Poza odpoczynkiem dobowym każdemu etatowcowi przysługuje prawo do co najmniej 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Obejmuje on co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Oznacza to, że w skład 35 godzin tygodniowego oderwania od zajęć może być wliczony 11-godzinny odpoczynek dobowy.

Przykład

Pracownik kończy pracę o 19 w sobotę i korzysta z 11-godzinnego odpoczynku dobowego do 6 kolejnego dnia. Następnie odpoczywa przez kolejne 24 godziny w niedzielę (do 6 w poniedziałek) i to łącznie (11 + 24 godziny) zapewnia mu nieprzerwany 35-godzinny odpoczynek tygodniowy.

Raz na dwa tygodnie

Identycznie jak przy odpoczynku dobowym, który należy ściśle wiązać z pojęciem doby określonym w kodeksie pracy, odpoczynek tygodniowy należy planować przy uwzględnieniu definicji tygodnia z art. 129 k.p.

Odpoczynek 35-godzinny należy bowiem zapewnić pracownikowi w każdym tygodniu liczonym od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego, a nie od poniedziałku do piątku (chyba, że okres rozliczeniowy rozpoczyna się właśnie w poniedziałek). Takie uregulowanie odpoczynku tygodniowego nie oznacza jednak, że pracownik musi mieć zagwarantowany 35-godzinny odpoczynek po każdych kolejnych siedmiu dniach. Odpoczynek ten można równie dobrze zapewnić mu na początku pierwszego i końcu drugiego tygodnia okresu rozliczeniowego.

Przykład

Pan Wojciech jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym pokrywającym się miesiącami kalendarzowymi. Ustalając grafik pracy, szef zaplanował zadania pana Wojciecha w sposób podany w tabeli.

Od 8 do 21 maja 2013 r. (2 pełne tygodnie) pan Wojciech miał w każdym z nich zagwarantowany nieprzerwany 35-godzinny odpoczynek. W pierwszym tygodniu zapewniono go 8 i 9 maja, natomiast w drugim 20 i 21 maja. Powoduje to, że w razie takiej potrzeby pracodawcy może zaplanować podwładnemu pracę nawet przez kolejne 10 dni i nie narusza przy tym przepisów o odpoczynku tygodniowym pracowników.

Zapewnienie pracownikowi odpoczynków tygodniowych w sposób przedstawiony w przykładzie jest dopuszczalny przy dozwolonej pracy w niedzielę określonej w art. 15110 k.p. W przeciwnym razie odpoczynek tygodniowy pracownika powinien przypadać w niedzielę, co uniemożliwia zaplanowanie mu tego odpoczynku raz na początku, a raz na końcu tygodnia.

Nie mniej niż 24 godziny

Wyjątkowo cotygodniowy odpoczynek etatowca może trwać mniej niż 35 godzin. Nie może być jednak krótszy niż 24 godziny. Skrócenie takie może odnosić się jedynie do trzech określonych przez prawo przypadków:

- osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,

- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska, usunięcia awarii,

- zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.

Kodeks pracy definiuje zarówno pojęcie pracy zmianowej, jak i osób zarządzających. Praca zmianowa to wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni (art. 128 § 2 pkt 1 k.p.).

Natomiast pracownikami zarządzającymi w imieniu pracodawcy zakładem pracy są pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi (art. 128 § 2 pkt 2 k.p.).

Pojęcie pracy zmianowej precyzuje stanowisko Komisji Prawnej Głównego Inspektora Pracy z 13 sierpnia 2009 r. >patrz ramka.

W razie skrócenia tygodniowego oderwania od zajęć ustawodawca nie wymaga oddawania pracownikowi równoważnego okresu tego odpoczynku. Jeśli pojawi się jedna z podanych przesłanek, skrócenie odpoczynku tygodniowego nie narusza przepisów o czasie pracy i nie wiąże się z dalszymi konsekwencjami.

Przykład

Pan Jacek zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy po 8 godzin pracował w tygodniu od poniedziałku do soboty na drugiej zmianie od 14 do 22. W niedzielę miał dzień wolny. W kolejnym tygodniu zaplanowano mu w harmonogramie pracę na pierwszą zmianę od 6.

Poniedziałek

14 do 22

II zmiana

Wtorek

14 do 22

II zmiana

Środa

14 do 22

II zmiana

Czwartek

14 do 22

II zmiana

Piątek

14 do 22

II zmiana

Sobota

14 do 22

II miana

Niedziela

Wolne

Wolne

Poniedziałek

6 do 14

I zmiana

 

W związku ze zmianą pory wykonywania pracy i przejściem z drugiej na pierwszą zmianę pracownikowi zapewniono jedynie 32 godziny nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego od 22 w sobotę do 6 w poniedziałek. W takim wypadku jednak skrócenie okresu tygodniowego odpoczynku jest uzasadnione i nie narusza przepisów.

