Urlop rodzicielski to nowe, fakultatywne uprawnienie pracownicze, wprowadzone nowelizacją kodeksu z maja 2013 r., która obowiązuje od 17 czerwca 2013 r. Każdy pracownik, bez względu na rodzaj pracowniczego angażu (umowa terminowa czy bezterminowa), który ma zamiar wykorzystać dodatkowy urlop macierzyński w całości będzie mógł bezpośrednio po jego zakończeniu wybrać urlop rodzicielski. Wymiar tego wolnego jest jeden – taki sam dla wszystkich pracowników i wynosi 26 tygodni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski jest trzecim, po podstawowym i dodatkowym urlopie macierzyńskim, płatnym urlopem przysługującym z tytułu narodzin dziecka (za ten czas pracownik ma prawo do 60 proc. zasiłku macierzyńskiego). Jego wybranie możliwe jest wyłącznie po wykorzystaniu pełnej puli dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Pisemny wniosek o udzielenie tego wolnego musi dotrzeć do szefa najpóźniej 14 dni przed zakończeniem pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Chodzi o to, aby urlop ten rozpocząć bez ani jednego dnia przerwy, bezpośrednio po dodatkowym urlopie macierzyńskim. Niedotrzymanie tego terminu skutkować może odmową udzielenia tego puli. Nie jest bowiem możliwe udzielenie urlopu rodzicielskiego po pewnym czasie (np. po tygodniu pracy czy innej przerwy w etatowych zajęciach – choroby, urlopu wypoczynkowego) od zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Jeśli pracownik spóźni się ze złożeniem wniosku i da go po terminie (np. na tydzień przed zakończeniem dodatkowego macierzyńskiego), wówczas jedynie od dobrej woli szefa zależy, czy uzna on takie pismo i udzieli rodzicielskiego, czy nie. Pracodawca z mocy prawa nie będzie związany takim wnioskiem.
We wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego trzeba określić termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jeśli pismo dotyczy kolejnej części tego uprawnienia, w jego treści musi znaleźć się termin zakończenia poprzedniej części urlopu oraz wymiar dotychczas wybranego urlopu. Składający wniosek musi do niego dołączyć pisemne oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu przez okres wskazany we wniosku przez drugiego z rodziców dziecka albo o okresie, w którym drugi z rodziców zamierza wziąć ten urlop w okresie objętym wnioskiem.
Oboje rodzice mogą korzystać z urlopu rodzicielskiego jednocześnie. Oczywiście pod warunkiem, że są na etacie. Taka wspólna opieka trwać może maksymalnie 13 tygodni. W ten sposób oboje wybiorą to uprawnienie w maksymalnym 26-tygodniowym wymiarze.
Z rodzicielskiego można korzystać jednorazowo albo w częściach, nie więcej jednak niż trzech. Żadna z nich nie może być krótsza niż 8 tygodni. Ponadto kolejne części tego uprawnienia muszą być wybierane zawsze bezpośrednio jedna po drugiej. Wymiar poszczególnych części rodzicielskiego określa się w formie wielokrotności tygodnia. Jeden tydzień urlopu to zawsze 7 kolejnych dni kalendarzowych.
Jednak zmiana opiekuna w trakcie wybierania rodzicielskiego, a także rezygnacja z dalszego korzystania z tego uprawnienia możliwa jest wyłącznie, gdy rodzice wybierają przysługujące im uprawnienia na raz, czyli w trybie art. 1791 k.p. Jeśli matka po porodzie złożyła taki wniosek, ma prawo zrezygnować z dalszej opieki, ale po wykorzystaniu trwającej 8-tygodniowej części tego uprawnienia (pierwszej lub kolejnej).
