Zawierając umowę ze stroną reprezentowaną przez pełnomocnika, przedsiębiorca powinien szczegółowo zweryfikować, czy jego umocowanie jest prawidłowe. Jeżeli nie, zawarta umowa będzie mogła zostać podważona. Może to w praktyce powodować problemy i wątpliwości – zwłaszcza z perspektywy kontrahentów stron działających przez pełnomocników. Między innymi z tego powodu ustawodawca wprowadza jeszcze jedną szczególną formę pełnomocnictwa – prokurę. Jest to pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorców podlegających wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Nie może go udzielać osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, ale już jak najbardziej spółka prawa handlowego. Udzielenie (a później wygaśnięcie) prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Daje to pewną gwarancję wiarygodności prokurenta działającego w obrocie gospodarczym (łatwiej sprawdzić i ocenić, czy działa on rzeczywiście w imieniu danej spółki).
Z mocy prawa prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Jednak prokurent nie może bez osobnego pełnomocnictwa szczególnego:
- zbyć przedsiębiorstwa,
- dokonać czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania innemu podmiotowi,
- zbywać i obciążać nieruchomości przedsiębiorcy.
Ustawodawca uznał, że są to czynności poważne i zwyczajny prokurent nie powinien o nich zbyt łatwo i szybko decydować. Dlatego, jeżeli przedsiębiorca zechce go do nich upoważnić – nie będzie problemu, ale wymaga to osobnego oświadczenia.
Udzielenie prokury musi mieć pod rygorem nieważności formę pisemną. Oczywiście, gdy przedsiębiorca uzna za wskazane, może być to inna, bardziej rozbudowana forma, np. pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi czy też aktu notarialnego. Należy jednak zwrócić uwagę na kolejną różnicę w stosunku do podstawowej formy pełnomocnictwa. Otóż prokurentem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Gdyby mogła nim być osoba prawna, powstałaby kwestia weryfikacji choćby tego, czy sama reprezentacja podmiotu jest właściwa. W omawianym przypadku nie ma podstaw do takiej wątpliwości. Istnieje też możliwość ustanowienia prokury łącznej, na podstawie której podjęcie czynności przez przedsiębiorcę wymaga wspólnego oświadczenia (podpisu) kilku prokurentów.
Ustanowienie dla przedsiębiorcy prokurenta nie sprawia, że nie może on również ustanowić zwykłego pełnomocnika. Możliwość taka istnieje. Podobnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby sam prokurent ustanowił pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności. Jednak nie można przesadzać – prokura nie może być przez prokurenta przeniesiona na inny podmiot. W niektórych przypadkach zbyt duża liczba prokurentów i pełnomocników może komplikować działanie przedsiębiorcy i zaburzać przejrzystość jego kontaktów na rynku.
Maciej J. Nowak radca prawny
