Art. 17 § 1 kodeksu spółek handlowych nakłada na spółkę kapitałową, tj. z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjną, obowiązek uzyskania zgody wspólników bądź walnego zgromadzenia albo rady nadzorczej na podjęcie czynności, do dokonania której ustawa wymaga akceptacji tych organów.
Brak aprobaty – wyrażony w formie uchwały – powoduje nieważność czynności prawnej - przykłady 1 i 2.
Przykład 1
Zarząd X sp. z o.o. podjął decyzję o nabyciu nieruchomości za 100 tys. zł. Z uwagi na to że umowa spółki nie zawierała odmiennych regulacji, zarząd – stosownie do art. 228 pkt 4 k.s.h. – wystąpił do udziałowców o wyrażenie zgody na zakup nieruchomości.
Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę aprobującą transakcję. Będzie ona zatem ważna i skuteczna.
Przykład 2
Zarząd spółki akcyjnej działającej pod firmą Y sprzedał nieruchomość. Wbrew normie z art. 393 pkt 4 k.s.h. nie uzyskał jednak zgody walnego zgromadzenia akcjonariuszy na dokonanie tej czynności prawnej. Statut spółki nie zwalniał go z tego obowiązku. Transakcja jest więc nieważna.
W świetle wyroku Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2008 (II CSK 49/08) „prawomocny wyrok uchylający uchwałę, o której mowa w art. 17 § 1 k.s.h., lub stwierdzający jej nieważność nie wywiera skutków wobec osób trzecich działających w dobrej wierze (art. 427 § 2 i 4 k.s.h.)”.
Natomiast w wyroku z 17 kwietnia 2009 r. (III CSK 304/08) sąd ten stwierdził m.in., że „termin »nieważność« użyty w art. 17 § 1 k.s.h. odnosi się, analogicznie jak termin »nieważność« użyty w art. 17 kodeksu cywilnego, do konsekwencji braku potwierdzenia czynności prawnej w odpowiednim terminie, a nie do – podlegających jedynie uwzględnieniu przy rozstrzyganiu o rodzaju sankcji – konsekwencji wadliwości czynności prawnej występujących już w chwili dokonania czynności prawnej”.
Przykład 3
DEF sp. z o.o. jest spółką zależną wobec ABC sp. z o.o. Zarządy obu podmiotów zamierzają zawrzeć umowę o przekazywanie ABC zysku osiągniętego przez DEF. Udziałowcy tych spółek wyrazili zgodę na zawarcie proponowanego kontraktu.
W następstwie podjętych uchwał zrealizowano transakcję. Zachowanie członków zarządów ABC i DEF było prawidłowe. Przed złożeniem stosownych oświadczeń wystąpili bowiem o ich akceptację do wspólników.
Co do zasady zgoda właściwych organów powinna być udzielona przed realizacją czynności prawnej.
Dopuszczalne jest jednak, aby wspólnicy bądź walne zgromadzenie albo rada nadzorcza potwierdzili oświadczenie woli spółki już po jego złożeniu. Potwierdzenie to ma moc wsteczną od daty dokonania czynności prawnej.
Musi być ono jednak wyrażone maksymalnie w ciągu dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez podmiot. Przekroczenie zakreślonego terminu albo jego bezskuteczny upływ skutkuje nieważnością dokonanej transakcji - przykłady 4 i 5.
Przykład 4
Zarząd KLŁ SA podpisał 17 stycznia 2011 umowę sprzedaży udziału w nieruchomości. Naruszył jednak art. 393 pkt 4 k.s.h., ponieważ przed dokonaniem tej czynności prawnej nie uzyskał akceptacji walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Członkowie zarządu zauważyli ten brak formalny po miesiącu od dnia zawarcia kontraktu i niezwłocznie wystąpili do walnego zgromadzenia z wnioskiem o wyrażenie aprobaty umowy sprzedaży. W reakcji na ich wniosek 21 lutego akcjonariusze podjęli uchwałę o wyrażeniu zgody na transakcję. Ponieważ akceptacja została dokonana przed upływem dwóch miesięcy od dnia złożenia przez KLŁ oświadczenia woli, zbycie udziału w nieruchomości jest ważne i skuteczne.
