Podczas kontroli w firmie inspektorzy pracy mają prawo wglądu do każdego pomieszczenia, bez względu na porę dnia. Mogą wskutek wykrytych uchybień wydawać nakazy usunięcia naruszeń przepisów prawa pracy. Mają też możliwość nakładać na firmy mandaty oraz kierować wnioski o ukaranie do sądów. Pracodawcy nie muszą się zgadzać z takimi środkami.

Mogą m.in. wnieść odwołanie od decyzji inspektora albo zgłaszać zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole pokontrolnym.

[srodtytul]Bez przeszkód[/srodtytul]

Gdy kontrola jest już w toku, wtedy nic nie może przeszkodzić inspektorowi w wykonywaniu jego czynności. Nie można zatem stwierdzić, że dane dokumenty są tajne i nie zostaną udostępnione lub że do danego pomieszczenia ma wstęp np. wyłącznie prezes lub członek zarządu.

Inspektor pracy bowiem nie musi uzyskiwać dodatkowych przepustek, aby swobodnie poruszać się po terenie kontrolowanego przedsiębiorstwa. Nie musi też być poddawany rewizji osobistej – nawet jeśli takowa jest przewidziana w prawie zakładowym.

Ciekawe jest przy tym to, że inspektor może rejestrować zarówno dźwięk, jak i obraz podczas swoich czynności sprawdzających.

[ramka][b]Przykład[/b]

Inspektor przeprowadzał kontrolę ewidencji czasu pracy w firmie. Zażądał okazania wszelkich dokumentów dotyczących czasu pracy zatrudnionych. Oprócz tego domagał się jeszcze okazania dokumentacji związanej z wykorzystaniem urlopów.

Jego żądanie było bezprawne, ponieważ w toku kontroli ma on prawo wglądu tylko do tej dokumentacji, która ma związek z prowadzonym postępowaniem kontrolnym.

Jeśli natomiast sprawdzanie dokumentu personalnego pracownika nie ma bezpośredniego związku z kontrolą, to jest niezgodne z prawem.[/ramka]

[srodtytul]Są kary[/srodtytul]

W protokole pokontrolnym inspektor zawrze swoje ustalenia dokonane podczas wizyty w firmie. Musi tam złożyć swój podpis. A także organ reprezentujący kontrolowanego.

Jeśli inspektor nie stwierdzi uchybień podczas kontroli, jej wynik może być udokumentowany w formie notatki urzędowej. Gdy jednak wykryje takie naruszenia, może wydawać decyzje nakazowe, kierować wystąpienia oraz wnosić powództwa do sądu i wstępować do postępowania w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy.

Jego nakazy i zakazy (wydane w formie pisemnej) są decyzjami administracyjnymi i mają na celu albo zmuszenie do określonego zachowania (nakaz), albo powstrzymania się od pewnych działań (zakaz). Może też skierować do pracodawcy wystąpienie, w którym nakaże usunięcie uchybień. W porównaniu z nakazem ta decyzja inspektora jest znacznie łagodniejszym środkiem prawnym.

W wystąpieniu inspektor pracy wnioskuje o usunięcie stwierdzonych uchybień oraz o wyciągnięcie konsekwencji wobec osób winnych nieprawidłowości.

Najczęściej stosowanym środkiem jest jednak mandat za wykroczenie przeciwko prawom pracownika – w wysokości do 2 tys. zł. Jeżeli pracodawca jest już co najmniej dwukrotnie ukarany za wykroczenie przeciwko prawom pracownika i ponownie popełnia takie wykroczenie w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania, wtedy inspektor może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5 tys. zł.

Jeżeli skieruje wniosek o ukaranie do sądu, wówczas naruszenie praw pracownika jest zagrożone grzywną do wysokości 30 tys. zł.

[srodtytul]Można się odwołać[/srodtytul]

Pracodawcy jednak przysługuje m.in. prawo zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole pokontrolnym. Aby jednak móc je złożyć, nie może wcześniej podpisać wspomnianego protokołu. Zastrzeżenia musi zgłosić na piśmie w ciągu siedmiu dni od dnia przedstawienia protokołu. Inaczej nie będą skuteczne.

