W odróżnieniu od spółek prawa handlowego spółka cywilna jest tylko umową wiążącą przedsiębiorców, nie ma odrębnej podmiotowości prawnej.
Co więcej, w spółce cywilnej cały jej majątek stanowi współwłasność wspólników, spółka komandytowa zaś podobnie jak pozostałe spółki osobowe, jako tzw. ułomna osoba prawna, może posiadać własny majątek i to ona jest podmiotem praw i obowiązków (a nie wspólnicy – z wyłączeniem prawa podatkowego, gdzie podatnikami podatku dochodowego są wyłącznie wspólnicy).
Ma to szczególne znaczenie w przypadku odpowiedzialności wspólników za zobowiązania.
Jakie przepisy
- Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: ksh) reguluje w art. 551 i następnych przekształcenie spółek osobowych tj. spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej oraz spółek kapitałowych – spółki z o.o. i akcyjnej.a
- Jednocześnie art. 26 § 4 ksh określa kwestię przekształcenia spółki cywilnej, przewidując jej dobrowolne przekształcenie w spółkę jawną, a ponadto umożliwia przekształcenie spółki cywilnej w osobową inną niż jawna, tj. w partnerską, komandytową bądź komandytowo-akcyjną (art. 551 § 2 ksh).
- Do przekształcenia spółki cywilnej w inną niż jawna, zgodnie z art. 551 § 3 ksh stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące przekształcenia spółki jawnej w inną spółkę handlową, z tym że do skutków przekształcenia stosuje się art. 26 § 5ksh. Oznacza to, że spółka cywilna staje się spółką osobową z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego i przysługują jej wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników.
W przypadku spółki cywilnej jej wspólnik zawsze może zostać pozwany za jej zobowiązania. Ponadto jej wierzyciel może się starać sięgnąć bezpośrednio do majątku wspólnika, co wydaje się prostsze niż próba zaspokojenia się z majątku spółki, kiedy to należałoby pozwać wszystkich jej wspólników.
Spółka komandytowa jest odrębnym podmiotem i chociaż wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki (tylko komplementariusze), to jest to odpowiedzialność pomocnicza, jeśli spółka okaże się niewypłacalna. Oznacza to, że wierzyciel spółki może sięgnąć do majątku osobistego wspólników dopiero ,gdy postępowanie wobec spółki okaże się bezskuteczne.
Komplementariusz jest wspólnikiem aktywnym, który prowadzi sprawy spółki, reprezentuje ją na zewnątrz i ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Rolę wspólnika pasywnego pełni komandytariusz, który w zasadzie nie prowadzi spraw spółki i nie reprezentuje jej.
Pasywny udział komandytariusza w kierowaniu spółką przesądził o przyznaniu mu ograniczonej odpowiedzialności za jej zobowiązania. Wspólnik ten odpowiada za zobowiązania tylko do określonej w umowie kwoty tzw. sumy komandytowej, wolny jest od odpowiedzialności w zakresie wniesionego wkładu.
Przykład
Jeżeli wspólnik (komandytariusz) zobowiązał się do wniesienia sumy komandytowej - 15 tys. zł, ale faktycznie wniesie wkład w wysokości 10 tys. zł to w zakresie pozostałych 5 tys. zł ponosi odpowiedzialność majątkiem osobistym.
Spółka komandytowa powstała z przekształcenia cywilnej musi być zgłoszona do rejestru przedsiębiorców KRS. Po przekształceniu majątek wspól- ników stanie się własnością spółki komandytowej. Podobnie stanie się z zobowiązaniami przysługującymi i obciążającymi wspólników w ramach spółki cywilnej.
Przy przekształceniu dochodzi do sukcesji generalnej – spółka komandytowa wstępuje w miejsce stosunku prawnego łączącego wspólników w ramach spółki cywilnej, stając się podmiotem tych praw i obowiązków w ich miejsce. Dotyczy to również zobowiązań podatkowych w zakresie podatku VAT (podatek dochodowy w przypadku spółki komandytowej obciąża wspólników).
Zgodnie z regulacjami ksh w art. 557–561 w celu dokonania przekształcenia spółki cywilnej w handlową inną niż jawna konieczne jest:
- sporządzenie planu przekształcenia o treści wskazanej w art. 558 ksh oraz przygotowanie załączników niezbędnych do dokonania przekształcenia (projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki, projekt umowy spółki przekształconej, wycenę majątku – aktywów i pasywów spółki przekształcanej, sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia);
- poddanie planu badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności;
- wezwanie wspólników do podjęcia uchwały o przekształceniu;
- powzięcie uchwały o przekształceniu odpowiednią większością głosów; w przypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę komandytową za przekształceniem muszą opowiedzieć się wszyscy wspólnicy;
- złożenie oświadczenia o uczestnictwie w spółce po przekształceniu;
- ewentualna spłata wspólników nieprzystępujących do spółki;
- rejestracja przekształcenia.
Jednak zgodnie z art. 582 ksh w przypadku przekształcenia spółki cywilnej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki cywilnej, nie stosuje się przepisów art. 557-561 ksh (z wyjątkiem art. 558 § 2 pkt 1 i 2ksh).
Oznacza to, że w przypadku przekształcenia spółki cywilnej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki, nie jest konieczne sporządzenie planu przekształcenia wraz z wyceną składników majątku spółki przekształcanej, sprawozdaniem finansowym, opinią biegłego, ustaleniem wartości bilansowej czy określeniem wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym.
W takim przypadku do przekształcenia spółki cywilnej w komandytową wymaga się od wspólników spółki cywilnej:
- powzięcia uchwały o przekształceniu spółki cywilnej w komandytową, uchwałę podejmują jednogłośnie wszyscy wspólnicy spółki cywilnej,
- określenia wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją,
- zawarcia umowy spółki komandytowej zgodnie z wymogami dla umowy spółki komandytowej określonymi w art. 105 i 106 ksh.
