Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej za zobowiązania spółki została ukształtowana w kodeksie spółek handlowych odmiennie. Mianowicie w spółce z o.o., jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody (art. 299 k.s.h.).
Przepisy kodeksu spółek handlowych nie zawierają bliźniaczego przepisu dotyczącego członków zarządu spółki akcyjnej, ani nie wskazują na możliwość odpowiedniego stosowania omawianego rozwiązania. Nie oznacza to jednak, że członek zarządu spółki akcyjnej jest zwolniony od odpowiedzialności, pomimo że nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości, w sytuacji kiedy powinien to zrobić.
Dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych
Należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 10 ustawy z 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. DzU z 2012 poz. 1112, ze zm.) upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Nadto dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.
Kto musi zgłosić wniosek
Na podstawie art. 21 prawa upadłościowego dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek złożenia wniosku, spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Na mocy ust. 3 tego przepisu osoby, które są obowiązane do zgłoszenia upadłości, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie. Nie ulega wątpliwości, że członkowie zarządu spółki akcyjnej są osobami uprawnionymi do reprezentacji spółki, stąd za jej zobowiązania mogą odpowiadać na podstawie art. 21 ust. 3 prawa upadłościowego.
Nie jest to jedyna podstawa do odzyskania należności od członków zarządu spółki akcyjnej, w przypadku gdy egzekucja wobec takiej spółki okazuje się bezskuteczna. Członkowie zarządu spółki akcyjnej w związku z niezgłoszeniem wniosku o upadłość mogą ponieść odpowiedzialność karną. Na mocy art. 586 k.s.h. kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Naprawa szkody
Jednym ze środków karnych przewidzianych w kodeksie karnym jest obowiązek naprawienia szkody. W razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 46 § 1 k.k.). Warto zwrócić uwagę na okoliczność, że w przypadku złożenia wniosku o naprawienie szkody przez wierzyciela, sąd nie ma innej możliwości jak zasądzić na jego rzecz dochodzoną kwotę. Taki wyrok, po nadaniu mu klauzuli wykonalności stanowi podstawę do wszczęcia egzekucji przeciwko członkowi zarządu spółki akcyjnej.
Na podstawie ordynacji podatkowej
Członek zarządu spółki akcyjnej nie uniknie również odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki, jeśli nie złożył w terminie wniosku o upadłość. Na podstawie art. 116 ordynacji podatkowej (ustawa z 19 sierpnia 1997 r., tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 749 ze zm.) za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
– we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo
– niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;
Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 ordynacji podatkowej (np. nienależnie wykazana nadpłata czy nienależny zwrot podatku) powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.
—Tomasz Poznański
Tomasz Poznański - adwokat, współpracuje z Kancelarią Prawniczą C.L. Jezierski sp. j. w Warszawie
Mimo że w kodeksie spółek handlowych brakuje przepisu statuującego odpowiedzialność członków zarządu spółki akcyjnej przy bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce – przepisu zbliżonego do art. 299 k.s.h. dotyczącego członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – istnieje wiele sposobów, aby doprowadzić do cywilnoprawnej odpowiedzialności tych osób. Warunkiem koniecznym do uzyskania należności bezpośrednio od członków zarządu spółki akcyjnej jest wykazanie, że nie złożyli oni w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.
