Podstawowy kłopot to ustalenie, czy firma ma prawo do odliczenia całego VAT z faktury zakupu. Co do zasady nie przysługuje ono w przypadku kupna lub leasingu samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony. Od tej reguły przewidziane są jednak liczne wyjątki. Przede wszystkim dotyczą one określonych typów pojazdów >patrz ramka. Pełne odliczenie jest możliwe w sytuacji, gdy przedmiotem działalności podatnika jest:

-odprzedaż pojazdów lub

-oddanie ich w odpłatne używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze, i te samochody są przez podatnika przeznaczone wyłącznie do wykorzystania na te cele przez okres nie krótszy niż sześć miesięcy.

Jeśli samochód o dopuszczalnej masie całkowitej nie spełnia żadnego z warunków umożliwiających pełne odliczenie, to przedsiębiorca ma prawo do zmniejszenia podatku należnego tylko o 60 proc. VAT wykazanego na fakturze od sprzedawcy lub leasingodawcy, nie więcej jednak niż 6000 zł.

[srodtytul]Ani karawan... [/srodtytul]

Wprowadzanie do ustawy o VAT ograniczeń w odliczaniu VAT od samochodów osobowych argumentowane jest tym, że często są one używane także w celach prywatnych. Niektórzy przedsiębiorcy uważają więc, że mają prawo uwzględnić w deklaracji VAT cały podatek naliczony wynikający z faktury od sprzedawcy lub leasingodawcy, nawet jeśli przepisy nie dają do tego wyraźnej podstawy. Ich zdaniem wystarczy, że charakter pojazdu wyklucza zastosowanie do celów osobistych. Niestety, organy podatkowe nie zgadzają się z tym stanowiskiem. Przykładem jest [b]interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 16 kwietnia 2008 r. (IBPP1/443-114/08/LSz/KAN-617/01/08)[/b]. Pytanie dotyczyło karawanu pogrzebowego, a więc samochodu, który raczej nie jest używany do odwożenia dzieci do szkoły czy wyjazdów wakacyjnych. Izba skarbowa uznała jednak, że mimo to prawo do odliczenia całego VAT naliczonego nie przysługuje. To dlatego że chodziło o samochód o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, który nie spełnia żadnego z kryteriów określonych w ustawie o VAT. Co prawda jest to pojazd specjalistyczny, ale nie został wymieniony w przepisach jako dający prawo do pełnego odliczenia.

[srodtytul]...ani sanitarka[/srodtytul]

W podobny sposób wypowiedział się także[b] Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 18 kwietnia 2008 r. (III SA/Wa 2073/07)[/b]. Tym razem problem dotyczył VAT od sanitarek i paliwa do nich. Także one nie są wymienione w przepisach o VAT jako pojazdy specjalne dające prawo do pełnego odliczenia. Sąd uznał, że w takiej sytuacji podatnik może obniżyć VAT od leasingowanego samochodu tylko w ograniczonym zakresie, a odliczanie VAT z faktur za paliwo nie jest możliwe. Warto podkreślić, że w orzeczeniu tym WSA odniósł się także do zarzutów, że polskie przepisy w tym zakresie są niezgodne z prawem europejskim. Nie zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że Polska wbrew postanowieniom dyrektywy wprowadziła regulacje bardziej restrykcyjne niż te, które obowiązywały przed wejściem Polski do UE.

