Przez ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej (tj. jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej) należy rozumieć wszystkie przysługujące mu w niej prawa (np. do reprezentacji czy udziału w zyskach), jak również obowiązki (np. uczestnictwo w stratach, powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej).

Owe prawa i obowiązki nie podlegają rozszczepieniu.

Takie stanowisko wyraził m.in. [b]Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w postanowieniu z 13 maja 2009 r. (VIII Ga 23/09)[/b], podnosząc, że zbycie procentowe udziału w spółce osobowej (części tego udziału) godzi w integralność udziału jako konglomeratu uprawnień o charakterze majątkowo-korporacyjnym i jest niedopuszczalne.

Od tej ogólnej zasady są jednak dwa wyjątki. Pierwszy określa art. 122 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link], w świetle którego zbycie ogółu praw i obowiązków przez komandytariusza nie powoduje przejścia na nabywcę prawa do prowadzenia spraw spółki.

Ponadto art. 10 k.s.h. (regulujący obrót udziałem, tj. ogółem praw i obowiązków, w podmiocie) nie znajduje również zastosowania do praw i obowiązków akcjonariusza w spółce komandytowo-akcyjnej, albowiem zbycie akcji odbywa się tak jak w spółce akcyjnej.

[srodtytul]To co przysługuje występującemu[/srodtytul]

W sytuacji przeniesienia ogółu praw i obowiązków na wspólnika przystępującego przechodzi udział w takim zakresie, w jakim przysługuje on występującemu uczestnikowi spółki w dacie dokonywania czynności przeniesienia (np. sprzedaży, zamiany, darowizny).

Ogół praw i obowiązków może być przedmiotem nabycia zarówno przez pozostałych wspólników, jak i osoby trzecie. Mogą to być osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pani Klarze przysługuje 50-proc. udział w EFG sp.j. Darowała go ona panu Januszowi. Przechodzi zatem na niego 50 proc. ogółu praw i obowiązków przysługujących pani Klarze w EFG sp.j.

Przeniesiony udział zawsze przysługuje niepodzielnie wspólnym nabywcom, którzy wykonują swoje prawa przez wspólnego przedstawiciela.

Wspólność może być łączna (powstaje ona np. w wyniku przeniesienia udziału na małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej) bądź w częściach ułamkowych (powstaje ona np. w wyniku spadkobrania lub darowizny).[/ramka]

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Mateusz, wspólnik w MN sp.j., zbył 25 proc. ogółu praw i obowiązków, przysługujących mu w tej spółce, na rzecz małżonków państwa Joanny i Hieronima.

Pani Joanna i pan Hieronim nabyli zatem wspólnie 25-proc. udział w MN sp.j. Są zatem wspólnikiem zbiorowym.

Jedno z nich reprezentuje ich prawa w MN sp.j. [/ramka]

[srodtytul]Tylko gdy tak stanowi umowa[/srodtytul]

Obrót udziałem dopuszczalny jest tylko wówczas, gdy umowa spółki przewiduje taką możliwość.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Mikołaj zamierza sprzedać swój udział w Z sp.j. Umowa spółki nie zawiera jednak zapisu pozwalającego na przeniesienie ogółu praw i obowiązków. W związku z powyższym dla zbycia udziału przez wspólnika konieczna będzie zmiana umowy Z sp.j.

Dopóki bowiem umowa Z sp.j. nie będzie stanowić, że przeniesienie udziału jest możliwe i ewentualnie określać zasad tego przeniesienia, dopóty zbycie ogółu praw i obowiązków przez pana Mikołaja nie będzie dopuszczalne pod rygorem nieważności.

Dodatkowo do przeniesienia ogółu praw i obowiązków w podmiocie wymagana jest pisemna zgoda wszystkich pozostałych wspólników.

Umowa spółki może jednak stanowić odmiennie. Wolno w niej określić czas, w którym nastąpi wyrażenie zgody na przeniesienie udziału, lub przewidzieć warunek uzgodnienia nabywcy udziału.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 4[/b]

W umowie spółki P sp.j. wprowadzono postanowienie, że przeniesienie udziału w spółce możliwe jest jedynie na podstawie uchwały podjętej jednogłośnie, najpóźniej w dacie dokonania darowizny lub sprzedaży ogółu praw i obowiązków, przez wszystkich pozostałych wspólników tej spółki.

Takie postanowienie jest dopuszczalne i wiążące.[/ramka]

[srodtytul]Kiedy czynność jest nieważna[/srodtytul]

Brak zgody w określonym w umowie terminie skutkuje bezskutecznością zawieszoną aż do chwili wyrażenia takiej zgody przez pozostałych uczestników spółki. Zgoda wywołuje skutki prawne z chwilą wyrażenia aprobaty przez ostatniego ze wspólników mających prawo do prowadzenia jej spraw.

Zgoda musi być wyrażona albo przez liczbę wspólników wskazaną w umowie, albo też, gdy umowa milczy na ten temat, przez wszystkich pozostałych (na podstawie art. 10 § 2 k.s.h.). W przeciwnym razie czynność prawna przeniesienia udziału jest nieważna.

[ramka][b]Przykład 5[/b]

W umowie spółki K sp.j., składającej się z pięciu wspólników, wprowadzono zapis, na podstawie którego przeniesienie udziału w spółce było dopuszczalne. Nie uregulowano jednak szczegółowych zasad przenoszenia ogółu praw i obowiązków.

Jeden ze wspólników K sp.j., pan Michał, postanowił zbyć swój udział w spółce. Trzech pozostałych uczestników podmiotu podjęło uchwałę o wyrażeniu zgody na sprzedaż przez niego ogółu praw i obowiązków. Jedna osoba opowiedziała się przeciwko uchwale.