Przykład 5
M sp. z o.o. znajduje się w likwidacji. 15 grudnia 2010 dwoje spośród pięciu udziałowców wbrew zasadzie określonej w art. 275 § 3 k.s.h. uchwaliło dopłaty.
Czynność ta do 15 lutego 2011 nie została potwierdzona przez pozostałych trzech wspólników. Jest ona zatem nieważna.
„Ustanowienie hipoteki bez koniecznej uchwały zgromadzenia wspólników, o której mowa w art. 230 k.s.h., nie jest czynnością nieważną, o ile w okresie dwumiesięcznym, przewidzianym w art. 17 § 2 k.s.h., nastąpi jej konwalidacja poprzez dokonanie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego uchwały o podwyższeniu kapitału, w świetle której wymagana w art. 230 k.s.h. uchwała stała się zbyteczna” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 10 października 2005, I ACa 289/05).
W sytuacji w której czynność prawna została dokonana przez spółkę bez wymaganej przez umowę albo statut zgody właściwych organów, jest ona ważna i skuteczna.
Przykład 6
Statut spółki P SA przewiduje, że do nabycia ruchomości o wartości minimum 20 tys. zł konieczna jest zgoda rady nadzorczej. Mimo tego wymogu zarząd przed powzięciem przez organ nadzoru stosownej uchwały zakupił samochód marki Citroen rok produkcji 2002, nr rej. WP 01234 za cenę 23 tys. zł.
Niezależnie od tego czynność prawna będzie ważna i skuteczna, ponieważ zarząd spółki złamał tylko zakaz statutowy, a nie ustawowy.
Uchybienie to wywołuje bowiem jedynie skutek wewnętrzny. Mianowicie członek zarządu, rady nadzorczej, likwidator albo – w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – osoba wchodząca w skład komisji rewizyjnej, oprócz groźby odwołania, mogą również zostać zobowiązani do naprawienia poniesionej przez spółkę szkody, chyba że wykażą brak swojej winy w naruszeniu postanowień umowy albo statutu. Jeżeli szkodę wyrządziło kilka wymienionych osób wspólnie, ich odpowiedzialność będzie solidarna.
Przykład 7
Według umowy K sp. z o.o. do sprzedaży floty aut służbowych wymagana jest akceptacja komisji rewizyjnej. Dwuosobowy zarząd nie uzyskał jednak jej aprobaty,a w konsekwencji spółka uzyskała niższą, od przewidywanej, cenę. Transakcja jest wprawdzie ważna, ale członkowie zarządu tego podmiotu mogą zostać odwołani i pociągnięci do solidarnej odpowiedzialności finansowej z tytułu szkody wyrządzonej K na skutek naruszenia postanowień umowy spółki.
Za złamanie przedmiotowego zakazu odwołać można także pełnomocnika, prokurenta oraz kuratora, bo norma art. 17 k.s.h., a nie tylko § 3 cytowanego przepisu, adresowana jest do wszystkich reprezentantów spółek kapitałowych.
W wyroku z 25 maja 2005 (I PK 249/04) Sąd Najwyższy argumentował, że „przepis art. 17 § 3 k.s.h. może mieć odpowiednie zastosowanie do dokonania czynności prawnej przez spółkę akcyjną, reprezentowaną przez radę nadzorczą (art. 379 k.s.h.), gdy wymagana jest zgoda (uchwała) walnego zgromadzenia.
Brak uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej nie powoduje nieważności umowy o pracę z członkiem zarządu spółki, jeżeli wymaganie zgody walnego zgromadzenia na jej zawarcie przez radę nadzorczą wynika wyłącznie ze statutu, a nie z ustawy”.
Uwaga!
Do art. 17 k.s.h. nie znajdują zastosowania art. 103 – 104
traktujące o skutkach czynności prawnych (jedno- i dwustronnych) pełnomocnika działającego bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu.
Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku
Czytaj więcej na temat:
