Na podstawie art. 278 § 1 kodeksu postępowania cywilnego w przypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.

Sąd musi zwrócić się do biegłego, jeśli dojdzie do przekonania, że okoliczność mająca istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy może zostać wyjaśniona tylko w wyniku wykorzystania wiedzy osób mających specjalne wiadomości.

W takim przypadku dowód z opinii biegłego z uwagi na składnik wiadomości specjalnych jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową ani wnioskowaniem na podstawie innych ustalonych faktów (Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lutego 2010 r. II PK 192/09).

Wiarygodność i moc dowodowa

Zasadą postępowania cywilnego jest, iż sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W przypadku oceny opinii biegłego sąd z reguły ma ograniczone możliwości, ponieważ nie posiada, w przeciwieństwie do biegłego, wiadomości specjalnych.

Potwierdził to Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 25 kwietnia 2012 r. w (I ACa 356/12).

Wskazał on, że ocena sądu nie może wkraczać w sferę wiedzy specjalistycznej. Sąd dokonuje natomiast oceny opinii biegłego na podstawie kryteriów zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii. Ocenia także sposób motywowania oraz stopień skuteczności wyrażonych w opinii wniosków, bez – co należy podkreślić – wkraczania w sferę wiedzy specjalistycznej.

Jaka treść

Aby ocena taka w ogóle była możliwa przyjmuje się, że integralnymi elementami treści każdej prawidłowo sporządzonej opinii winny być:

- sprawozdanie z dokonanych czynności i spostrzeżeń,

- odpowiedzi na postawione biegłemu pytania, udzielone w sposób kategoryczny i jego wnioski oraz

- uzasadnienie pozwalające na sprawdzenie przez sąd logicznego toku rozumowania.

Opinia powinna być także wyczerpująca, a zatem odnosić się do wszystkich kwestii zawartych w tezie dowodowej postanowienia sądu, zawierać uzasadnienie sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały także dla osób nieposiadających wiadomości specjalnych.

Niekiedy dochodzi do sytuacji, kiedy to sąd we własnym zakresie dokonuje oceny w sferze tego, co należy wyłącznie do biegłego.

Przykład

W sprawie o odszkodowanie za skradziony pojazd biegły ustalił podstawową wartość pojazdu na 20 tys. zł, by w dalszej części opinii, po uwzględnieniu różnego rodzaju korekt ustalić wartość pojazdu na 15 tys. zł. Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem biegłego i wydał wyrok zasądzający kwotę 20 tys. zł. Stwierdził, że – jego zdaniem – korekty wskazane przez biegłego nie mają zastosowania w sprawie.Taka modyfikacja opinii biegłego jest nieprawidłowa.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 10 stycznia 2012 r. (I UK 235/11), polemizując z wnioskami biegłego w sferze wymagającej wiadomości specjalnych, bez zasięgnięcia opinii innego biegłego lub w drodze uzupełnienia stanowiska biegłych, którzy wydali odmienne orzeczenie, sąd narusza art. 278 k.p.c., 286 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c.

Strona jest niezadowolona

Dość często po sporządzeniu opinii przez biegłego jedna ze stron postępowania jest niezadowolona z jej treści. W takiej sytuacji należy wskazać konkretne zarzuty, które mogą ewentualnie skutkować zobligowaniem biegłego do przygotowania opinii uzupełniającej albo nawet do powołania przez sąd nowego biegłego.

Należy jednakże pamiętać, że sąd nie jest zobowiązany do uwzględnienia kolejnych wniosków o dowód z opinii innego biegłego, jeżeli sporządzona opinia jest prawidłowa, a potrzeba powołania innego biegłego nie wynika z okoliczności sprawy, a jedynie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 7 czerwca 2006 r., I ACa 1407/05).

Warto mieć

W wielu sprawach strony już na etapie przedsądowym zlecają opinię rzeczoznawcy m.in. w celu sprawdzenia, czy roszczenie jest zasadne, a jeśli tak, to w jakiej wysokości. Prywatna opinia nie może bowiem zastąpić opinii wydanej przez biegłego sądowego. Opinia zlecona przez stronę ma bowiem moc dokumentu prywatnego.

Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 18 stycznia 2012 r,. I ACa 1320/11, wskazując, że formalna moc dowodowa dokumentu prywatnego wyraża się w tym, że zawarte w nim oświadczenie pochodzi od osoby, która złożyła podpis na dokumencie, jednak nie rozciąga się ona na okoliczności towarzyszące złożeniu oświadczenia. Nie przesądza ona sama przez się o mocy materialnej dokumentu (kwestii jego ważności, skuteczności, a także prawdziwości). Dokument prywatny nie jest więc dowodem rzeczywistego stanu rzeczy.

W konsekwencji strona, która składa wraz z pozwem opinię prywatną celem potwierdzenia zasadności roszczenia, już w pozwie powinna wskazać, że w przypadku kwestionowania złożonej opinii przez przeciwnika procesowego, wnosi o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

Opinia prywatna przeprowadzona na zlecenie strony nie ma waloru dowodu z opinii biegłego sądowego, o którym mowa w art. 278 i n. k.p.c., który to dowód (wyłącznie) może stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie, które wymagają wiadomości specjalnych (wyrok SA we Wrocławiu z 8 marca 2012 r., I ACa 141/12).

Autor jest adwokatem, współpracuje z Kancelarią Prawniczą C. L. Jezierski Sp. J. w Warszawie