Inspektor przeprowadzający kontrolę musi zbadać te uwagi. Jeśli uzna, że są zasadne, ma obowiązek zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu. Może oczywiście odmówić uwzględnienia zgłoszonych uwag. Gdy pracodawca z tego powodu odmówi podpisania protokołu, inspektor i tak będzie mógł zastosować sankcje za naruszenie przepisów prawa pracy, np. wydać nakaz usunięcia nieprawidłowości lub nałożyć na pracodawcę mandat.

Podpisanie protokołu nie jest bowiem warunkiem, od którego uzależnione jest stosowanie takich środków prawnych.

Warto też pamiętać, że [b]wydając decyzję dotyczącą usunięcia nieprawidłowości, inspektor musi poinformować pracodawcę o przysługujących mu środkach odwoławczych.[/b]

Przedsiębiorcy przysługuje bowiem odwołanie do organu wyższej instancji, np. okręgowego inspektora pracy. Wnosi się je w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania decyzji. Gdy pracodawca się z tym spóźni, okręgowy inspektor pracy wyda postanowienie stwierdzające uchybienie terminu.

Nieco inaczej jest, gdy wnoszone jest odwołanie od decyzji podlegających natychmiastowemu wykonaniu. Wtedy okręgowy inspektor może wstrzymać jej wykonanie do czasu rozpatrzenia odwołania, o ile podjęte przez kontrolowanego pracodawcę przedsięwzięcia wyłączają bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi. Postanowienie to jest ostateczne. Nie można go zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

[b]W ciągu siedmiu dni od otrzymania odwołania inspektor pracy musi przekazać je wraz z aktami sprawy do okręgowego inspektora pracy[/b] – chyba że sam wyda nową decyzję lub zmieni zaskarżony nakaz. Firma może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez instancję odwoławczą. Jednak okręgowy inspektor może nie uwzględnić jej wniosku. Tak będzie szczególnie wtedy, gdy prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.

Po przekazaniu odwołania okręgowy inspektor może uchylić zaskarżoną decyzję i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji (inspektora pracy) lub wydać nową.

Warto pamiętać, że przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia będzie konieczne wtedy, gdy do rozstrzygnięcia sporu należy ponownie przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Wówczas okręgowy inspektor powinien wskazać okoliczności, które należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrywaniu sprawy.

Jeżeli zaś okręgowy inspektor wyda nową decyzję, może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję, uchylić ją w całości lub części albo też umorzyć postępowanie odwoławcze.

Nie może jednak wydać decyzji surowszej w skutkach niż wydana przez I instancję (inspektor pracy). Wyjątkiem od tej zasady jest przypadek, gdy zaskarżona decyzja rażąco narusza interes społeczny.

To jeszcze nie wszystko. [b]Utrzymaną w mocy decyzję inspektora pracy można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego.[/b] Tego typu skargę należy złożyć w ciągu 30 dni od rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu odwoławczym. Z kolei na rozstrzygnięcie WSA pracodawcy przysługuje skarga kasacyjna do NSA.

Można ją wnieść w ciągu 30 dni po doręczeniu mu odpisu orzeczenia WSA z uzasadnieniem. Musi być ona sporządzona przez radcę prawnego albo adwokata.

[ramka][b]Jakie powody[/b]

[b]Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wystarczy, że będzie z niego wynikało, że pracodawca nie zgadza się z decyzją inspektora pracy.[/b] Nie ma znaczenia też nazwa pisma sporządzonego przez odwołującą się firmę. Zgodnie bowiem z [b]orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 stycznia 1988 r. (SA/Wr 815/87)[/b] o tym, czy dane pismo jest odwołaniem, nie decyduje jego nagłówek, lecz treść. [/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Pracodawcy nie firma jest dozwolona, jeśli ma na celu usunięcie ujawnionych w toku kontroli uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, o ile mogą być one usunięte podczas trwania kontroli.

W praktyce jednak pracodawca może odmówić zgody na wydanie decyzji ustnej, a wtedy inspektor musi wydać decyzję pisemną, od której przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy.[/ramka]