Mowa o tzw. ogólnym urlopie bezpłatnym określonym w art. 174 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/1995_99/DU1998Nr%2021poz%20%2094.asp]kodeksu pracy[/link]. Jest to stan zawieszenia stosunku pracy, kiedy zatrudniony nie musi świadczyć pracy, a pracodawca wypłacać mu co miesiąc wynagrodzenia.

Tak definiuje ten rodzaj usprawiedliwionej absencji w pracy m.in. [b]Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 27 listopada 1996 r. (III AUa 888/96).[/b]

Ogólnego urlopu bezpłatnego szef udziela wyłącznie z inicjatywy i na pisemny wniosek podwładnego, którego ten nie musi uzasadniać. Przyznanie go wbrew wskazanym zasadom, czyli z woli zakładu i bez wniosku zatrudnionego na piśmie, jest bezskuteczne [b](orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 października 1996 r., III AUa 34/96).[/b]

Pracodawca nie ma obowiązku godzić się na urlop bezpłatny na warunkach zaproponowanych przez zainteresowanego w podaniu. Wszystko zależy od potrzeb zakładu, stopnia zadowolenia z pracy zatrudnionego oraz od tego, czy firmę stać na przerwę we współpracy. Jednak gdy już powie tak, nie może nagle zmienić zdania i zwolnić urlopowicza z pracy. Podlega on bowiem ochronie przed wypowiedzeniem.

Pewnym problemem jest liczba urlopów bezpłatnych. Wyróżniamy bowiem kilkanaście typów o bardzo zróżnicowanej konstrukcji. Zasadniczo dzielimy je na ogólne urlopy bezpłatne z art. 174 k.p. oraz szczególne, na jakie podwładni przechodzą w konkretnych celach wskazanych w ustawie bądź w rozporządzeniu.

[srodtytul]Krótsze wypowiedzenie[/srodtytul]

Zasadniczo ogólnego urlopu bezpłatnego nie wliczamy do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 174 § 2 k.p.). Oznacza to m.in., że nie zwiększa on stażu, według którego ustalamy długość wypowiedzenia umowy o pracę. Ta zależy od kilku parametrów i wynosi dla:

- [b]stałego angażu[/b]

– dwa tygodnie – jeśli wchodziło w grę zatrudnienie w opuszczanej firmie krótsze niż sześć miesięcy,

– miesiąc – przy minimum sześciu miesiącach zatrudnienia, ale nie dłuższym niż trzy lata,

– trzy miesiące – przy co najmniej trzyletnim zatrudnieniu,

[b] - próbnej umowy o pracę[/b]

– trzy dni robocze – gdy próba trwa najwyżej dwa tygodnie,

– tydzień – od dwóch tygodni i mniej niż trzy miesiące,

– dwa tygodnie – trzy miesiące.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Jan został 1 września 2010 r. zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Przez cały październik i listopad poprzedniego roku przebywał na urlopie bezpłatnym,który otrzymał na podstawie art. 174 k.p.

Nie spodobał się bezpośredniemu przełożonemu, który 15 lutego br. wręczył mu dwutygodniowe wymówienie.

Pan Jan domagał się jednak przedłużenia okresu wypowiedzenia do miesiąca. Argumentował, że o długości wypowiedzenia decyduje okres zatrudnienia liczony od dnia zawarcia umowy o pracy do daty jej rozwiązania z upływem wymówienia [b](wyrok SN z 11 maja 1999 r., I PKN 34/99).[/b]

Nawet więc zastosowanie krótszego, wadliwego w jego mniemaniu, wypowiedzenia spowoduje zakończenie współpracy w sobotę 5 marca 2011 r.

A tego dnia jego zatrudnienie w zakładzie wyniesie dokładnie 6 miesięcy 5 dni, co uprawnia go – jego zdaniem – do miesięcznego wymówienia.

