Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty (dalej: ENZ) jest szczególnym rodzajem pisma procesowego, który powinien spełniać wymogi wskazane w rozporządzeniu nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. ustanawiającym postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (dalej: rozporządzenie).

Wniesienie pozwu o wydanie ENZ ma pozwolić przedsiębiorcy ominąć długotrwałe ?i skomplikowane postępowania krajowe, zwłaszcza że w sprawach  tranasgranicznych postępowanie nakazowe czy upominawcze jest wyłączone. W praktyce prawidłowe wniesienie pozwu o wydanie ENZ bywa problematyczne.

Dochodzenie roszczeń

W ramach europejskiego postępowania nakazowego dochodzone mogą być wyłącznie należności bezsporne, o wymagalnych sumach pieniężnych oraz o oznaczonej kwotowo wysokości.

Europejski nakaz zapłaty może być wydany we wszystkich transgranicznych (tj. takich, w których przedsiębiorca i kontrahent mają miejsce zamieszkania/siedziby w różnych państwach) sprawach cywilnych i handlowych, w tym dochodzonych ze stosunku pracy, z wyjątkiem spraw skarbowych, celnych lub administracyjnych; roszczeń przeciwko państwu; spraw dotyczących praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia; upadłości, likwidacji, układów związanych z niewypłacalnością spółek; zabezpieczenia społecznego; roszczeń wynikających z zobowiązań pozaumownych, chyba że są one przedmiotem umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu, lub dotyczą długów oznaczonych wynikających ze współwłasności mienia.

Konieczne wymogi

Rozporządzenie obliguje do wniesienia pozwu na formularzu (formularz A). Formułuje też dodatkowe wymogi. Niektóre z nich są problematyczne >patrz ramka.

Jeżeli pozew o wydanie ENZ jest nieuzasadniony albo jego braki formalne nie zostaną poprawione lub uzupełnione w wyznaczonym terminie, albo gdy powód nie przyjął propozycji sądu wydania ENZ tylko co do części roszczenia (jeśli roszczenie tylko co do części było uprawnione czy zasadne), to sąd odrzuca pozew.

Postępowanie w sprawie ENZ jest jednoinstancyjne. Oznacza to, że odrzucenia pozwu nie można zaskarżyć. Niemniej jednak odrzucenie pozwu nie zamyka drogi do złożenia kolejnego pozwu. Pozew taki (po odrzuceniu poprzedniego) można złożyć w trybie europejskiego postępowania nakazowego oraz w trybie postępowania zwykłego. Decyzja o trybie złożenia kolejnego pozwu należy do przedsiębiorcy.

Czy pozwany może zaskarżyć

Pozwany w terminie 30 dni od dnia otrzymania ENZ może wnieść sprzeciw. Wystarczy, że zostanie on złożony w terminie 30 dni od dnia doręczenia ENZ i  będzie z niego  wynikało, że pozwany nie zgadza się z pozwem. Pozwany nie ma obowiązku użyć do tego celu formularza F, nie ma obowiązku wskazania powodów, dla których nie zgadza się z pozwem, nie musi przedkładać dowodów. Sam pozew opiera się głównie na oświadczeniu powoda, że informacje podane w pozwie są zgodne z jego najlepszą wiedzą i przekonaniem oraz że umyślne podanie nieprawdziwych informacji może skutkować zastosowaniem sankcji, zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania ENZ.

Kiedy wykonanie

Jeżeli pozwany nie wniesie sprzeciwu, sąd stwierdza wykonalność nakazu, a wierzyciel może go skierować do egzekucji bez konieczności inicjowania dodatkowych postępowań.

Joanna? Sułowicz, radca prawny, ?associate w firmie JP Weber

Rozporządzenie miało na celu nie tylko uproszczenie, ?ale także przyspieszenie postępowań w sprawach ?transgranicznych. Zakładano także, że wpłynie na obniżenie kosztów postępowania oraz umożliwi swobodny ?przepływ ENZ.

Pomimo uproszczonej procedury, w dalszym ciągu, pozwy ?w ramach procedury ENZ stanowią nieliczny odsetek ?spraw (zaledwie kilka procent we wrocławskich sądach). Dzieje się tak dlatego, że teoretycznie nieskomplikowana natura postępowania o wydanie ENZ budzi wątpliwości ?nie tylko komentatorów, ale również samych sędziów. Postępowanie o wydanie ENZ, choć nie jest objęte ?przymusem radcowskim czy adwokackim, raczej ?bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika obejść się ?nie może.

Jakie informacje trzeba wpisać

Wybór właściwego sądu

Pozew powinien zawierać oznaczenie sądu, do którego jest kierowany. Wybór właściwego sądu zależy od tego, czy strony w umowie zastrzegły jurysdykcję sądu dla ewentualnych sporów. Jeśli strony w umowy nie zastrzegły właściwości sądu należy ją ustalić według reguł w rozporządzeniu nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. To rozporządzenie obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Danii.