[srodtytul]Różne stanowiska sądów[/srodtytul]

Sąd zwrócił uwagę, że traktat o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej został ogłoszony 30 kwietnia 2004 r., a wszedł w życie w Polsce 1 maja 2004 r. Tymczasem [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawa o podatku od towarów i usług z 11 marca 2004 r. (DzU nr 54, poz. 535 z późn. zm.)[/mail] została ogłoszona 5 kwietnia 2004 r. Większość jej przepisów jest stosowana od 1 maja. Na tej podstawie sąd uznał, że ograniczenie odliczenia wynikające z art. 86 i 88 nowej ustawy o VAT było przewidziane w prawie polskim przed przystąpieniem do UE. To dlatego że tekst nowej ustawy o VAT został wcześniej ogłoszony, skutkiem czego było formalne wypełnienie wymagań z art. 17 ust. 6 zdanie 2 VI dyrektywy. Zdaniem sądu nawet gdyby utożsamić prawo do zachowania wyłączeń przewidzianych w prawie krajowym w momencie wejścia w życie VI dyrektywy z rozpoczęciem stosowania wyłączeń, to nie można przyjąć, że VI dyrektywa weszła w życie w Polsce przed wejściem w życie art. 86 i 88 ustawy o podatku od towarów i usług. Zatem polski ustawodawca nie spowodował ograniczenia prawa do odliczenia po wejściu Polski do Unii. Ponadto WSA uznał, że zasady odliczania podatku naliczonego, dotyczące analizowanej sprawy, były przed dniem akcesji mniej korzystne dla podatnika niż obowiązujące po wejściu do UE.

W wielu wyrokach sądy uznają jednak, że zmieniając od 1 maja 2004 r. zasady odliczania VAT od samochodów i paliwa do ich napędzania, ustawodawca postąpił niezgodnie z dyrektywą w sprawie VAT. Nie miał bowiem prawa wprowadzić regulacji, które ograniczałyby prawo do odliczenia VAT w stosunku do przepisów zawartych w starej ustawie o VAT. Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wynika bowiem, że państwa członkowskie mogą zachować na dzień wejścia w życie dyrektywy tylko te ograniczenia, które były rzeczywiście przez nie stosowane. Nie jest więc możliwe rozszerzenie przewidzianych w prawie krajowym ograniczeń w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego równocześnie z wejściem w życie dyrektywy w sprawie VAT. Tak wynika m.in. z [b]wyroku WSA w Bydgoszczy z 27 lutego 2008 r. (I SA/Bd 763/07) oraz orzeczenia WSA we Wrocławiu z 11 kwietnia 2008 r. (I SA/Wr 1892/07)[/b].

[srodtytul]Jak odliczać 60 proc.[/srodtytul]

Nawet po ustaleniu, że z faktur za leasing samochodu firma może odliczyć tylko 60 proc. VAT (nie więcej niż 6000 zł), pojawiają się wątpliwości. Podatnicy chcieliby bowiem od pierwszych rat leasingowych odliczać cały VAT i w ten sposób szybciej wykorzystać przysługujący im limit 6000 zł. Niestety, takie postępowanie nie jest prawidłowe. Potwierdza to m.in. [b]interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 22 kwietnia 2008 r. (IBPP1/443-154/08/PK/KAN-858/08)[/b]. Wynika z niej, że użytkownik samochodu osobowego na podstawie umowy leasingu operacyjnego ma prawo do obniżenia VAT należnego o podatek naliczony, ale kwota tego odliczenia to 60 proc. podatku naliczonego od każdej raty lub innych płatności udokumentowanych fakturą. Suma odliczenia w całym okresie użytkowania samochodu nie może przekroczyć 6000 zł.

[srodtytul]Przy wykupie kolejny limit[/srodtytul]

Po zakończeniu okresu leasingu firma zwykle decyduje się na wykupienie pojazdu. Dotyczy to także samochodów osobowych. Wtedy pojawia się pytanie, czy podatnik ponownie może odliczyć 60 proc. VAT naliczonego (nie więcej niż 6000 zł)? Problemem tym zajmowała się[b] Izba Skarbowa w Katowicach (pismo z19 lutego 2008 r., IBPP1/443-493/07/AW/KAN-2179/11/07) [/b]i udzieliła odpowiedzi korzystnej dla podatnika.