Zasadniczo pan Jan miałby rację, gdyby nie dwa miesiące urlopu bezpłatnego przypadające w trakcie tego zatrudnienia. Urlopu bezpłatnego nie zaliczamy do stażu, od którego zależą pracownicze usprawnienia (art. 174 § 2 k.p.). W sumie więc pan Jan przepracował u ostatniego pracodawcy 4 miesiące 5 dni i dlatego zastosowane wypowiedzenie jest prawidłowe. [/ramka]

Ogólny urlop bezpłatny nie odbija się negatywnie na długości wypowiedzenia przysługującego nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania i bezterminowej umowy o pracę, którym zawsze należy się trzymiesięczne wymówienie, bez względu na okres pracy w ostatniej placówce.

[b]Dotyczy to również:[/b]

- mianowanych urzędników państwowych (art. 13 ust. 2 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2001/DU2001Nr%2086poz%20953.asp]ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych; DzU z 2001 r. nr 31, poz. 214 ze zm.[/link]),

- urzędników służby cywilnej (art. 71 ust. 1 i 2 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2008/DU2008Nr227poz1505a.asp]ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej; DzU nr 227, poz. 1505 ze zm.[/link]),

- do końca 2011 r. mianowanego pracownika samorządowego (art. 55 ust. 1 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2008/DU2008Nr223poz1458.asp]ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych; DzU nr 223, poz. 1458 ze zm.[/link]).

[srodtytul]Później po jubileuszówkę[/srodtytul]

Dłuższy urlop bezpłatny w karierze zawodowej osoby zatrudnionej w sektorze finansów publicznych powoduje, że dłużej czeka ona na nabycie prawa bądź wyższej stawki nagrody jubileuszowej. W stażu uprawniającym do tego świadczenia przyjmujemy bowiem wszystkie poprzednie i zakończone okresy zatrudnienia oraz bieżący, nie dublując oczywiście okresów jednoczesnej pracy.

Jednak zarówno z wcześniejszych okresów zatrudnienia, jak i z trwającego musimy wyłączyć czas przebywania przez zainteresowanego na urlopie bezpłatnym. Zdarza się zatem często, że zatrudniony ma według posiadanych świadectw pracy ponad 20-letni staż, z czego tylko np. 17 lat pracy warunkujących uzyskanie nagrody jubileuszowej.

Oznacza to, że w trakcie urlopu bezpłatnego w ogóle nie można nabyć prawa do nagrody jubileuszowej.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pani Agata jest zatrudniona od 1 grudnia 2010 r. w samorządowym zakładzie budżetowym.

Od 1 lutego 2011 r. przebywa na półrocznym urlopie bezpłatnym udzielonym jej zgodnie z art. 174 § 1 k.p. Przedstawiła do akt osobowych cztery świadectwa pracy poświadczające łącznie 21 lat 3 miesiące stażu pracy. W jednym starym świadectwie pracy został jednak odnotowany trzyletni urlop bezpłatny.

Pani Agata nie ma innych okresów zatrudnienia wliczanych do stażu jubileuszowego na mocy odrębnych regulacji. W sumie uzbierała według stanu na 1 lutego 2011 r. 18 lat 5 miesięcy okresów wpływających na nabycie nagrody, na co składa się:

- 18 lat 3 miesiące poprzednich i zakończonych okresów zatrudnienia (21 lat 3 miesiące – 3 lata urlopu bezpłatnego),

- 2 miesiące aktualnego zatrudnienia.

Do uzyskania jubileuszówki potrzebuje zatem jeszcze 1 roku 7 miesięcy pracy. Termin ten jednak nie biegnie w trakcie trwającego urlopu bezpłatnego, a ruszy dopiero od 1 sierpnia 2011 r., czyli po powrocie pani Agaty z urlopu.

Najwcześniej nabędzie ona zatem uprawnienie do tego świadczenia 1 marca 2013 r. w wysokości 75 proc. miesięcznego wynagrodzenia.[/ramka]

[srodtytul]Inne świadczenia w budżetówce[/srodtytul]

W podobny sposób pomijamy ogólny urlop bezpłatny w stażu, od którego zależy otrzymanie jednorazowych odpraw emerytalnych albo rentowych przez niektórych pracowników sektora finansów publicznych.

