Uzasadnia to w szczególności, utrudniony tryb „pozbycia się" ze spółki niechcianego wspólnika. Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują bowiem możliwości przymusowego usunięcia jednego ze wspólników przez pozostałych, nawet gdyby spółka liczyła kilkanaście osób, a problem dotyczył tylko jednej z nich. Nie istnieje bowiem tryb „wypowiedzenia udziału" innego wspólnika, podjęcia uchwały o jego wykluczeniu czy nawet wystąpienia do sądu z wnioskiem o usunięcie któregoś ze wspólników ze spółki.
Zmiana umowy
Wprawdzie zmiana składu osobowego spółki może nastąpić także poprzez zmianę umowy spółki, jednak dla dokonania takiej czynności konieczna jest zgoda wszystkich wspólników, wobec czego rozwiązanie to nie będzie pomocne w przypadku braku zgody co najmniej jednego wspólnika – czyli tego, który miałby być usunięty. Wszystkie te okoliczności nakazują z dużą rozwagą dobierać grono wspólników tego typu spółki. Z tego też względu zaleca się, aby grono wspólników nie było większe niż kilka osób.
Wypowiedzenie albo pozew
Co jednak można zrobić, gdy wspólnicy nie mogą porozumieć się z którymś z pozostałych wspólników do tego stopnia, że jego dalsze trwanie w spółce jest niekorzystne dla pozostałych osób? Po pierwsze, możliwe jest wypowiedzenie umowy spółki przez wszystkich pozostałych wspólników – tym samym dojdzie do rozwiązania spółki cywilnej, a pozostali wspólnicy mogą zawiązać nową spółkę, w pożądanym gronie. Po drugie, każdy ze wspólników może wystąpić do sądu z powództwem o rozwiązanie spółki (art. 874 kc). Jednak sąd rozwiąże spółkę tylko wówczas, jeżeli uzna, iż zachodzą ku temu ważne powody. Choć wydaje się, że za ważny powód powinien zostać uznany trwały i obiektywny brak możliwości współdziałania wspólników, spowodowany np. istotnymi konfliktami pomiędzy wspólnikami, jednak ocena należy w tym przypadku zawsze do sądu. Jak widać, przedstawione metody są wprawdzie w stanie pośrednio doprowadzić do założenia nowej spółki w pożądanym gronie wspólników z jednoczesnym zakończeniem prowadzenia działalności w ramach dotychczasowej spółki, jednak niewątpliwie droga taka jest trudna, powolna i czasem niepewna. Z tych względów zalecane jest tworzenie spółek cywilnych w niewielkim składzie osobowym i pomiędzy osobami darzącymi się dużym zaufaniem.
Waga jednomyślności
Rozwiązanie spółki cywilnej może nastąpić z wielu przyczyn, w tym w zależności od treści zawartej umowy spółki (np. wskutek orzeczenia sądu, upływu czasu, na jaki spółka została zawarta, śmierci jednego z dwóch wspólników i niewstąpienia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika). Może to nastąpić również na mocy zgodnych oświadczeń wszystkich wspólników. Zasadą bowiem jest, że konieczna jest do tego celu jednomyślność.
Zdaniem autorów
Bartosz Pawelczyk, radca prawny
W nauce prawa jest sporne, czy wspólnicy mogą skutecznie w umowie spółki postanowić, że do rozwiązania spółki wystarczy zgoda większości (a nie wszystkich) – wydaje się jednak, że należy uznać to za dopuszczalne. Z praktycznego punktu widzenia, aby brak zgody mniejszości nie blokował woli większości co do rozwiązania spółki, warto dopilnować, aby w umowie znalazł się stosowny zapis upoważniający większość wspólników do podjęcia uchwały w tym przedmiocie. Taki zapis powinien jasno precyzować, jaką większością i w obecności ilu wspólników taka uchwała może zostać podjęta.
Krzysztof Kozik, radca prawny
Spółka cywilna stanowi specyficzną formę prawną, przeznaczoną raczej dla osób darzących się dużym zaufaniem. Jej prostota i niewielkie koszty założenia to istotne argumenty przemawiające na korzyść tej formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie jednak, dla uniknięcia realnych problemów prawnych w przypadku powstania konfliktów między wspólnikami, zasady jej funkcjonowania powinny zostać precyzyjnie ukształtowane już na etapie tworzenia umowy spółki. I to właśnie jest najważniejsze.
