Umowy o pracę na czas określony oraz na czas zastępstwa cieszą się dużą popularnością. Rozwiązują się bowiem z mocy prawa po upływie okresu, na który zostały zawarte, a ich wypowiedzenie jest łatwiejsze niż w przypadku angaży bezterminowych.

Wariant 1. Związanie na czas określony

Umowy na czas określony można w zasadzie zawierać na dowolny okres. Jeżeli jednak jest on dosyć długi (np. 5, 7, 10 lub więcej lat), sąd może uznać, że strony łączy umowa na czas nieokreślony, a terminowy angaż zawarto jedynie w celu ominięcia procedury stosowanej przy zwolnieniu osoby zatrudnionej na czas nieokreślony (por. wyroki SN: z 7 października 2005 r., II PK 294/04, OSNP 2006/13–14/207; z 25 października 2007 r., II PK 49/07, OSNP 2008/21–22/317).

Kolejne ograniczenie w zawieraniu terminowych angaży wynika z art. 25

1

k.p. Przepis ten wskazuje, że zawarcie trzeciej, kolejnej takiej umowy jest równoznaczne z podpisaniem kontraktu na czas nieokreślony, jeśli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

- ?strony poprzednio dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy,

- ?ewentualnie przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła jednego miesiąca (za miesiąc przyjmuje się 30 dni).

Wyjątkowo zasada ta nie dotyczy umów na czas określony zawartych:

- ?w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

- ?w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie (np. prace w rolnictwie, sporządzanie bilansów księgowych, sprawozdań finansowych na koniec roku lub półrocza),

- ?przez agencje pracy tymczasowej (art. 21 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, DzU nr 166, ?poz. 1608 ze zm.),

- ?z nauczycielami zatrudnionymi zgodnie ?z Kartą nauczyciela na czas określony (wyrok SN z 2 października 1999 r., I PKN 235/99).

Z kolei przedłużenie czasu trwania terminowej umowy przez jej aneksowanie w trakcie trwania zatrudnienia uważa się za zawarcie kolejnej umowy na czas określony (art. 25

1

§ 2 k.p.). Nową umowę uważa się za zawartą od dnia następującego po rozwiązaniu poprzedniej (a nie od dnia podpisania aneksu). Nie ma przy tym znaczenia, że przedłużenie to wynika np. z usprawiedliwionych okoliczności, takich jak ukończenie kursu dokształcającego przez pracownika.

Cechą charakterystyczną terminowej umowy jest jej rozwiązanie z upływem okresu, na który została zawarta. Wyjątek dotyczy kontraktu, którego stroną jest kobieta w ciąży. Jeżeli zatrudnienie miałoby ustać po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu (art. 177 § 3 k.p.). Tej zasady nie stosuje się do angaży zawartych na czas zastępstwa (art. 177 § 3

1

k.p.) oraz z pracownicą tymczasową (art. 13 ust. 3 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych).

Zwolnienie pracownika zatrudnionego na czas określony jest zdecydowanie łatwiejsze niż w przypadku kontraktu bezterminowego. Wystarczy, że umowa zawiera postanowienie o możliwości jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Taka klauzula umożliwia także wymówienie warunków pracy i płacy. Dotyczy to jednak wyłącznie umów o terminie dłuższym niż 6 miesięcy (art. 33 k.p.).

Wypowiedzenie umowy na czas określony ?– niezależnie od okresu, na który ją zawarto i jej treści – jest zawsze możliwe w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41

1

§ 2 k.p.) oraz zastosowania ustawy o zwolnieniach grupowych. Ponadto taką umowę można rozwiązać na ogólnych zasadach także za porozumieniem stron albo bez wypowiedzenia.

Wariant 2. Zatrudnienie zastępcy

Umowa na czas zastępstwa jest angażem na czas określony zawieranym w szczególnej sytuacji. Chodzi o konieczność zastąpienia pracownika nieobecnego z przyczyn usprawiedliwionych (art. 25 § 1 zd. 2 k.p.). Powrót zastępowanego skutkuje rozwiązaniem umowy (zob. wyrok SN z 24 kwietnia 2012 r., I PK 233/11). Stosuje się do niej reguły wynikające z norm dotyczących umowy na czas określony, z wyjątkami wskazanymi w przepisach art. 25

1

§ 3 pkt 1, art. 33

1

, art. 177 § 3

1

k.p.

To właśnie te wyjątki sprawiają, że umowa na zastępstwo jest korzystniejsza dla pracodawcy niż „zwykła" terminowa. Po pierwsze umów na zastępstwo nie dotyczy zasada ograniczenia zawierania kolejnych umów na czas określony (art. 25

1

k.p.). Może ich być zatem więcej niż dwie. Po drugie, umowa nie przedłuża się do dnia porodu. Jednak – o czym niekiedy firmy zapominają – pracownica w ciąży objęta jest ochroną przed zwolnieniem. Po trzecie, według przeważających opinii wypowiedzenie umowy nie wymaga ani tego, aby umowa była zawarta na 6 miesięcy, ani wprowadzenia klauzuli do kontraktu. Zatem jeśli którakolwiek ze stron zamierza rozstać się z drugą, wystarczy złożyć wypowiedzenie i po upływie 3 dni umowa się rozwiąże. Jest to dominująca wykładnia przepisu art. 33

1

k.p. Jednak spotkać można także opinię, że art. 33

1

k.p. odnosi się wyłącznie do długości okresu wypowiedzenia, a w związku z tym do umów na zastępstwo stosuje się także art. 33 k.p. Taka interpretacja oznaczałaby, że umowę na zastępstwo można wypowiedzieć pod warunkiem jej zawarcia na okres powyżej 6 miesięcy i wprowadzenia zapisu o możliwości wypowiedzenia (np. A. Wypych-Żywicka, „Wątpliwości wokół art. 33

1

KP", PiZS 2004, nr 11, s. 33). Niekiedy sądy orzekają zgodnie z tą drugą interpretacją – np. sąd I i II instancji w sprawie zakończonej wyrokiem SN z 3 grudnia 2009 r. (II PK 142/09), gdzie SN nie odniósł się do art. 33

1

k.p.

W praktyce nieprawidłowości dotyczące umowy na zastępstwo pojawiają się w związku ze stosowaniem ustawy o zwolnieniach grupowych. Firmy zwalniają wówczas pracowników  nie w oparciu o tę ustawę, ale na podstawie art. 33

1

k.p., aby uniknąć wypłacania odprawy. Takie działanie nie wywiera jednak spodziewanego skutku. Pracownik ma prawo żądać odprawy, gdy rzeczywista przyczyna wypowiedzenia umowy nie leży po jego stronie. To samo dotyczy umowy na czas określony czy na okres próbny.

Zalety terminowej współpracy

- ?umowa rozwiązuje się z mocy prawa po upływie okresu, na który była zawarta

- ?bardziej korzystne dla firmy zasady wypowiadania umów trwających dłużej niż 6 miesięcy

Wady terminowej współpracy

- ?obowiązują ograniczenie kilkakrotnego zawierania umów kolejno po sobie

- trwałość umowy zawartej do 6 miesięcy

- ?przedłużenie umowy do dnia porodu następuje automatycznie

Zalety znalezienia zastępcy

- ?możliwości wielokrotnego zawierania umów kolejno po sobie

- ?korzystny dla pracodawca tryb wypowiedzenia umowy

- ?brak konieczności przedłużania umowy do dnia porodu

Wady znalezienia zastępcy

- ?niższa w porównaniu z tradycyjnymi umowami identyfikacja pracownika z firmą

- ?spory wynikające z błędnego sposobu określenia czasu trwania umowy