Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458 ze zm.)
w art. 20 wskazuje, że pracownik samorządowy, który wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje swoje obowiązki, może zostać przeniesiony na wyższe stanowisko.
A zatem każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę w samorządzie ma prawo ubiegać się o awans wewnętrzny.
Zasady rekrutacji
W samorządzie istnieją dwie grupy stanowisk – urzędnicze (w tym kierownicze) oraz pomocnicze, obsługowe.
Nawiązywanie stosunku pracy z pracownikami zatrudnionymi na stanowiskach urzędniczych regulują przepisy rozdziału drugiego ustawy o pracownikach samorządowych. Odbywa się to na zasadzie otwartego i konkurencyjnego naboru. Z kolei zatrudnienie osoby na stanowisku pomocniczym lub obsługowym następuje na podstawie ogólnie obowiązujących przepisów kodeksu pracy.
Jeszcze inne zasady obowiązują w stosunku do doradców i asystentów. Analogicznie jak pracownicy gabinetów politycznych ministrów są oni zatrudniani w urzędzie gminy, starostwie powiatowym lub urzędzie marszałkowskim na okres sprawowania funkcji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka. Zatem konkurencyjność dotyczy tylko grupy stanowisk urzędniczych.
Konserwator za biurko
Problemem szeroko poruszanym w środowiskach samorządowych jest to, czy w ramach awansu zawodowego można przenieść na stanowisko urzędnicze lub urzędnicze kierownicze pracownika pomocniczego lub obsługi, ewentualnie doradcę lub asystenta.
Wątpliwości te pojawiają się na tle brzmienia art. 12 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych.
Przepis ten określa definicję wolnego stanowiska urzędniczego. Jest nim „stanowisko, na które, zgodnie z przepisami ustawy albo w drodze porozumienia, nie został przeniesiony pracownik samorządowy danej jednostki lub na które nie został przeniesiony inny pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, posiadający kwalifikacje wymagane na danym stanowisku lub nie został przeprowadzony na to stanowisko nabór albo na którym mimo przeprowadzonego naboru nie został zatrudniony pracownik”.
Ustawodawca, pisząc, że na wolne stanowisko może zostać przeniesiony pracownik samorządowy danej jednostki (bez wskazywania, że chodzi o urzędników), nie wykluczył zatem żadnej grupy osób zatrudnionych w tej jednostce na podstawie umowy o pracę. Mimo to należy uznać, że nie jest możliwy taki wewnętrzny awans ze stanowiska pomocniczego czy obsługi.
Musi być konkurencja
Takie rozszerzone rozumienie awansu zawodowego prowadziłoby do niezrozumiałego zróżnicowania sytuacji pracownika „nieurzędnika” zatrudnionego w danej jednostce i poza nią. Ten pierwszy mógłby objąć stanowisko urzędnicze w swojej jednostce, a drugi musiałby być urzędnikiem, żeby mieć taką szansę.
Ponadto istotne jest, że nawet w samym art. 12 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych podkreśla się, że na wolne stanowisko urzędnicze – co do zasady – powinien zostać przeprowadzony nabór w trybie art. 11 tej ustawy.
A zatem z uwagi na szczególny charakter nawiązywania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi – urzędnikami nasuwa się odpowiedź, że awans wewnętrzny powinien odbywać się tylko w ramach jednej grupy stanowisk zawodowych. Przeniesienie pracownika zatrudnionego na stanowisku nieurzędniczym na urzędnicze byłoby bowiem prostą drogą do omijania ustawowego nakazu organizowania konkurencyjnego i otwartego naboru w celu zatrudnienia urzędnika samorządowego. A za to odpowiedzialnością obarcza się zawsze kierownika jednostki.
Potwierdziło to również Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w odpowiedzi na interpelację poselską nr 953. Wskazało, że naruszanie przepisów dotyczących naboru i awansu na stanowiska urzędnicze zawartych w ustawie o pracownikach samorządowych powoduje wiele negatywnych skutków. Po pierwsze, narusza zasady konkurencyjności, otwartości oraz równych zasad w zatrudnianiu. Po drugie, oznacza zmniejszenie kompetencji urzędników, bo nie przeprowadza się służby przygotowawczej.