Taka umowa powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:
- firmę i siedzibę spółki komandytowej,
- przedmiot działalności,
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
- oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, oraz
- oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).
- dokonania w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego wpisu spółki przekształconej – spółki komandytowej.
Wniosek o wpis przekształcenia do rejestru składają wspólnicy mający prawo reprezentacji spółki przekształconej, czyli komplementariusze.
Uchwała o przekształceniu powinna zawierać:
- wskazanie typu spółki, w jaki zostaje przekształcona, czyli komandytową,
- wysokość sumy komandytowej, tj. określony w pieniądzu polskim zakres odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki,
- w wypadku, gdy nie wszyscy wspólnicy będą uczestniczyć w nowej spółce, należy oznaczyć wysokość kwoty przeznaczonej na wypłaty dla nich, nie więcej niż 10 proc. wartości bilansowej majątku spółki,
- określenie zakresu praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce przekształconej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane,
- nazwiska i imiona wspólników prowadzących sprawy spółki i mających reprezentować spółkę przekształconą,
- zgodę na brzmienie umowy albo statutu spółki przekształconej.
Uchwała powinna być w protokole sporządzonym przez notariusza.
Zgodnie z art. 554 ksh w przypadku gdy zmiana brzmienia firmy dokonywana w związku z przekształceniem nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia wskazującego na charakter spółki, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy.
Zatem w odniesieniu do spółki komandytowej, gdy zmiana brzmienia firmy dokonywana w związku z przekształceniem nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia wskazującego na charakter spółki, czyli z oznaczenia „s.c.” na „sp.k.”, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej z dodaniem wyrazu „dawniej".
Przykład
Jeżeli spółka „Zapałki s.c.” przekształci się w spółkę komandytową „Zapałki Jan Kowalski, Adam Nowak Sp.k.”, to przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia ma ona obowiązek posługiwać się pełną nazwą: „Zapałki Jan Kowalski, Adam Nowak sp.k. (dawniej: Zapałki s.c.)”.
Zgodnie z art. 568 ksh osoby działające za spółkę przekształcaną odpowiadają solidarnie wobec spółki, wspólników oraz osób trzecich za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem, sprzecznym z prawem albo postanowieniami umowy lub statutu, przez trzy lata od dnia przekształcenia.
Przekształcenie spółki cywilnej w komandytową staje się skuteczne z momentem zarejestrowania spółki komandytowej. Wynika to z tego, że zgodnie z art. 109 § 1 ksh spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców >patrz ramka.
Co złożyć
Aby zarejestrować spółkę komandytową, oprócz głównego formularza urzędowego KRS-W1, należy w sądzie rejestrowym złożyć:
- formularz KRS-WM, w którym wpisuje się przedmiot działalności spółki według klasyfikacji PKD;
- formularz KRS-WC, w którym podaje się dane wszystkich wspólników spółki komandytowej;
- formularz KRS-WK, w którym podaje się dane wspólników uprawnionych do reprezentowania spółki (w przypadku spółki komandytowej – komplementariuszy);
- formularz KRS-WH, w którym podaje się sposób powstania spółki, tzn. przekształcenie spółki cywilnej w spółkę komandytową;
- umowę spółki komandytowej;
- uchwałę wspólników o przekształceniu;
- notarialnie poświadczone podpisy wspólników spółki komandytowej uprawnionych do jej reprezentowania, czyli wskazanych na formularzu KRS-WK;
- listę wspólników, czyli sporządzony samodzielnie spis wspólników z podaniem ich danych adresowych i numerów PESEL;
- dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu mającego stanowić siedzibę spółki;
- dowód uiszczenia 1000 zł opłaty rejestracyjnej (500 zł za wpis do KRS i 500 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym),
- formularz RG-1,
- formularz NIP-2 w celu zgłoszenia aktualizacji (spółka cywilna posiadała numer NIP, który to w ramach sukcesji generalnej przejdzie na spółkę komandytową, dlatego nie jest konieczne złożenie zgłoszenia rejestracyjnego, a jedynie aktualizacja),
- zgłoszenie aktualizacyjne w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz
- aktualizacja jako podatnika podatku od towarów i usług (formularz VAT-R, ewentualnie VAT-R/UE).
Aleksandra Grabarska prawnik z MDDP Sobońska Olkiewicz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp.k.
Komentuje Aleksandra Grabarska, prawnik z MDDP Sobońska Olkiewicz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp.k.
Spółka cywilna nie jest przeznaczona do realizacji długotrwałych i dużych przedsięwzięć. Jeśli jej działalność zacznie przybierać duże rozmiary albo jej wspólnicy chcą ograniczyć swoją odpowiedzialność, to warto zastanowić się nad zmianą formy działalności na mającą wiele zalet spółkę komandytową.
Ogranicza ona odpowiedzialność wspólników – komandytariuszy do wysokości sumy komandytowej, a w przypadku wniesienia przez nich wkładów co najmniej w wysokości równej sumy komandytowej całkowicie wyłącza ich odpowiedzialność osobistą. Daje możliwość uczynienia komplementariuszem spółkę z o.o. lub akcyjną w celu wyeliminowania osobistej odpowiedzialności osób fizycznych.
Pozwala też na podjęcie uchwał o wypłacie zaliczek na poczet zysku w czasie trwania roku obrotowego. Nie wymaga minimalnego kapitału zakładowego i nie tworzy zależności pomiędzy wysokością wniesionego wkładu a wysokością udziału w zysku i kwotą likwidacyjną.