Spółka, która zwróciła się z pytaniem, podpisała umowę leasingu operacyjnego samochodu osobowego. Umowa została zawarta na trzy lata. Po upływie tego okresu samochód ma zostać przeniesiony na własność spółki. Od momentu zawarcia umowy leasingu spółka odliczyła z tytułu opłat leasingowych VAT naliczony w wysokości 6000 zł. Izba skarbowa uznała, że nie przeszkadza to w ponownym odliczeniu przy jego wykupie. Podkreśliła, że odliczenie od rat leasingowych nastąpiło na podstawie art. 86 ust. 7 ustawy o VAT, czyli przepisu dotyczącego tego rodzaju umów. Opcja wykupu samochodu po zakończeniu podstawowego okresu trwania umowy jest jedynie uprawnieniem leasingobiorcy, z którego nie musi on skorzystać. Należy więc przyjąć, że wykup przedmiotu leasingu jest odrębną czynnością – dostawą towaru – niezwiązaną z samą umową leasingu. Należy ją więc potraktować jako czynność przeniesienia prawa własności przedmiotu leasingu na własność leasingobiorcy. Oznacza to, że przy leasingu auta osobowego firma może odliczyć nawet 12 tys. zł VAT, a przy jego zakupie na raty tylko połowę tej kwoty. Warto brać to pod uwagę przy wyborze formy finansowania majątku.

[srodtytul]Kara dla firmy leasingowej bez VAT[/srodtytul]

Kłopoty z rozumieniem przepisów mają też leasingodawcy. Jeden z nich wystąpił o interpretację, wskazując, że jako finansujący zawiera umowy leasingu operacyjnego samochodów. W ściśle określonych wypadkach umożliwiają one jednostronne wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym; chodzi o sytuację, gdy korzystający nie wykonuje należycie lub terminowo swoich obowiązków. Wtedy leasingodawcy przysługuje roszczenie o zapłatę przez korzystającego określonej kwoty. Również w wypadku uszkodzenia pojazdu, gdy dokonanie naprawy okaże się niemożliwe lub nieopłacalne, lub jego kradzieży leasingodawcy przysługuje odpowiednia kwota, a umowa wygasa. Pojawiła się więc wątpliwość, czy kwoty otrzymywane w związku z rozwiązaniem umów leasingu są opodatkowane VAT? Zdaniem leasingodawcy mają one charakter odszkodowania (kary umownej), więc nie podlegają VAT. Organy podatkowe nie zgodziły się z tym stanowiskiem, uznając, że kwoty te są częścią wynagrodzenia za świadczenie usług. Sprawa trafiła do [b]WSA w Warszawie.[/b]

Ten [b]w wyroku z 1 kwietnia 2008 r. (III SA/Wa 2166/07) [/b]przyznał rację podatnikowi i uchylił interpretacje. Wskazał, że nie można uznać odszkodowania za wynagrodzenie z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej. Ma ono bowiem na celu wyłącznie rekompensatę poniesionej lub przyszłej szkody, która niewątpliwie wystąpi. Uznając, że odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za świadczone usługi, należy konsekwentnie stwierdzić, że podatnik nie realizuje żadnego obrotu.

[ramka][b]Kiedy można odliczyć wszystko[/b]

Firma może uwzględnić cały podatek naliczony z faktury zakupu lub leasingu samochodu o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, jeżeli jest to pojazd samochodowy:

-mający jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van,

-mający więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i w których długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza połowę długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków,

-który ma otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków,

-który ma kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

-będący pojazdem specjalnym, w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym, o następujących przeznaczeniach: agregat elektryczny lub spawalniczy, bankowóz, pojazd do prac wiertniczych, koparka lub koparkospycharka, ładowarka, samochód do oczyszczanie dróg lub zimowego utrzymania dróg, podnośnik do prac konserwacyjno-montażowych, pomoc drogowa, żuraw samochodowy,

-konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu co najmniej dziesięciu osób łącznie z kierowcą, jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie.

Spełnienie wymagań określonych w pierwszych czterech punktach stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań.[/ramka]