Art. 9

1

kodeksu pracy

to remedium dla pracodawców, którzy znajdują się w trudnym położeniu ekonomicznym. Jeśli jest to uzasadnione sytuacją finansową firmy, mogą oni zawrzeć porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości lub w części – określających prawa i obowiązki stron angażu – przepisów prawa pracy.

Chodzi o regulaminy, zakładowe porozumienia i układy zbiorowe pracy (uzp) a także statuty spółek. Nie dotyczy to jednak unormowań kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych.

Przykład

Pani Karolina, prezes zarządu DEF sp. z o.o., kierując się finansowym położeniem spółki, wprowadziła w porozumieniu zapis o zawieszeniu stosowania przepisów kodeksu pracy o okresach wypowiedzeń.

Zaproponowała, aby w ich miejsce – bez względu na staż pracy – przez rok obowiązywało tygodniowe wymówienie.

Przedstawicielstwo pracowników nie zgodziło się na porozumienie w takim kształcie. Argumentowało, że nie można zawiesić stosowania norm kodeksu pracy. Stanowisko załogi jest właściwe.

Trudne położenie

Przesłanką zawarcia takiego porozumienia jest sytuacja finansowa pracodawcy. O tym, czy istotnie jest ona na tyle trudna, że – w ocenie zatrudniającego – uzasadnia zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy, rozstrzyga sąd pracy właściwy ze względu na jego siedzibę.

Czyni to po wytoczeniu przez niezadowolonego podwładnego powództwa o odszkodowanie w razie nieuzasadnionego albo niezgodnego z art. 9

1

§ 3 i 4 k.p. zawieszenia stosowania przepisów prawa pracy.

Przykład

Pani Kornelia wystąpiła do sądu pracy z pozwem o odszkodowanie za nieuzasadnione zawarcie przez zatrudniającego porozumienia o zawieszeniu stosowania regulaminu wynagradzania w części dotyczącej wypłaty premii.

W jej ocenie nie było podstaw, aby podpisać takie porozumienie, bo zarówno przed jego zawarciem, jak i w czasie jego obowiązywania (półtora roku) pracodawca uzyskał wiele intratnych zleceń, które znacznie polepszyły położenie firmy.

Bezpodstawnie zatem nie wypłacano jej w tym czasie comiesięcznych premii w wysokości określonej w regulaminie, tym bardziej że spełniała wyliczone w tym dokumencie warunki do jej uzyskania.

Jeżeli pani Kornelia udowodni w procesie, że sytuacja finansowa spółki rzeczywiście nie była na tyle trudna, aby zawiesić regulamin wynagradzania oraz wysokość szkody, otrzyma żądane pieniądze.

Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2005 (III PK 91/05)

podniósł jednak odmiennie, że sytuacja finansowa pracodawcy, stanowiąca podstawę zawieszenia stosowania przepisów prawa pracy (art. 9

1

i art. 241

27

k.p.) lub postanowień umów o pracę (art. 231a k.p.), nie podlega kontroli sądu.

Według wyroku SN z 7 maja 2008 (II PK 331/07) „żeby stwierdzić, że porozumienie między związkami a pracodawcą jest niezgodne z kodeksem pracy i niekorzystne dla pracowników, trzeba wskazać konkretne przepisy, które zostały naruszone”.

Natomiast w

orzeczeniu z 15 stycznia 2004 (I PK 630/02) SN

uznał, że pracownicy mogą dochodzić uprawnień zagwarantowanych w porozumieniu określającym przywileje przy zwolnieniach grupowych. Pakt taki zawarty zgodnie z art. 9

1

k.p. między pracodawcą i związkami należy traktować jako prawo będące podstawą roszczeń pracowników wobec ich szefa.

Jakie formalności

Sygnatariuszami porozumienia mogą być jedynie pracodawca oraz reprezentująca etatowców organizacja związkowa. Jeśli takiego związku nie ma, może to być przedstawicielstwo podwładnych wyłonione w trybie przyjętym u zatrudniającego. Postanowienia wiążą zatrudnionego także wtedy, gdy nie należy do związku albo nie uczestniczył w wyborze przedstawicieli.

Przykład

Pani Sonia, prezes zarządu Y sp. z o.o., zawarła z reprezentantami załogi porozumienie o zawieszeniu stosowania na trzy lata zakładowego uzp w części dotyczącej wypłaty nagród jubileuszowych uprawnionym podwładnym. Jedna z pracownic – pani Roksana – uznała jednak, że skoro nie brała udziału w wyłonieniu przedstawicielstwa, to porozumienie jej nie dotyczy.

Jej stanowisko jest niewłaściwe. Porozumienie z art. 9

1

k.p. zawsze bowiem wiąże pracowników nim objętych, choćby nie zgadzali się z jego treścią albo nie uczestniczyli w wyborze przedstawicieli załogi.

Natomiast brak aprobaty przedstawicielstwa pracowników powoduje bezskuteczność porozumienia.

