Duże obciążenia podatkowe i ubezpieczeniowe wiążące się z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę sprawiają, że zwłaszcza w czasie kryzysu, wiele firm rezygnuje z zatrudniania na etacie, zachęcając do rozpoczęcia działalności gospodarczej i podjęcia współpracy w ramach tzw. samozatrudnienia.
Do wykonywania usług w ramach działalności gospodarczej może skłaniać przewidziana przez ustawodawcę możliwość opodatkowania dochodów 19 proc. podatkiem liniowym.
Potrzebne oświadczenie
Aby skorzystać z tej możliwości, należy do 20 stycznia roku podatkowego złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne oświadczenie o wyborze tego sposobu opodatkowania. Jeżeli podatnik dopiero rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, oświadczenie może złożyć na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (wskazując metodę liniową we wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej CEIDG-1).
Jeśli tego nie zrobił, a chce skorzystać z opodatkowania liniowego jeszcze w roku rozpoczęcia działalności, to oświadczenie to powinien złożyć nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.
Wybór opodatkowania dochodów metodą liniową jest wiążący na przyszłość. Obowiązuje również w następnych latach podatkowych, chyba że podatnik do 20 stycznia roku podatkowego zawiadomi na piśmie naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tej formy opodatkowania bądź złoży wniosek o wyborze opodatkowania zryczałtowanego.
Należy również pamiętać, że u podatnika, który prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą i jest jednocześnie wspólnikiem spółki osobowej lub jest wspólnikiem kilku spółek osobowych, wybór stawki liniowej będzie miał zastosowanie do wszystkich form prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Istotny zakres czynności
Chcąc zapobiec uciekaniu lepiej zarabiających pracowników, w tym osób pełniących funkcje zarządcze w samozatrudnienie, ustawodawca przewidział jednak pewne ograniczenia możliwości opodatkowania dochodów stawką liniową.
Z preferencyjnego opodatkowania nie mogą skorzystać osoby, które w ramach samozatrudnienia świadczą usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Wynika to z art. 9a ust. 3 ustawy o PIT.
Jeżeli podatnik, który wybrał sposób opodatkowania stawką liniową, uzyska z działalności gospodarczej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadające czynnościom, które wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy (spółdzielczego stosunku pracy), to traci on w roku podatkowym prawo do opodatkowania 19 proc. podatkiem liniowym. W takim przypadku musi on wpłacić zaliczki od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczone przy zastosowaniu skali podatkowej, wraz z należnymi odsetkami za zwłokę.
Przykład
Jan Kowalski rozwiązał umowę o pracę z firmą produkcyjną Y, w której był zatrudniony na stanowisku informatyka. Umowa ustała 30 września 2012 r. 1 października 2012 r. rozpoczął prowadzenie własnej działalności gospodarczej w zakresie usług informatycznych. Jednym z klientów, na rzecz których świadczy te usługi, jest jego były pracodawca.
W 2012 r. Janowi Kowalskiemu nie będzie zatem przysługiwało prawo do opodatkowania dochodu uzyskanego z prowadzonej działalności gospodarczej stawką liniową, ponieważ uzyskuje przychody z tytułu świadczenia na rzecz byłego pracodawcy usług odpowiadających czynnościom wykonywanym wcześniej w ramach stosunku pracy. Możliwość tę uzyska dopiero od 1 stycznia 2013 roku.
W praktyce wiele trudności nastręcza jednak ustalenie, co należy rozumieć przez „czynności odpowiadające czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy". W opinii organów podatkowych do uznania, że świadczone w ramach działalności gospodarczej usługi odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy wystarczy, by ich zakres chociaż częściowo się pokrywał.
Na potwierdzenie przytoczyć można interpretację wydaną przez Izbę Skarbową w Łodzi 27 lipca 2012 r. (IPTPB1/415-300/12-2/MD). Pytanie dotyczyło podatnika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na stanowisku ordynatora oddziału w szpitalu wojewódzkim i jednocześnie świadczącego na rzecz tego szpitala usługi medyczne w ramach działalności gospodarczej.
Organ podatkowy stwierdził, że część czynności wykonywanych przez podatnika w ramach umowy o pracę oraz w ramach działalności gospodarczej należy uznać za tożsame, w związku z czym podatnik utracił prawo do opodatkowania przychodu stawką liniową.
Odmienne stanowisko w tym zakresie zajmują sądy administracyjne. NSA w wyroku z 5 maja 2011 r.(II FSK 2163/09) wskazał, że nie można uznać za tożsame usług świadczonych w ramach działalności gospodarczej, jeżeli tylko w części pokrywają się z obowiązkami wynikającymi z umowy o pracę.
Sąd zauważył dodatkowo, że zwrot „czynności odpowiadające czynnościom, które podatnik wykonywał w ramach stosunku pracy" należy odnieść do „czynności powierzonych przez pracodawcę i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności, jakie pracownik może wykonywać np. z racji posiadanych przez niego kwalifikacji, bądź też działań o takim samym lub podobnym charakterze".
Na urlopie bezpłatnym można
Utraty prawa do opodatkowania stawką liniową nie powoduje świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej na rzecz obecnego pracodawcy, jeżeli pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym.
Taki pogląd podzieliła np. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 7 maja 2012 r.(ITPB1/415-168/12/WM).
W związku z tym, że przepis wyraźnie mówi o braku możliwości opodatkowania stawką liniową przychodów z działalności gospodarczej w przypadku świadczenia usług odpowiadających czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, przeszkodą dla preferencyjnego opodatkowania nie jest wykonywanie tych czynności w ramach umów cywilnoprawnych (np. umowy o dzieło, umowy zlecenie) lub w ramach pracy nakładczej.
Drugim istotnym ograniczeniem jest brak możliwości opodatkowania stawką liniową dochodów uzyskiwanych z tytułu wykonywania czynności zarządczych.
Dla zarządzających skala
Zgodnie bowiem z art. 13 ust. 9 ustawy o PIT, przychody uzyskane z tytułu umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze są kwalifikowane jako przychody z tytułu działalności wykonywanej osobiście, podlegającej opodatkowaniu według skali, nawet jeżeli są wykonywane w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.
Joanna Charchuła-Pietrzyk konsultantka w Dziale Prawno-Podatkowym PwC
Komentuje Joanna Charchuła-Pietrzyk, konsultantka w Dziale Prawno-Podatkowym PwC
Samozatrudnienie, jako forma współpracy, jest często wybierana przez samych pracowników, którzy poprzez obniżenie wysokości płaconego podatku i składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne uzyskują większą kwotę wynagrodzenia netto.
Jest to szczególnie opłacalne dla osób o wysokich dochodach, których znaczna część podlegałaby opodatkowaniu stawką 32 proc. w przypadku zastosowania progresywnej skali podatkowej.
Wprowadzając zakaz stosowania opodatkowania podatkiem liniowym dla świadczących usługi zarządcze ustawodawca pozbawił jednak możliwości korzystnego rozliczania się z fiskusem kadrę menedżerską, a więc grupę podatników, którzy ze względu na wysokie zarobki, mogliby potencjalnie odnieść największe korzyści z wyboru tej formy opodatkowania.
