Może się zdarzyć, że z różnych powodów: prawnych, finansowych czy personalnych, niemożliwe jest szybkie powołanie nowych organów w przedsiębiorstwie. Taka sytuacja powoduje liczne negatywne konsekwencje nie tylko dla samej firmy, ale także dla jej kontrahentów. Aby im zapobiegać, do kodeksu cywilnego wprowadzono regulacje o ustanawianiu kuratora.
Jeśli w firmie nie ma powołanych organów, zazwyczaj są trudności z prowadzeniem jej spraw. Przecież to od konkretnych organów, przede wszystkim zarządu zależy, czy określone umowy zostaną podpisane, czy wypłacone zostaną pensje ?i uregulowane zobowiązania wobec partnerów. Dlatego przepisy przewidują w takich przypadkach powołanie przez sąd kuratora.
Głównym jego zadaniem ma być ustanowienie organów spółki, a gdy jest taka potrzeba, doprowadzenie do jej likwidacji. Brak organu w spółce należy rozumieć szeroko. Chodzi nie tylko o przypadek, gdy organ w ogóle nie został powołany, ale również o sytuacje, gdy jest on niepełny. Może się zdarzyć, że umowa spółki przewiduje wymóg akceptacji kontraktu handlowego przez trzech członków zarządu, a tymczasem w zarządzie są dwie osoby. Niemożność prowadzenia spraw przez przedsiębiorcę może wynikać również z niepowołania rady nadzorczej.
Do ustanowienia kuratora nie wystarczą same ograniczenia w funkcjonowaniu organów spółki, ale stwierdzona musi zostać niemożność jej działania. Jeżeli jest już np. w spółce likwidator, to nie zachodzi przesłanka ustanowienia kuratora. Zakłócenie w działaniu osoby prawnej nie może mieć charakteru jednostkowego, musi mieć cechę trwałości. Te okoliczności trzeba wykazać przed sądem właściwym do ustanowienia kuratora, który każdy przypadek ocenia indywidualnie.
Ustanowiony przez sąd kurator działa w imieniu osoby prawnej jako jej przedstawiciel. Jeżeli dąży do tego, żeby np. w spółce został powołany zarząd, to musi działać zgodnie z obowiązującymi dla konkretnego przedsiębiorcy regułami. Nie może więc na przykład sam narzucać, czy mianować członków zarządu. Nie może działać również w zastępstwie określonych organów, np. walnego zgromadzenia. Powinien jedynie dążyć do zwołania odpowiedniego posiedzenia, na którym organ (np. zarząd) zostanie ustanowiony.
Kurator musi ocenić, czy jego zdaniem, powołanie organów?w spółce jest możliwe. Jeżeli nie – powinien podjąć działania zmierzające do jej likwidacji.
Kuratora powołuje sąd opiekuńczy w postępowaniu nieprocesowym. Ocenie sądu pozostawione zostało przyznanie wynagrodzenia za podjęte czynności kuratora, z uwzględnieniem możliwości płatniczych przedsiębiorstwa, ?w którym została ustanowiona kuratela. Ważny jest zakres umocowania kuratora do poszczególnych czynności. Źródłem umocowania kuratora jest określony w postanowieniu sądu zakres jego uprawnień.
dr Maciej J. Nowak, ?radca prawny