Przykład

Pani Klaudia, prezes zarządu ABC sp. z o.o., zdecydowała o zawieszeniu stosowania w całości przez dwa lata regulaminu wynagradzania. Projekt porozumienia w tej sprawie przekazała działającemu w spółce związkowi zawodowemu.

Ten jednak zastrzegł, że podpisze porozumienie tylko wtedy, gdy pracodawca zmieni czas jego obowiązywania, z dwóch lat na rok. Pani Klaudia przystała na ten warunek. W przeciwnym wypadku porozumienie byłoby bezskuteczne.

W zakresie i przez czas ustalony w porozumieniu nie stosuje się z mocy prawa wynikających z układu ponadzakładowego oraz układu zakładowego warunków umów o pracę i innych aktów będących podstawą nawiązania stosunku pracy. Chodzi tylko o te postanowienia, które w angażu określono poprzez odwołanie się do zapisów układu. Ryzyko finansowych niepowodzeń przełożonego nie może obciążać podwładnych dłużej niż przez trzy lata.

Przykład

Pani Wiktoria, prezes zarządu X sp. z o.o., podpisała z przedstawicielstwem załogi na trzy i pół roku porozumienie o zawieszeniu stosowania zakładowego paktu o wypłacie dodatkowych odpraw pieniężnych dla podwładnych, których zwolniono z przyczyn leżących po stronie zatrudniającego. Porozumienie to jest nieważne, bo dopuszczalny czas jego obowiązywania nie może przekroczyć trzech lat.

Nie wolno ani przedłużyć tego czasu, ani ponownie zawrzeć porozumienia. Jego odpis zatrudniający przekazuje właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy >patrz przykład porozumienia. Ten ocenia jego zasadność w zakresie sprawowanego przez Państwową Inspekcję Pracy nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy.

Uwaga! Procedury zawieszenia określone w art. 9

1

k.p.  i art. 241

27

k.p. można stosować niezależnie od siebie.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 października 2006 (SK 41/05)

uznał, że art. 241

27

§ 3 k.p. jest zgodny z art. 24, 30 i 65 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z jej art. 47.

To źródło prawa pracy

Porozumienie z art. 9

1

k.p. to jedno ze źródeł prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. Ten przepis wskazuje je wyczerpująco i są to: kodeks pracy, inne ustawy i akty wykonawcze określające prawa oraz obowiązki stron stosunku pracy, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych, oparte na ustawie porozumienia zbiorowe, regulaminy, a także statuty normujące prawa i obowiązki zatrudniającego i podwładnego.

Pierwszeństwo przed aktami wykonawczymi oraz ustawowymi mają zapisy uzp i porozumień zbiorowych oraz  regulaminów i statutów, pod warunkiem że nie są one mniej korzystne niż przepisy kodeksu pracy, innych ustaw bądź rozporządzeń. Zasada uprzywilejowania pracowników decyduje także o przyznaniu prymatu uzp i porozumieniom zbiorowym przed regulaminami pracy i statutami. „Mniej korzystne” dla zatrudnionego uregulowania przewidziane w innych – niż przepisy powszechne – aktach są nieważne.

W ich miejsce na zasadzie art. 18 § 2 k.p. wchodzą właściwe przepisy prawa pracy (ustawowe lub wykonawcze).

Uwaga! Naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu postanowienia uzp i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów oraz statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy nie obowiązują.

Przykład porozumienia

 

Porozumienie o zawieszeniu stosowania regulaminu wynagradzania (art. 9

1

k.p.) z 1 października 2010 w M sp. z o.o. w Płocku, zawarte 17 listopada 2011 w Płocku między:

 

M sp. z o.o. z siedzibą w Płocku, ul. Klonowa 3,

09-400 Płock, wpisaną do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy

XIV Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

pod numerem KRS 0000011111– reprezentowaną przez Piotra Nowaka, prezesa zarządu, zwaną dalej pracodawcą,

 

a

 

przedstawicielstwem pracowników w osobach:

1. Marceliny Iksińskiej,

2. Aleksandry Igrekowskiej,

 

o następującej treści:

1. Przedstawicielstwo pracowników oświadcza, że wyłonione zostało w drodze głosowania w trybie przyjętym w M sp. z o.o.

2. Z uwagi na sytuację finansową pracodawcy strony zawierają  porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości regulaminu wynagradzania z  1 października 2010  i obowiązującego od tej daty.

3. W zakresie określonym w pkt 2 zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych.

4. Niniejsze porozumienie zostaje zawarte na okres dwóch lat.

5. Odpis niniejszego porozumienia pracodawca przekaże okręgowemu inspektorowi Państwowej Inspekcji Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie Oddział

w Płocku.

 

…...................................                                            …...................................

(Piotr Nowak)                                                                           (Marcelina Iksińska)

.....…...................................

(Aleksandra Igrekowska)

 

 

 

Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku