Wystąpienie ze spółki: umorzenie akcji alternatywą dla sprzedaży akcji

Umorzenie akcji jest alternatywą dla instytucji ich zbycia, pozwalającą akcjonariuszowi na wystąpienie ze spółki. Umorzenie akcji jest specyficzną czynnością spółki, w wyniku której następuje prawna likwidacja akcji w kapitale zakładowym, za wynagrodzeniem lub bez niego. Likwidacja akcji powoduje nie tylko unicestwienie samej akcji jako części kapitału zakładowego, ale również inkorporowanych w niej praw obligacyjnych i organizacyjnych. Umorzeniu powinno towarzyszyć fizyczne unicestwienie dokumentu akcji. Jeżeli takie zniszczenie nie nastąpi, to wprawdzie akcja jako prawo podmiotowe przestaje istnieć (traci moc prawną jako papier wartościowy), ale dalsze istnienie dokumentu może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu.

Istnieje wiele przyczyn umorzenia przez spółkę wyemitowanych przez nią uprzednio akcji (tzw. akcji własnych) >patrz tabela.

Decydują zapisy statutu...

Akcje mogą zostać umorzone, gdy pozwala na to statut spółki. Jeżeli statut nie przewiduje umorzenia akcji (nie zawiera postanowień dopuszczających umorzenie akcji), to wówczas konieczna jest uchwała o zmianie statutu w sprawie umorzenia akcji. Uchwała taka musi być umotywowana i zapada większością 3/4 głosów.

Umorzenie akcji następuje w zależności od postanowień zawartych w statucie spółki:

- za zgodą akcjonariusza w drodze ich nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne),

- bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe),

- w razie ziszczenia się określonego zdarzenia (umorzenie warunkowe, automatyczne).

...i uchwała

Umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia >patrz ramka. Uchwała powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych lub uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia (w przypadku umorzenia dobrowolnego) oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Umorzenie dobrowolne nie może być przeprowadzone częściej niż raz w roku obrotowym (co w założeniu ma zapewnić trwałość kapitału zakładowego, rozumianego jako podstawa substratu majątkowego spółki, który powinien spełniać również funkcje gwarancyjne wobec wierzycieli spółki), przy czym nabycie akcji przez spółkę może mieć za podstawę umowę sprzedaży, zamiany lub darowizny.

Uwaga! Umorzenie przymusowe następuje wyłącznie za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości przypadających na akcję aktywów netto wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy. Wynagrodzenie oznacza tu spełnienie przez spółkę na rzecz akcjonariusza świadczenia ekwiwalentnego wobec unicestwienia jego praw podmiotowych (akcji). Umorzenie akcji za wynagrodzeniem stanowi wyjątek od wyrażonej w art. 344 § 1 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) zasady, zgodnie z którą podczas trwania spółki nie wolno zwracać akcjonariuszowi wpłat na akcje.

Przesłanki

Umorzenie przymusowe, w przeciwieństwie do umorzenia dobrowolnego, nie wymaga każdorazowej, skonkretyzowanej zgody akcjonariusza. Wystarczy jedna generalna zgoda akcjonariuszy, wyrażona w statucie, udzielona przy nabyciu przez nich akcji, a przesłanki i tryb tego typu umorzenia określa statut spółki. Przesłanki te mogą dotyczyć zarówno samej spółki, jak i akcjonariusza. W tym drugim przypadku wskazanie w statucie spółki warunków umorzenia przymusowego może się wiązać z określeniem kryteriów determinujących sankcyjny charakter umorzenia (np. konkurencyjne działania akcjonariusza). Należy przy tym również pamiętać, że wymóg umieszczenia w statucie stosownych regulacji gwarantuje stabilność obrotu cywilnoprawnego, chroniąc w szczególności mniejszościowych akcjonariuszy przed niespodziewanym „sankcyjnym" umorzeniem ich akcji. Ma on także pewne znaczenie dla kontrahentów spółki, zapewniając informacje w zakresie rotacji akcjonariatu, spowodowanej umorzeniem akcji.

TRZEBA OGŁOSIĆ W MSiG

Uchwała o umorzeniu akcji zapada co do zasady kwalifikowaną większością 3/4 głosów (wyjątek stanowi sytuacja, gdy na walnym zgromadzeniu reprezentowana jest co najmniej połowa kapitału zakładowego, wówczas do powzięcia uchwały o umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów; ponadto, statut może przewidywać surowsze warunki powzięcia ww. uchwały).

Uchwała o umorzeniu akcji podlega ogłoszeniu w trybie art. 5 § 3 k.s.h., tj. w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, chyba że statut przewiduje obowiązek ogłaszania w inny sposób (ogłoszenia nie wymaga jedynie umorzenie warunkowe, jako że nie jest uwarunkowane podjęciem uchwały walnego zgromadzenia).

Wpis do rejestru, udział notariusza

Umorzenie akcji wymaga obniżenia kapitału zakładowego. Z chwilą obniżenia kapitału, czyli z chwilą jego wpisu do KRS, następuje umorzenie akcji. Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna być powzięta na walnym zgromadzeniu, na którym powzięto uchwałę o umorzeniu akcji. Nie ma przy tym przeciwwskazań, aby umorzenie akcji i obniżenie kapitału zakładowego zostały połączone w jednej uchwale. Wyjątek stanowi jedynie umorzenie automatyczne, w przypadku którego to zarząd podejmuje uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego. Uchwała taka, zgodnie z art. 455 § 3 k.s.h., powinna być zaprotokołowana przez notariusza.