Uwaga na wrzesień i grudzień

Pracy w sobotę w okresie rozliczeniowym rozpoczynającym się we wrześniu 2013 r. nie będzie można podwładnemu zaplanować bez naruszenia przepisów o odpoczynku tygodniowym. Nie da rady bowiem go zapewnić w niedzielę, która jest pierwszym dniem okresu rozliczeniowego, jeżeli podwładny będzie pracował od poniedziałku do soboty >patrz tabela.

Tu pracownikowi zaplanowano prawidłową liczbę dni roboczych w okresie rozliczeniowym. Jednak kodeksowa definicja tygodnia powoduje, że taki grafik narusza przepisy o odpoczynkach tygodniowych. Jest to konsekwencją tego, że pierwszym dniem okresu rozliczeniowego, a tym samym pierwszym dniem tygodnia jest niedziela, będąca dla zatrudnionych dniem wolnym od pracy. W pierwszym, drugim oraz trzecim tygodniu września podwładnemu nie zapewni się nieprzerwanego 35-godzinnego tygodniowego oderwania od zajęć. Zgodnie bowiem z kodeksem odpoczynek taki pracownik powinien otrzymać w każdym tygodniu liczonym od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Nie można tu niejako pożyczyć odpoczynku dobowego z poprzedniego tygodnia, który już się zakończył. Nie może on dopełniać tygodniowego odpoczynku w kolejnym tygodniu. Takie problemy z planowaniem pracy w soboty będzie miał szef przez cały okres rozliczeniowy rozpoczynający się we wrześniu oraz grudniu 2013 r., bez względu na to, jak długo będzie trwał.

Pismo komisji prawnej GIP

STANOWISKO KOMISJI PRAWNEJ GŁÓWNEGO INSPEKTORA PRACY Z 13 SIERPNIA 2009 R.W SPRAWIE POJĘCIA SYSTEMU PRACY ZMIANOWEJ (KPGIP 2009/08/13-1)

Pojęcie pracy zmianowej, o której mowa w art. 128 § 2 pkt 1 k.p., należy interpretować w związku z art. 2 ust. 5 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy.

„Praca w systemie zmianowym" oznacza zgodnie z dyrektywą każdą formę organizacji pracy w systemie zmianowym, zgodnie z którą pracownicy zmieniają się na tych samych stanowiskach pracy według określonego harmonogramu, łącznie z systemem następowania po sobie, który może mieć charakter nieprzerwany lub przerywany oraz pociąga za sobą konieczność wykonywania pracy przez pracownika o różnych porach w ciągu określonych dni lub tygodni.

Mając to na uwadze, należy uznać, że cechą charakterystyczną pracy zmianowej jest zmiana pracowników na tych samych stanowiskach. Nie jest zatem pracą zmianową np. praca, w której pracownik pracuje cztery dni od godz. 7, a jeden dzień od 10, jeżeli nie zmienia innego pracownika na tym stanowisku. Można to uznać jedynie jako indywidualny rozkład czasu pracy tego pracownika.

Grafik pracy pana Wojciecha w maju 2013 r.

 

Dzień

Godziny pracy

Liczba godzin

1

Środa

Święto

—

2

Czwartek

6–14

8

3

Piątek

Święto

—

4

Sobota

6–14

8

5

Niedziela

Wolne

—

6

Poniedziałek

6–14

8

7

Wtorek

6–14

8

8

Środa

Wolne

—

9

Czwartek

Wolne

—

10

Piątek

6–14

8

11

Sobota

6–14

8

12

Niedziela

6–14

8

13

Poniedziałek

6–14

8

14

Wtorek

6–14

8

15

Środa

6–14

8

16

Czwartek

6–14

8

17

Piątek

6–14

8

18

Sobota

6–14

8

19

Niedziela

6–14

8

20

Poniedziałek

Wolne

-

21

Wtorek

Wolne

—

22

Środa

6–14

8

23

Czwartek

6–14

8

24

Piątek

6–14

8

25

Sobota

Wolne

—

26

Niedziela

Wolne

—

27

Poniedziałek

6–14

8

28

Wtorek

6–14

8

29

Środa

6–14

8

30

Czwartek

Święto

—

31

Piątek

Wolne

—

Suma

160

 

Czas pracy i odpoczynku we wrześniu 2013 r.

Wrzesień 2013

1

Niedziela

Wolne

2

Poniedziałek

6-14

3

Wtorek

6–14

4

Środa

6–14 5 Czwartek 6–14 6 Piątek 6–14 7 Sobota 6–14 8 Niedziela Wolne 9 Poniedziałek 6–14 10 Wtorek 6–14 11 Środa 6–14 12 Czwartek 6–14 13 Piątek 6–14 14 Sobota 6–14 15 Niedziela Wolne 16 Poniedziałek 6–14 17 Wtorek 6–14 18 Środa 6–14 19 Czwartek 6–14 20 Piątek 6–14 21 Sobota 6–14 22 Niedziela Wolne 23 Poniedziałek 6–14 24 Wtorek 6–14 25 Środa 6–14 26 Czwartek Wolne 27 Piątek Wolne 28 Sobota Wolne 29 Niedziela Wolne 30 Poniedziałek Wolne