Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonywania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli nie jest w stanie jej wykonać w czasie wolnym. Stanowi tak art. 31 ust. 3 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Zwolnienie przysługuje więc po pierwsze pracownikowi pełniącemu funkcję związkową, a po drugie – na czas wykonywania czynności związanych z tą funkcją. Czy funkcja sekretarza rady pracowników ma jednak charakter związkowy. Raczej nie, gdyż rada jest organem załogi, a nie zakładowej organizacji związkowej. Wynika tak z ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (DzU nr 79, poz. 550 ze zm.). Realizuje prawo wszystkich pracowników firmy do informacji i konsultacji, a nie tylko członków związku. Nie ma przy tym znaczenia, że u pracodawców mających zakładowe organizacje związkowe to one wyłaniają rady, wskazując na ich członków zarówno związkowców, jak i inne osoby nienależące do związku. Sekretarz rady pracowników nie pełni więc funkcji związkowej. Skoro tak, to członkowi zakładowej organizacji związkowej będącemu sekretarzem rady pracowników nie przysługuje zwolnienie od pracy określone w art. 31 ust. 3 ustawy z 23 maja 1991 r. Nie znaczy to, że w ogóle nie ma prawa do zwolnienia od pracy. Uprawnienie takie przewiduje art. 17 ust. 3 ustawy z 7 kwietnia 2006 r., wedle którego przysługuje mu zwolnienie od pracy zawodowej, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, na czas niezbędny do udziału w pracach rady, których nie może wykonać kiedy indziej.

Czy na wniosek zakładowej organizacji związkowej musimy udzielić pracownikowi doraźnego zwolnienia?

Tak

W świetle art. 31 ust. 3 ustawy z 23 maja 1991 r. pracownik pełniący funkcję związkową ma prawo do zwolnienia od pracy, a pracodawca ma obowiązek go udzielić. Chodzi tu nie tylko o pełnienie funkcji w zakładowej organizacji związkowej, lecz też ponadzakładowej. Wiąże się to z koniecznością wykonania doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej, jeżeli nie można jej wykonać poza godzinami pracy. Ponadto pracownik działacz związkowy ma korzystać z prawa do doraźnego zwolnienia od pracy w sposób zgodny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa oraz zasadami współżycia społecznego.

Z jakim wyprzedzeniem powinniśmy dostać wniosek o doraźne zwolnienie od pracy? Kiedy mamy obowiązek powiadomić zatrudnionego o swojej decyzji?

Ustawa z 23 maja 1991 r. tego nie rozstrzyga. Doraźnej czynności, którą ma wykonać pracownik działacz związkowy, nie planujemy, jest niespodziewana. Wyróżniamy jednak też czynności doraźne, o których zatrudniony wiedział z wyprzedzeniem. Każdą sytuację rozpatrujemy indywidualnie. Zainteresowany powinien zatem wystąpić do nas o takie zwolnienie niezwłocznie po tym, kiedy dowiedział się o konieczności wykonania doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej. Chodzi o to, abyśmy nie zostali zaskoczeni jego wnioskiem i zdążyli zorganizować zastępstwo na czas nieobecności działacza. My też powinniśmy poinformować pracownika o udzieleniu zwolnienia niezwłocznie po podjęciu takiej decyzji.

Autor jest profesorem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego