W spółkach kapitałowych zysk wypłaca się wspólnikom (akcjonariuszom) w zasadzie raz do roku w wykonaniu uchwał powziętych na corocznych zwyczajnych zgromadzeniach.
Zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy, będąc świadczeniem na poczet ewentualnej przyszłej dywidendy, stanowi szczególny sposób realizacji prawa do zysku, jest bowiem wypłacana z góry jako część należności dywidendowej za rok obrotowy, który jeszcze nie dobiegł końca.
Uiszczenie zaliczki skutkuje więc zmniejszeniem kwoty dywidendy sensu stricto.
Warunki do spełnienia
Zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy stanowić może najwyżej połowę zysku osiągniętego przez spółkę w okresie od końca poprzedniego roku obrotowego do dnia, według którego następuje zestawienie bilansu za ten okres, powiększonego o kwoty kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku (pod warunkiem że zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie upoważniło zarząd do przeznaczenia ich na ten cel) i pomniejszonego o niepokryte straty i udziały (lub akcje) własne.
Pozostałe przesłanki wypłaty zaliczki to:
- postanowienia umowy spółki (statutu) pozwalające zarządowi na dokonanie takiej czynności,
- wykazanie zysku w sprawozdaniu finansowym za poprzedni rok obrotowy (zatwierdzonym przez zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie i gdy przepisy prawa tego wymagają – zbadanym przez biegłego rewidenta),
- posiadanie przez spółkę środków wystarczających na taką wypłatę,
- osiągnięcie przez spółkę zysku od końca poprzedniego roku obrotowego do dnia wypłaty.
Ponadto pamiętać należy, że w spółce akcyjnej wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej (art. 349 § 1 zd. 2 kodeksu spółek handlowych). Nie ma przeszkód, aby spełnienie takiego warunku przewidywała także umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (oczywiście jeśli ustanowiono w niej radę nadzorczą). Wypłacenie zaliczki, mimo niespełnienia choćby jednej z ww. przesłanek, skutkuje jej bezprawnością w rozumieniu art. 198 § 1 zd. 1 k.s.h. i art. 350 § 1 zd. 1 k.s.h.
Kto rozstrzyga
Zgodnie z k.s.h. uprawniony do podjęcia decyzji o wypłacie zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy i samej wypłaty jest wyłącznie zarząd spółki kapitałowej, jeśli dysponuje upoważnieniem udzielonym w umowie spółki (statucie).
Kwestie wypłaty zaliczki na podstawie umownego upoważnienia należą zatem do gestii zarządu i na ogół pozostawione są jego arbitralnej decyzji (por. art. 349 § 1 zd. 2 k.s.h. i ewentualnie dodatkowe postanowienia umowy/statutu spółki).
Mechanizm postępowania
Jeśli umowa spółki (statut) zawiera klauzulę zezwalającą zarządowi na wypłatę zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, zarząd – po ustaleniu, że zachodzą przesłanki umożliwiające wypłatę (i ją uzasadniające, czyli np. oczekiwania akcjonariuszy/wspólników) – podejmuje odpowiednią uchwałę.
Może ona zostać powzięta, jeżeli wszyscy członkowie zarządu zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu.
Zapada ona bezwzględną większością głosów, chyba że umowa (statut) spółki stanowi inaczej. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest wymagane – jak w przypadku spółki akcyjnej – ogłoszenie takiej uchwały w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (por. art. 5 § 3 zd. 2 k.s.h.).
By móc wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, najistotniejsze jest spełnienie wymogu wykazania zysku w sprawozdaniu finansowym za zakończony rok obrotowy (chodzi o zysk netto w rozumieniu ustawy o rachunkowości).
Nie ma natomiast znaczenia przeznaczenie tego zysku przez zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie), tj. czy doszło do podziału dywidendy za ubiegły rok, czy też zysk został przekazany na jeden z funduszy rezerwowych.
Ponadto zarząd spółki jest zobligowany sporządzić sprawozdanie finansowe za okres, za jaki ma zostać wypłacona zaliczka; w spółce akcyjnej powinno być ono ponadto zbadane przez biegłego rewidenta.
Termin wypłaty zaliczki nie powinien być zbyt odległy od dnia podjęcia uchwały przez zarząd, bo zbyt długo trwający okres oczekiwania na wypłatę podważałby sens zaliczki dywidendowej, niemniej w spółce akcyjnej wypłaty rozpocząć się mogą najwcześniej cztery tygodnie po dokonaniu stosownego ogłoszenia, o którym wyżej.
Natomiast co do określenia kręgu osób uprawnionych do wypłaty zaliczki na poczet dywidendy, to przyjąć trzeba, że skoro w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością krąg uprawnionych do dywidendy ustalony zostaje w dniu wypłaty dywidendy (art. 193 § 1 k.s.h.), to na podobnych zasadach powinno się ustalać osoby uprawnione do wypłaty zaliczki (tj. ich krąg ustalony powinien być według stanu na dzień wypłaty zaliczki).
W spółce akcyjnej natomiast dzień, według którego ustala się uprawnionych do zaliczek, zarząd wskazuje w ogłoszeniu o planowanej ich wypłacie (art. 349 § 4 zd. 1 k.s.h.); dzień ten powinien jednak przypadać w okresie siedmiu dni przed dniem rozpoczęcia wypłat (art. 349 § 4 zd. 2 k.s.h.).
Uprzywilejowane pieniądze
Zauważyć należy, że k.s.h. zezwala na wprowadzenie w umowie spółki (statucie) uprzywilejowania udziałów (akcji) m.in. co do prawa do dywidendy. Mimo że zaliczka odnosi się do zysku przyszłego i niepewnego, uprzywilejowanie dywidendowe rozciąga się więc także na wypłatę zaliczek.
Oznacza to, że dozwolona jest wypłata zaliczki uprzywilejowanej na takich samych zasadach, jak wskazane przez przepisy regulujące instytucję dywidendy uprzywilejowanej. Jedną z najistotniejszych analogii jest ta, że kwota zaliczki uprzywilejowanej nie może przekraczać 150 proc. kwoty zaliczki, która przypada na udziały (akcje) nieuprzywilejowane.
Atrakcyjne rozwiązanie
Zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy jest rozwiązaniem atrakcyjnym dla akcjonariuszy (wspólników), pozwala im bowiem nie tylko szybko uzyskać dostęp do bieżąco wypracowywanego zysku, ale także umożliwia wypłacenie im pieniędzy dwukrotnie (co najmniej, zaliczkę można bowiem rozłożyć np. na comiesięczne raty) w ciągu jednego roku (tj. dywidenda za poprzedni rok obrotowy i zaliczka na bieżący).
Niewątpliwie zatem warto już na etapie zawierania umowy spółki czy podpisywania statutu rozważyć umieszczenie w nich stosownych zapisów dopuszczających wypłatę zaliczek.
Co mówią przepisy kodeksu spółek handlowych
Art. 194
Umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę.
Art. 195
§ 1. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.
§2. Do zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy nie stosuje się przepisu art. 197.
Art. 349
§ 1. Statut może upoważnić zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę. Wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej.
§ 2. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, wykazanego w sprawozdaniu finansowym zbadanym przez biegłego rewidenta, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i akcje własne.
§ 3. Do zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy stosuje się odpowiednio przepisy art. 347.
§ 4. O planowanej wypłacie zaliczek zarząd ogłosi co najmniej na cztery tygodnie przed rozpoczęciem wypłat, podając dzień, na który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe, wysokość kwoty przeznaczonej do wypłaty, a także dzień, według którego ustala się uprawnionych do zaliczek. Dzień ten powinien przypadać w okresie siedmiu dni przed dniem rozpoczęcia wypłat.
Radosław L. Kwaśnicki radca prawny, jest partnerem zarządzającym w Kancelarii Kwaśnicki, Wróbel & Partnerzy
Piotr Letolc jest prawnikiem w tej kancelarii
Czytaj też:
Zobacz więcej
»
»
»
»
