Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny 29 maja 2012 r. (II FSK 2330/10).
Spółka świadczy usługi w zakresie projektowania oraz budowy dróg, autostrad i kolei na terenie Unii Europejskiej. Wynagrodzenie za zrealizowanie projekty jest ustalane w euro. W celu zabezpieczenia wysokości przychodów spółka zawarła umowę opcji walutowych.
Zmiany kursów walut spowodowały jednak, że spółka poniosła znaczne koszty związane z realizacją przez bank uprawnienia z wystawioną opcją call i zamknięciem części kontraktów. Niezrealizowane kontrakty zostały rozliczone na dzień zamknięcia opcji.
Po stronie spółki powstało zobowiązanie, którego nie mogła spłacić. Zawarła więc ugodę z bankiem. Zgodnie z nią część wierzytelności została rozłożona na oprocentowane roczne raty, a część umorzona (wraz z odsetkami).
Spółka złożyła wniosek o interpretację. Zapytała, czy wartość zobowiązania z tytułu zamknięcia opcji walutowych jest kosztem podatkowym. Organ wyjaśnił, że tylko kwota ze zrealizowanych kontraktów w datach wynikających z zawartych umów jest kosztem. Nie są nim natomiast zobowiązania powstałe w wyniku wcześniejszego wykupu opcji, ponieważ nie wystąpiła żadna z przesłanek wymienionych w art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o CIT.
Zgodnie z nim do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych – do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia (o ile wydatki te nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych).
Organ podatkowy wyjaśnił, że w sytuacji wcześniejszego wykupu opcji nie mamy do czynienia z realizacją prawa z tej opcji.
Spółka twierdziła, że w świetle art. 15 ust. 1 ustawy o CIT wartość zobowiązania z tytułu zamknięcia transakcji opcji walutowych jest kosztem.
WSA oddalił skargę spółki, a rozstrzygnięcie to podtrzymał NSA. Sędzia sprawozdawca zauważył, że przepisy podatkowe nie przystają do skomplikowanych konstrukcji instrumentów finansowych. Uznał jednak, że sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął za podstawę rozstrzygnięcia art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o CIT.
Potwierdził też, że kwoty zapłacone z tytułu wcześniejszego zamknięcia opcji walutowych są wydatkiem związanym z nabyciem opcji. Nie byłoby bowiem możliwe jego poniesienie bez wcześniejszego nabycia opcji. Należy zatem uznać, że wydatek poniesiony na zamknięcie opcji walutowych nie jest kosztem. Wydatki poniesione na zamknięcie opcji będą nim tylko w chwili realizacji, rezygnacji bądź zbycia praw z opcji walutowych.
—Monika Kamińska współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Marcin Mroczek starszy menedżer, doradca podatkowy w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Komentuje Marcin Mroczek, starszy menedżer, doradca podatkowy w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Dla pełnego zrozumienia sprawy należy krótko przypomnieć mechanizm opcji typu call dla euro. Nabywca takiej opcji ma prawo do zakupu w przyszłości określonej ilości euro w zamian za złote po ściśle określonym kursie znanym w dniu nabycia opcji. Realizacja opcji (zakup euro po określonym kursie) nie jest obowiązkiem jej nabywcy, lecz wyłącznie jego uprawnieniem.
Zatem w zależności od preferencji nabywcy (w szczególności wynikających z bieżącego kursu euro w momencie upływu terminu realizacji opcji) może on odstąpić od wykonania opcji.
Sytuacja wystawcy opcji jest odmienna. Jest on zobowiązany do sprzedaży nabywcy uzgodnionej ilości euro po ustalonym kursie. W zamian za wystawienie opcji otrzymuje on premię. Jest to wynagrodzenie za ponoszone ryzyko wynikające z faktu wystawienia opcji.
W przypadku niektórych typów opcji realizacja praw wynikających z opcji jest możliwa przed upływem terminu wygaśnięcia opcji. Taka konstrukcja praw i obowiązków stron sprawia, że decyzja w zakresie wykonania opcji leży wyłącznie po stronie ich nabywcy (w tym przypadku banku), który może odstąpić od wykonania opcji.
Warto podkreślić, że wiele transakcji opcyjnych ma charakter nierzeczywisty, tj. nawet w przypadku wykonania opcji nie dochodzi do dostawy instrumentu bazowego (w tym przypadku euro), lecz zawierana jest transakcja odwrotna mająca na celu zamknięcie otwartej pozycji, a strony rozliczają jedynie wynik osiągnięty dla danej transakcji (w tym przypadku różnicę pomiędzy kursem euro określonym w opcji a kursem z dnia jej wykonania).
Moim zdaniem zamknięcie otwartej pozycji opcji przed terminem jej zapadalności jest jedną z form jej realizacji. Nie ma podstaw do odmiennego traktowania podatkowego wyniku osiągniętego na realizacji opcji, jej wygaśnięciu bądź zbyciu od wyniku osiągniętego w następstwie rozliczenia opcji przed terminem jej zapadalności.
Przyjęta przez skład orzekający wykładnia przepisów prowadzi do skrajnie niekorzystnej sytuacji podatnika, który poniósł ekonomiczną stratę w związku z zawartymi transakcjami opcyjnymi. Jest on bowiem zobowiązany do zaliczenia do przychodów podatkowych wartości umorzonego zobowiązania, a dodatkowo nie ma prawa uznać za koszt poniesionej straty na transakcji.
