W braku porozumienia, uczestnicy spółki – likwidatorzy bądź likwidatorzy ustanowieni przez sąd rejestrowy, albo wskazani przez wspólników, zobligowani są zakończyć prowadzenie interesów, ściągnąć wierzytelności, uregulować należności oraz upłynnić majątek.
Najpierw z majątku spółki spłaca się jej wymagalne zobowiązania >patrz przykład 1. Jeżeli nie ma środków na ich pokrycie, należy upłynnić aktywa i pasywa, wierzytelności nie mogą być regulowane innymi składnikami niż pieniędzmi >patrz przykład 2. Należności, których termin uiszczenia nie upłynął bądź są sporne muszą być zabezpieczone poprzez pozostawienie odpowiedniej kwoty na ich spłatę >patrz przykład 3.
Przykład 1
Spółka jawna jest w likwidacji. Ma niekwestionowane zadłużenie wobec trzech podmiotów – razem 30 tys. zł. Terminy płatności i minęły. ?Co do jednej z nich sąd wydał nakaz zapłaty. Na rachunku spółki zdeponowane jest ?200 tys. zł. Z tych pieniędzy należy wypłacić wierzycielom ?30 tys. zł, resztę podzielić między wspólników (innych długów ?nie ma).
Przykład 2
Spółka jawna jest w likwidacji. Mimo że daty uiszczenia dwóch wierzytelności na sumę 25 tys. zł zostały przekroczone, a sp.j. ?nie podważa ich zasadności, należności te nie zostały zapłacone. Na koncie spółki ?jest 30 tys. zł. Poza tym jej własnością jest auto Audi A6, ?rok produkcji 2010. Wspólnicy, żeby zaspokoić resztę długu ?5 tys. zł, sprzedali auto ?za 80 tys. zł. Ich zachowanie ?było właściwe. Jeżeli na rachunku brakuje środków ?na spłatę zobowiązań, ?należy upłynnić całość lub określony składnik majątku, ?żeby uzupełnić brakującą wartość zadłużenia.
Przykład 3
Spółka jawna jest w likwidacji. ?20 stycznia 2014 r. na jej adres wpłynął odpis pozwu, w którym ?X sp. z o.o. domaga się zasądzenia od sp.j. 60 tys. zł ?z ustawowymi odsetkami od ?1 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty z tytułu nieuiszczonej ceny sprzedaży dwóch wózków widłowych. Wspólnicy sp.j., ?w odpowiedzi zakwestionowali istnienie tej wierzytelności, podnosząc, że nie została zawarta z X sp. z o.o. umowa sprzedaży wskazanych urządzeń i nie wystawiono faktury dokumentującej transakcję. ?Z uwagi na to, że roszczenie jest sporne, sp.j. powinna zabezpieczyć ewentualną należność X sp. z o.o. poprzez pozostawienie np. na rachunku bankowym ponad 60 tys. zł ?(w przypadku przegranego procesu , będzie musiała zapłacić, oprócz kwoty głównej ?i odsetek, koszty procesu).
W świetle wyroku Sądu Najwyższego z 23 października ?2008 r., V CSK 172/08.
„1. Przez zobowiązania spółki w rozumieniu art. 82 k.s.h. – jako przeciwstawione należnościom przysługującym wspólnikom z nadwyżki, należy rozumieć zobowiązania spółki wynikające z jej stosunków „zewnętrznych", tj. wobec jej wierzycieli niebędących wspólnikami jak i wierzycieli będących wspólnikami, gdy zobowiązania nie wynikają ze stosunku spółki. W toku postępowania likwidacyjnego zobowiązania spółki wobec tych wierzycieli powinny być zaspokojone „przede wszystkim" (w pierwszej kolejności). Oznacza to, że dopiero po ich zaspokojeniu możliwe jest zaspokojenie zobowiązań wynikających ze stosunku spółki. Do takich zobowiązań należą m.in. zobowiązania z tytułu udziału wspólników w zyskach spółki (art. 51 § 1 i art. 52 § 1 k.s.h.) i to niezależnie od tego, czy zobowiązania te powstały przed, czy po otwarciu likwidacji.
2. Z istoty spółki jawnej wynika, iż roszczenia wynikające ze stosunku spółki – a typowym takim roszczeniem jest roszczenie o wypłatę udziału w zysku (art. 51 § 2 i art. 52 § 1 k.s.h.) – wspólnicy mogą kierować tylko wobec spółki. Zasady tej nie zmienia art. 22 § 2 k.s.h.(...)".
W przypadku, gdy po wypełnieniu zobowiązań oraz pozostawieniu określonych sum na zapłatę wierzytelności niewymagalnych lub spornych, spółka ma jeszcze jakiś majątek, to dzieli się go między wspólników zgodnie z umową >patrz przykład 4. W przeciwnym razie uczestnikom zwraca się rzeczywiście wniesione wkłady (tj. udziały likwidacyjne – udziały kapitałowe po wszczęciu likwidacji ulegają przekształceniu w likwidacyjne). Jeżeli osoba wchodząca w skład spółki, mimo wezwania, nie wniosła wkładu w całości, może oczekiwać zwrotu tylko w takiej wartości, w jakiej ?go wniosła >patrz przykład 5. Jeżeli po rozliczeniu udziałów, pozostanie nadwyżka, dzieli się ją między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku >patrz przykład 6.
Przykład 4
Spółka jawna jest w likwidacji. Wspólnicy spłacili zobowiązania, pozostawili 10 tys. zł na zaspokojenie jednej spornej wierzytelności. Na koncie zostało 30 tys zł. Spółka nie ma innego majątku. W umowie zapisano, ?że podział majątku w przypadku likwidacji, następuje w częściach równych. Sp.j. składa się ?z 3 osób, więc każda otrzyma ?po 10 tys. zł.
Przykład 5
Spółka jawna jest w likwidacji. Jedna ze wspólniczek pani Karina, wbrew wezwaniu, ?nie wniosła wkładu 15 tys. zł, ?a jedynie 4 tys. zł. ?Po zaspokojeniu wszystkich wierzycieli, zostanie jej zwrócone 4 tys zł.
Przykład 6
Trzyosobowa sp.j. jest ?w likwidacji. Po rozliczeniu udziałów pozostała nadwyżka ?8 tys. zł. Umowa sp.j. stanowi, ?że jej wspólnicy uczestniczą ?w zysku: pani Kinga w 20 proc., pani Inga w 45 proc., a pani Łucja w 35 proc. Z tytułu nadwyżki pani Kinga otrzyma ?1,6 tys. zł, pani Inga 3,6 tys. zł, ?a pani Łucja 2,8 tys. zł.
Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku podniósł, że „Wspólnik sp.j. może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 k.s.h.) tylko wobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którym mowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie k.s.h. (czyli o podział nadwyżki ?w stosunku do udziału w zysku - dop. autorki), co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczego wobec innych wspólników za szkodę poniesioną ?w związku z niewypłaceniem w terminie udziału w zysku".
Przedmioty wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca mu się w naturze >patrz przykład 7.
Przykład 7
Pani Kamila, wspólnik czteroosobowej sp.j., wniosła ?do spółki auto Peugeot 306 ?o wartości 15 tys zł. Z uwagi ?na to, że zaistniała – wskazana ?w umowie – przyczyna rozwiązania sp.j, zgłoszono ?do KRS otwarcie jej likwidacji. ?Na etapie podziału pomiędzy uczestników spółki pozostałego majątku zwrócono pani Kamili auto.
