Jednym z wymogów formalnych związanych z rozwiązywaniem umów o pracę jest spoczywający na pracodawcy obowiązek skonsultowania tego zamiaru z organizacją związkową reprezentującą pracownika. Ciąży on na szefie zarówno przy rozwiązaniu umowy za wypowiedzeniem, jak i bez wymówienia – choć w każdym z tych przypadków jego zakres jest nieco inny. Jednak w obu tych sytuacjach zaniechanie współdziałania ze związkami lub naruszenie określonego przez przepisy prawa pracy trybu konsultacji może skutkować uznaniem przez sąd pracy, że rozwiązanie umowy było sprzeczne z przepisami prawa.

Etapy działania

Pracodawca, który zamierza rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy z przyczyn:

- wyliczonych w art. 52 kodeksu pracy – np. z powodu kradzieży mienia firmy czy spożywania alkoholu w pracy lub

- z powodów przez niego niezawinionych, określonych w art. 53 k.p. – np. z powodu długotrwałej choroby przekraczającej okres wymieniony w art. 53 § 1 k.p.,

zobowiązany jest zasięgnąć przed podjęciem decyzji opinii zakładowej organizacji związkowej reprezentującej tego pracownika (art. 52 § 3 i 53 § 4 k.p.).

Przy czym przyjmuje się, że organizacją związkową reprezentującą pracownika jest ta podejmująca się obrony praw tej osoby z tytułu albo jej członkostwa w tej organizacji, albo na podstawie wyrażonej zgody na obronę praw niezrzeszonego pracownika. Jednak w tym drugim przypadku związek może podjąć się reprezentacji zarówno przed tym, jak pracownik jest zagrożony możliwością zwolnienia, jak i później – gdy takie niebezpieczeństwo stanie się realne.

Obowiązek konsultacji nie zależy od rodzaju umowy o pracę, którą szef chce rozwiązać bez wypowiedzenia. Chodzi więc zarówno o kontrakty terminowe, próbne, zawarte na czas nieokreślony, jak i na czas wykonywania określonej pracy bądź na zastępstwo. To wyraźna różnica w stosunku do zobowiązania konsultacji zamiaru rozwiązania umowy za wypowiedzeniem, gdzie pracodawca musi zwracać się do związku zawodowego tylko wtedy, gdy dotyczy to umowy na czas nieokreślony (art. 38 § 1 k.p.).

Jeżeli pracodawca ustali, że dana organizacja związkowa reprezentuje interesy pracownika, z którym zamierza rozwiązać umowę, to ma obowiązek zawiadomić ją o przyczynie uzasadniającej swój zamiar. Oznacza to, że powinien jej przedstawić opis sytuacji, która w jego ocenie ma stanowić podstawę do rozwiązania umowy – np. opisać sposób naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Jeżeli związek ma zastrzeżenia co do zasadności rozwiązania angażu, może przedstawić swoją opinię niezwłocznie, a w każdym razie nie później niż w ciągu 3 dni od daty otrzymania zawiadomienia. Opinia organizacji nie ma jednak dla pracodawcy charakteru wiążącego. Może zwolnić pracownika, wbrew zdaniu związków. Brak odpowiedzi organizacji związkowej w terminie 3-dniowym uznaje się natomiast za brak zastrzeżeń co do rozwiązania umowy o pracę.

Niecierpliwość nie popłaca

Pracodawca nie może jednak wyznaczyć związkowi zawodowemu krótszego terminu na wyrażenie opinii, motywując to np. szczególnie pilną potrzebą rozwiązania umowy. Jeśli nie odczeka ustawowych 3 dni, liczonych od daty zawiadomienia organizacji związkowej, to w razie procesu sąd pracy uzna, że zostały naruszone przepisy w zakresie konsultacji związkowej.

Podobnie jest, gdy pracodawca w ogóle nie zachowa trybu konsultacji ze związkami zawodowymi lub naruszy te zasady. Sąd pracy może wtedy przyjąć, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nastąpiło z naruszeniem przepisów. Oznacza to, że w razie wniesienia przez pracownika powództwa do sądu pracy, wielce prawdopodobne jest, że orzeknie on o przywróceniu tej osoby do pracy na poprzednich warunkach lub zasądzi na jej rzecz odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- zawiadomienie związku zawodowego musi nastąpić przed złożeniem pracownikowi pisma o rozwiązaniu umowy o pracę

- przy rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia należy zawsze skonsultować zamiar zwolnienia pracownika niezależnie od rodzaju jego umowy o pracę

- należy ponownie przeprowadzić konsultację związkową, jeśli pracodawca zawiadomił związek zawodowy o zamiarze zwolnienia pracownika, a następnie wycofał się z tego, aby po upływie pewnego czasu ponownie powziąć zamiar zwolnienia go

Czego unikać

- zawiadamiania związku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę, a następnie zwalniania pracownika w trybie dyscyplinarnym – bez wypowiedzenia,

- wyznaczania związkowi zawodowemu terminu krótszego niż 3 dni na złożenie opinii na temat zamiaru rozwiązania umowy o pracę,

- zmiany przyczyny rozwiązania umowy o pracę już po jej skonsultowaniu ze związkiem zawodowym