Zbycie udziału przez pana Michała będzie zatem nieważne, bo – skoro umowa nie zawierała odmiennych postanowień – zastosowanie znajduje tu art. 10 § 2 k.s.h., który wymaga aprobaty reszty wspólników (w tym przykładzie czterech, a nie trzech uczestników spółki).

Poza tym umowa może wprowadzać surowsze reguły dla wyartykułowania przedmiotowej zgody (np. formę aktu notarialnego), ponieważ forma pisemna zastrzeżona jest wyłącznie dla celów dowodowych. [/ramka]

[b]Uwaga! Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 26 października 2006 r. (VI ACa 394/06)[/b] wyraził pogląd, że skoro przepisy k.s.h. uzależniają przeniesienie „udziału spółkowego” w spółce osobowej na innego wspólnika lub osobę trzecią od spełnienia dwóch przesłanek przewidzianych w art. 10 § 1 i 2 k.s.h., to brak w umowie spółki postanowienia zezwalającego na przeniesienie „udziału spółkowego” powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej dokonanej z naruszeniem tego przepisu (art. 58 k.c.).

[srodtytul]Kto i za co odpowiada[/srodtytul]

Art. 10 § 3 k.s.h. przewiduje dwa rodzaje odpowiedzialności. Pierwszy związany jest z uczestnictwem danego wspólnika w spółce - patrz przykład 6, drugi dotyczy zobowiązań samego podmiotu - patrz przykład 7.

[ramka][b]Przykład 6[/b]

Pani Michalina, posiadająca w DEF sp.j. 30-proc. udział, zbyła go na rzecz pani Marty. W dniu sprzedaży udziału pani Michalina zobowiązana była do zwrotu na rzecz spółki pożyczki w kwocie 5 tys. zł udzielonej jej przez DEF.

Jednak suma ta nie została uiszczona, dlatego pani Marta będzie zobowiązana do jej zwrotu spółce solidarnie z panią Michaliną. Odpowiedzialność ta jest również osobista i nieograniczona.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 7[/b]

Pan Karol, posiadający 20-proc. udział w XYZ sp.j., zbył go na rzecz pani Sandry. W dacie sprzedaży tego udziału XYZ sp.j. posiadała wymagalną należność wobec ABC sp. z o.o. w kwocie 20 tys. zł.

Pani Sandra ponosi zatem – wspólnie z panem Karolem – solidarną, osobistą i nieograniczoną odpowiedzialność za zapłatę tej kwoty, ale dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku XYZ sp.j. będzie bezskuteczna.

Wymienione rodzaje odpowiedzialności obciążają solidarnie zarówno występującego ze spółki, jak również nabywcę jego udziału. Jest to ponadto odpowiedzialność osobista, nieograniczona (dotyczy wszystkich składników majątku), gdy chodzi o zobowiązania spółki, a ograniczona do zobowiązań występującego wspólnika oraz subsydiarna, czyli posiłkowa w razie gdyby egzekucja z mienia spółki okazała się bezskuteczna. [/ramka]

Uwaga! Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu (czyli po zawarciu umowy) a przed jej wpisem do KRS, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie (nie występuje wówczas odpowiedzialność subsydiarna).

Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.

W artykule wskazano jedynie ogólne regulacje dotyczące spółek osobowych, nie uwzględniając modyfikacji dotyczących poszczególnych ich rodzajów.

[ramka][b]WAŻNE:[/b]

Uchwała o wyrażeniu zgody na przeniesienie udziału w spółce podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do KRS. Uchwała ta stanowi załącznik do wniosku o zmianę danych w składzie spółki, który może złożyć wspólnik uprawniony do reprezentacji podmiotu.

Wniosek, co do np. spółki jawnej, należy zgłosić na urzędowym formularzu (KRS-Z1), a wraz z nim do sądu rejestrowego, czyli sądu rejonowego (gospodarczego) właściwego dla siedziby podmiotu. Składa się:

- formularze: KRS-ZK (dotyczy on zmiany w organie podmiotu/wspólnikach uprawnionych do reprezentacji spółki), KRS-ZB (zmiana – wspólnicy sp.j.), KRS-ZY (REGON, NIP), NIP-2, NIP-D,

- uchwały: o zmianie umowy spółki jawnej oraz ustaleniu tekstu jednolitego umowy podmiotu,

- dowód uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 400 zł,

- dowód uiszczenia opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w kwocie 250 zł,

- złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów nowych wspólników.

Wszystkie dokumenty składa się w oryginale albo w urzędowo poświadczonych odpisach

lub wyciągach. Wpis zmiany w składzie spółki osobowej powinien być złożony do KRS w ciągu siedmiu dni od daty podjęcia uchwały o wyrażeniu zgody na przeniesienie udziału.[/ramka]

[ramka][b]WZÓR UCHWAŁY[/b]

Uchwała nr 1/2010 z 14 grudnia 2010 r.

Wspólników Iksiński, Igrekowski i Zetowska sp.j. z siedzibą w Płocku w sprawie wyrażenia zgody na odpłatne przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółce

§ 1 Na podstawie art. 10 § 1 i 2 k.s.h. w zw. z § 9 ust. 2 umowy spółki Wspólnicy Iksiński, Igrekowski i Zetowska sp.j. wyrażają zgodę na odpłatne przeniesienie przez:

Zbigniewa Iksińskiego, posiadającego 50 proc. praw i obowiązków w spółce, tych praw i obowiązków na rzecz Karoliny Goździk za kwotę 1000,00 zł.

§ 2 Uchwała została podjęta jednogłośnie w głosowaniu jawnym.

§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2011 r.

Podpisy wspólników:

1. Paweł Igrekowski…....................................................

2. Sylwia Zetowska…....................................................[/ramka]

[i]Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku[/i]