Z punktu widzenia pracodawców w zakresie wliczania osób niepełnosprawnych do stanu zatrudnienia niebagatelne znaczenie ma przepis art. 2a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji).

Wyjaśnienie dotyczące obowiązku jego stosowania przedstawiło właśnie Biuro Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych (BON).

Odpowiedź urzędu

Fragment stanowiska BON z 22 stycznia 2013 r. (BON-I-52311-15-2-LK/2013).

Pracodawca wykazujący stany zatrudnienia osób niepełnosprawnych, który w wyniku niezastosowania art. 2a ust. 2 i 3 ustawy ustalił nieprawidłowe wartości tych stanów, powinien skorygować dokumenty zawierające dane o tych stanach. Jest to tym bardziej istotne, że może to wpływać np. na wysokość wpłat na PFRON, o których mowa w art. 21 ustawy, kwoty naliczonej ulgi we wpłatach na PFRON, o której mowa w art. 22 ustawy, spełniania warunków do skorzystania ze zwolnień z podatków i opłat (i powstania obowiązku na PFRON i ZFRON, o których mowa w art. 31 ustawy) itd. (...).

Sankcje lub roszczenia wynikające z nieprawidłowego zastosowania lub niezastosowania art. 2a ustawy wynikają odpowiednio z przepisów normujących określony zakres uprawnień i obowiązków pracodawcy (w tym obowiązki wynikające ze stosunku pracy). Co do zasady korekty mają charakter obowiązkowy w sytuacji nieuzasadnionego pomniejszenia obowiązków pracodawcy, zaś w przypadku nieuzasadnionego zmniejszenia uprawnień są fakultatywne. Wynika to odpowiednio np. z art. 49e ustawy, z ordynacji podatkowej w zakresie dotyczącym zaległości podatkowych i nadpłat oraz z art. 18 k.p.

Należy jednak zwrócić uwagę na to, że w niektórych przypadkach niedokonanie korekty może dla zainteresowanego być mniej korzystne, jednocześnie negatywnie wpływać na prawa osób trzecich (np. poprzez zaniżenie kwoty ulgi we wpłatach na PFRON), jednak w tych przypadkach pracodawca niedokonujący stosownej korekty nie tylko nieprawidłowo stosowałby art. 2a ustawy, ale także nienależycie wykonałby zobowiązanie wobec nabywcy.

Pierwsze czy kolejne

W przypadku pracownika, który po raz pierwszy uzyskał orzeczenie o niepełnosprawności, stosuje się ust. 1 art. 2a ustawy o rehabilitacji. Oznacza to, że należy go wliczyć do stanu zatrudnienia osób z niepełnosprawnością od dnia przedstawienia orzeczenia pracodawcy.

W przypadku kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność zastosowanie może natomiast znaleźć ustęp 2 lub ustęp 3 art. 2a ustawy o rehabilitacji. Zależy to od treści tego orzeczenia oraz momentu złożenia wniosku o jego wydanie.

W obydwu tych przypadkach ustawodawca posłużył się sformułowaniem „osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia". Takie sformułowanie przepisu wzbudzało po stronie pracodawców liczne wątpliwości. Zastanawiali się, czy stosowanie art. 2a jest obligatoryjne, czy jest to uprawnienie. Problem dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy pracownik przedstawia kolejne orzeczenie potwierdzające jego niepełnosprawność z opóźnieniem, co wymaga sporządzenia korekt dokumentów.

Co na to BON

W związku z tymi wątpliwościami Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych wystąpiła z pytaniem do BON. Rozstrzygnięcie tej kwestii jest bowiem szczególnie ważne przy obowiązkach sprawozdawczych przedsiębiorców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Pracodawcy przekazują do PFRON m.in. informacje określające osiągane wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych w formularzu INF-1 czy we wniosku Wn-D dotyczącym dofinansowań do wynagrodzeń.

W stanowisku z 22 stycznia 2013 r. BON wyraziło opinię o obowiązku stosowania dyspozycji przepisów art. 2a ustawy, aby właściwie ustalić wartości stanów zatrudnienia. Zaznaczyło jednak, że co do zasady korekty mają charakter obowiązkowy w razie nieuzasadnionego pomniejszenia obowiązków pracodawcy, zaś w przypadku nieuzasadnionego zmniejszenia uprawnień są fakultatywne.

—Mateusz Brząkowski doradca prawny Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych