Wymóg przestrzegania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy obejmuje zarówno pracodawcę zatrudniającego na podstawie stosunku pracy, jak i na umowie cywilnoprawnej. Potwierdzają to art. 15 i 304 kodeksu pracy. Zgodnie z tym pierwszym przepisem pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Natomiast art. 304 § 1 k.p. stanowi, że pracodawca zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na umowę-zlecenie, o dzieło) w zakładzie lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie lub w innym wyznaczonym miejscu działalność gospodarczą na własny rachunek. Ponadto ma chronić zdrowie i życie zatrudnionych, zapewniając im bezpieczne i higieniczne warunki pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Jakie odmienności
Różnice w traktowaniu osób wykonujących czynności na umowie cywilnoprawnej i tych zaangażowanych w stosunku pracy dotyczą zakresu przeprowadzania przez nich badań lekarskich. Te wstępne etatowcy realizują na mocy skierowania wydanego przez pracodawcę. Do pracy nie może on bowiem dopuścić bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na konkretnym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu (art. 229 § 4 k.p.).
Zgodnie z art. 229 § 1 k.p. wstępne badania lekarskie przechodzą:
- osoby przyjmowane do pracy,
- pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Bez wizyty w przychodni
Z kolei zatrudniającym osoby na umowie cywilnoprawnej przepisy nie nakazują, aby kierowali je na wstępne badania lekarskie. Zatem zleceniobiorcy nie muszą mieć aktualnego zaświadczenia medycznego o zdolności do wykonywania zlecenia.
O skierowaniu zleceniobiorcy na badania lekarskie decyduje zleceniodawca. Na taki jego krok istotnie wpływa rodzaj pracy, którą zleceniobiorca ma wykonywać (np. prace na wysokości). Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w stanowisku z lipca 2007 r. (GNP/426/4560-364/07/PE) określił, kiedy pracodawca może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, aby poddała się badaniom lekarskim. Pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną (będącą podstawą wykonywania pracy przez samozatrudniającego), poddania się wstępnemu badaniu lekarskiemu, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach wskazane jest, aby były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie BHP.
Oznacza to, że wszelkie kwestie związane z przeprowadzeniem wstępnych badań lekarskich przez zleceniobiorcę (np. wymóg ich przeprowadzenia, wskazanie, kto pokryje koszty badań) strony powinny uregulować w zawieranej umowie cywilnoprawnej.
podstawa prawna: rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332, ost. zm. DzU z 2015 r., poz. 457)
Łatwiej przy powrocie
Od 1 kwietnia 2015 r. zliberalizowano wymóg przeprowadzania wstępnych badań lekarskich. Nie podlegają im osoby przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub o takich samych warunkach pracy. Muszą jednak podjąć pracę w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tą firmą (art. 229 § 1
1
pkt 1 k.p.).
Ponadto wstępnych badań nie przechodzą przyjmowani do pracy u nowego pracodawcy, jeśli podejmą ją w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy. Nowemu pracodawcy mają jednak przedstawić aktualne orzeczenie lekarskie, uzyskane na podstawie skierowania wydanego przez poprzednika, stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach odpowiadających tym występującym na nowym stanowisku (art. 229 § 1
1
pkt 2 k.p.). Wyłączenie z wymogu przeprowadzania wstępnych badań lekarskich nie obejmuje jednak osób przyjmowanych w celu wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.