Są to dla nich bowiem należności, których nabycie i wysokość warunkuje łączny staż zatrudnienia, co potwierdzają odpowiednio:

- art. 38 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych,

- art. 28 ustawy o pracownikach urzędów państwowych,

- częściowo art. 94 ustawy o służbie cywilnej.

Odnosi się to także do dodatków za wieloletnią pracę samorządowców, urzędników państwowych i członków korpusu służby cywilnej oraz wysługi lat nauczycieli oświatowych.

Wskazane świadczenia przysługują po osiągnięciu pewnego pułapu ogólnego stażu zatrudnienia, z którego oczywiście wykluczamy urlop bezpłatny określony w art. 174 k.p.

[srodtytul]WIELU „ZAWIESZONYCH" W STOSUNKU PRACY NIC NIE TRACI[/srodtytul]

[b]Kilka typów szczególnych urlopów bezpłatnych wchodzi do stażu warunkującego pracownicze uprawnienia, bo tak nakazują odrębne regulacje[/b]

Szczególnych urlopów bezpłatnych udzielamy w konkretnych okolicznościach i z określonych powodów wskazanych w przepisach, np. na okres kadencji, na podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Nie tworzą jednolitej grupy i różnią się od urlopu bezpłatnego o charakterze ogólnym, z tym że:

- niekiedy szef musi je dać podwładnemu,

- normy czasami narzucają ich długość,

- część z nich wliczamy na poczet pracowniczych uprawnień.

[b]Uwaga! [/b]Szczególne (celowe) urlopy bezpłatne wydłużają staż zatrudnienia, od którego zależą pracownicze uprawnienia, jeżeli:

- odrębny przepis tak zastrzega (art. 174 § 4 k.p.),

- zostały spełnione ewentualnie warunki z tego przepisu, dotyczące najczęściej nakazu powrotu do pracy po takim urlopie we wskazanym terminie.

Przyjrzyjmy się, jak to wygląda w praktyce.

Jaki urlop bezpłatny

Czy szef musi go udzielić

Pod jakimi warunkami wchodzi do stażu

Gdzie szukać przepisów

Podane w tabeli szczególne urlopy bezpłatne wchodzą do okresu pracy czy próby, od którego zależy długość wypowiedzenia odpowiednio angażu stałego i próbnego. Uwzględniamy je również w stażu wpływającym na prawo i poziom przysługujących w budżetówce nagród jubileuszowych, dodatków za wieloletnią pracę i wysługi lat oraz jednorazowej odprawy emerytalnej bądź rentowej.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Zbigniew jest młodym nauczycielem w gminnej szkole podstawowej od października 2010 r. Jego dotychczasowa kariera zawodowa przedstawia się tak:

- od 1 stycznia do 31 lipca 2007 r. praca na zlecenie w spółce handlowej,

- od 1 września 2007 r. do końca czerwca 2010 r. praca w rządowej szkole, w tym dwa lata przebywania na urlopie bezpłatnym w związku z wyborem do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem (art. 25 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2001/DU2001Nr%2079poz%20854.asp]ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.[/link]).

Zgodnie z art. 33 Karty nauczyciela dodatek za wysługę lat należy się od czwartego roku pracy, w wysokości 1 proc. stawki zasadniczej. Wzrasta z każdym przepracowanym rokiem, aż do osiągnięcia 20 proc. pensji zasadniczej. W stażu uprawniającym do niej przyjmujemy wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy uwzględniane na poczet pracowniczych uprawnień na mocy odrębnych przepisów.

Według stanu na 1 lutego br. pan Zbigniew miał zatem 3 lata 2 miesiące okresów uprawniających do wysługi lat, w tym dwuletni bezpłatny urlop związkowy. Tym razem urlop ten wchodzi do stażu pracy na podstawie art. 25 ustawy o związkach zawodowych. [/ramka]

[b]Czytaj też artykuł [link=http://www.rp.pl/artykul/614263.html]Każde darmowe wolne jednakowo skraca wypoczynek i wpływa na wysokość zasiłku[/link][/b]

[ramka] [b]Zobacz więcej [link=http://www.rp.pl/temat/56581.html]o urlopie bezpłatnym[/link][/b][/ramka]