Pozew należy złożyć w państwie członkowskim, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania/siedzibę. Od zasady tej  są wyjątki. Jednym z nich jest wspomniana możliwość zastrzeżenia w umowie jurysdykcji np. sądu polskiego. Wyjątek stanowią także sprawy z zakresu umów i roszczeń z umowy, ?w których dopuszcza się możliwość pozwania kontrahenta przed sądem miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane.

Okoliczności uzasadniające właściwość sądu określa się za pomocą kodów w formularzu A (rubryka 3). W praktyce wątpliwości budzi to, czy powód, chcąc skorzystać z właściwości przemiennej albo umownej, powinien wskazać okoliczności uzasadniające taki wybór. W Formularzu A nie została bowiem uwzględniona rubryka, pozwalająca na uzasadnienie takiego wyboru. Tymczasem na gruncie prawa polskiego powód taki wybór powinien uzasadnić. Rozwiązaniem tej kwestii powinno być uzasadnienie wyboru w rubryce 11 Formularza A („Dodatkowe oświadczenia i dalsze informacje").

Oznaczenie stron i ich przedstawicieli

Strony oraz ich ewentualnych przedstawicieli określa się według kodów w formularzu. Formularz A w pkt 2 zawiera cztery rubryki. Z założenia zatem pozew o wydanie ENZ pozwala na pozwanie jednocześnie trzech kontrahentów. W sytuacji jednak, gdy powód jest reprezentowany przez pełnomocnika można jednocześnie pozwać dwóch kontrahentów. Pozostali kontrahenci, jeżeli powód chce pozwać większą ilość stron, powinni zostać wskazani w rubryce 11.

W praktyce problematyczne bywa także wniesienie pozwu przeciwko kilku pozwanym, gdy odpowiadają oni solidarnie. W stosunku do każdego pozwanego oraz do każdego roszczenia wydanie ENZ musi być dopuszczalne. Gdyby zatem w stosunku do jednego z dłużników solidarnych sprawa nie miała transgranicznego charakteru, wówczas wydanie przeciwko niemu ENZ byłoby niemożliwe.

Roszczenie główne

Rodzaj roszczenia powód zobowiązany jest określić według katalogu 24 roszczeń wymienionych ?w Formularzu A, wybierając jeden z kodów przypisanych każdemu z nich. Inne roszczenie należy dookreślić w rubryce 11. W praktyce samo wskazanie charakteru roszczenia dla osoby niebędącej profesjonalnym pełnomocnikiem bywa problematyczne. Podobnie jak podanie innych informacji, tj. określonych kodem 3 w rubryce 6 („Roszczenie główne"), tj. alternatywnie albo miejsca nabycia, albo daty nabycia, albo miejsca dostawy albo daty dostawy. Wskazanie tych informacji zależy od charakteru roszczenia, a ich wskazanie ma zostać dokonane wraz z wyjaśnieniem.

Ilość roszczeń, których powód może dochodzić w ENZ w praktyce budzi wątpliwości. Formularz A pozwala na wskazanie jednocześnie czterech roszczeń. Dyskusyjne jest, czy kolejne (piąte) roszczenie może być dochodzone tym samym pozwem. W doktrynie podnosi się bowiem, że dalsze roszczenie powinno zostać wskazane w kolejnym formularzu. Bardziej racjonalne jednak wydaje się wskazanie dalszych roszczeń w rubryce 11, pozwalającej na podanie dodatkowych oświadczeń.

Określenie wymagalności roszczenia w praktyce także budzi wątpliwości. W Formularzu A ustalenie tej przesłanki jest możliwe wyłącznie w oparciu o treść wskazaną w rubryce „Data (lub okres)". Nie ma odrębnej rubryki, w której można byłoby wskazać, od kiedy roszczenie jest wymagalne. Problematyczne jest także, czy m.in. wymagalność roszczenia w chwili wniesienia pozwu odnosi się wyłącznie do roszczenia głównego, czy może także do odsetek za opóźnienie w płatności. Wątpliwości te wyraził Sąd Okręgowy we Wrocławiu w pytaniu prejudycjalnym skierowanym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C-215/11 Iwona Szyrocka przeciwko SiGer Technologie GmbH). Trybunał Sprawiedliwości (dalej TS) w 13 grudnia 2012 r. wydał wyrok, wskazując, że przepisy rozporządzenia nie stoją na przeszkodzie temu, by powód w pozwie o wydanie europejskiego nakazu zapłaty żądał odsetek za okres od dnia ich wymagalności do dnia zapłaty roszczenia głównego. Ponadto w wyroku tym TS wskazał, że gdy sąd krajowy nakazuje pozwanemu zapłacić powodowi odsetki narosłe do dnia zapłaty roszczenia głównego, sąd ten zachowuje swobodę wyboru konkretnych sposobów wypełniania formularza E (europejskiego nakazu zapłaty), z pewnym zastrzeżeniem. Według TS swoboda ta jest ograniczona w ten sposób, by wypełniony przez sąd formularz E pozwalał pozwanemu stwierdzić nie tylko, że zgodnie z rozstrzygnięciem sądu powinien on zapłacić powodowi odsetki narosłe do dnia zapłaty roszczenia głównego, ale także ustalić jednoznacznie stawkę odsetek oraz datę początkową, od której odsetki są dochodzone.

Jakie odsetki

Dochodzenie odsetek na podstawie pozwu o wydanie ENZ nie budzi wątpliwości. Jest uprawnione, natomiast wypełnienie Formularza w tym zakresie bywa problematyczne. Przykładowo dochodząc odsetek ustawowych (kod 01) powstają wątpliwości, czy po wpisaniu kodu A (odsetki w skali ?rocznej) należy wskazać także stawkę procentową odsetek. Uznaje się, że w stosunku do odsetek ustawowych nie wskazuje się stawki procentowej, zwłaszcza że ulega ona zmianie. Wątpliwości ?budzi także sposób wypełnienia rubryki mającej na celu określenie dnia, do którego dochodzone ?są odsetki. Tak jak wskazałam, wątpliwości te znalazły wyraz w pytaniu prejudycjalnym do TS. ?Z wyroku TS wynika, że w takiej sytuacji należałoby w rubryce „do dnia" wskazać, iż odsetki ?dochodzone są do dnia zapłaty roszczenia głównego.

Kary umowne

Dochodzenie kar umownych zależy  od prawa właściwego dla danego roszczenia. Kara ?umowna może być zastrzeżona wyłącznie w odniesieniu do zobowiązania niepieniężnego. ?Przyjmuje się, że kary umowne mogą być dochodzone z należnością główną, gdy według ?prawa państwa członkowskiego dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek ?opóźnienia w wykonaniu zobowiązania pieniężnego (w Polsce z uwagi na art. 483 k.c. ?wyłączone jest dochodzenie kar umownych na wypadek niewykonania zobowiązania ?pieniężnego). Natomiast w sytuacji, gdy kara umowna została zastrzeżona na wypadek ?niewykonania zobowiązania niepieniężnego, wówczas się przyjmuje, że kara stanowi ?należność główną dochodzoną pozwem.

Koszty

Dochodzenie kosztów postępowania dotyczy zwrotu nie tylko opłat sądowych, ale także ?wynagrodzenia pełnomocnika powoda lub kosztów postępowania przedsądowego. ?Powód może dochodzić także zwrotu kosztów tłumaczenia pozwu, jeśli załączył tłumaczenie.

Język pozwu

Pozew należy wnieść w języku lub w jednym z języków akceptowanych przez sąd rozpoznający ?sprawę. Ułatwieniem jest możliwość automatycznego tłumaczenia formularza pozwu na stronie Europejskiego Atlasu Sądowniczego w sprawach cywilnych. Możliwość tłumaczenia dotyczy ?formularza, co oznacza, ze w pozostałym zakresie (np. opis przedmiotu sporu) powód ?musi wypełnić rubryki samodzielnie, w języku akceptowanym przez sąd.

Jaka opłata

Opłata od pozwu o wydanie ENZ wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej ?niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Jeżeli ENZ się uprawomocni (pozwany nie wniesie ?sprzeciwu, albo wniesie go po terminie) sąd z urzędu zwraca trzy czwarte uiszczonej ?opłaty od pozwu. Według rozporządzenia łączne opłaty sądowe w przypadku postępowania ?w sprawie europejskiego nakazu zapłaty oraz zwykłego postępowania cywilnego, ?które toczy się w przypadku wniesienia sprzeciwu od europejskiego nakazu zapłaty ?w państwie członkowskim, nie mogą być wyższe niż opłaty sądowe w przypadku ?zwykłego postępowania cywilnego, które odbyłoby się bez poprzedzającego ?je postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty w tym państwie członkowskim

Sposób uiszczenia opłat wskazuje się w załączniku I do pozwu o wydanie ENZ. Należy ?wskazać informacje dotyczące karty kredytowej powoda lub jego rachunku bankowego. Niektóre sposoby płatności mogą nie być akceptowane przez sąd, do którego jest skierowany pozew. ?Informacje takie można uzyskać od danego sądu ze strony Europejskiej Sieci Sądowniczej ?w Sprawach Cywilnych i Handlowych (http://ec.europa.eu/civiljustice).

Odpis i pełnomocnictwo

Brak formalny w postaci odpisu pozwu dla pozwanego (także dla dalszych pozwanych, gdy jest ?ich kilku) czy brak pełnomocnictwa może zostać na wezwanie sądu uzupełniony według prawa krajowego (art. 130 § 1 k.p.c.) Według rozporządzenia wszelkie zagadnienia proceduralne, które ?nie są uregulowane w rozporządzeniu, podlegają prawu krajowemu. Brak opłaty sądowej, jeżeli ?nie pochodzi od profesjonalnego pełnomocnika, także może zostać uzupełniony. Wezwanie ?do uzupełnienia lub poprawienia pozwu odbywa się na formularzu B. Nieuzupełnienie braków ?w terminie skutkuje zwrotem pozwu. Jednak wniesienie pozwu przez profesjonalnego pełnomocnika bez opłaty skutkuje jego zwrotem bez wezwania do uzupełnienia.