimo minimalnej modyfikacji zasad wyliczania kwoty ulgi, w praktyce istotnie zmienia się jej wysokość. Ustawa nakłada na sprzedającego wiele dodatkowych obowiązków. Dotyczą one sprawozdawczości i ewidencji poszczególnych ulg. Każdy błąd może skutkować karą finansową. Jest to tym bardziej dolegliwe, że od wielu lat przepisy o ulgach sprawiają liczne problemy interpretacyjne. Niestety, nadal ta nowelizacja ich nie rozwiązała.

Poza tym ustawa wprowadzająca nowe przepisy ma w założeniu uszczelniać system udzielania ulg we wpłatach do PFRON, także w zakresie finansów Funduszu. Dopiero jednak przy ich stosowaniu okaże się, jak pracodawcy poradzą sobie np. z nowymi zasadami ewidencji kwot udzielonych ulg.

Przy dofinansowaniach do wynagrodzeń zmiana polegająca na rezygnacji z ustalania efektu zachęty na tzw. starych pracowników ma bardzo ograniczony charakter, biorąc pod uwagę brzmienie przepisu oraz wytyczne BON, które zawężają jego stosowanie.