Gdy do zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powoływana jest osoba, która dotychczas dla niej nie pracowała, sprawa jest prosta. Zwykle w następstwie powołania nawiązywany jest nowy stosunek prawny, np. pracy lub cywilnoprawny. Tak samo jest, gdy do zarządu wchodzi osoba, którą łączy już ze spółką umowa o pracę. Tyle że trzeba zdecydować, co z dotychczasowym stosunkiem pracy. Ale po kolei.

W zarządzie mogą zasiadać sami wspólnicy lub osoby spoza ich grona. Skupimy się na tych drugich, zwłaszcza na pracownikach, których łączy już ze spółką umowa o pracę i którzy wchodzą do zarządu.

O ile umowa spółki nie przewiduje innego trybu, członkowie zarządu są powoływani i odwoływani uchwałą wspólników (art. 201 § 4 kodeksu spółek handlowych, patrz przykład uchwały wspólników w ramce). Samo powołanie do zarządu nie wywołuje jednak żadnych skutków w sferze prawa pracy. W żadnym razie nie należy go traktować jako powołania w rozumieniu art. 68 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2004 r., I PK 51/04). Tworzy ono jedynie stosunek organizacyjno-prawny, który jest podstawą pełnienia funkcji członka zarządu. O tym, czy spółkę z członkiem zarządu będzie łączyć inny stosunek prawny, zdecydują następne działania, np. zawarcie umowy o pracę lub umowy-zlecenia (por. wyrok SN z 14 lutego 2001 r., I PKN 258/00) >patrz przykład 1.

Pełnienie funkcji członka zarządu spółki prawa handlowego i wykonywanie wynikających z tego obowiązków może być nieodpłatne, jeżeli nie wynika ze stosunku pracy - stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 15 kwietnia 1999 r. (I PKN 15/99). Oznacza to, że jeśli z umowy spółki i z uchwały wspólników nie wynika odpłatność i konieczność nawiązywania stosunku obligacyjnego (stosunek pracy lub cywilnoprawny), powołanie do zarządu będzie tworzyć jedynie nieodpłatny stosunek organizacyjny. Jednak z reguły jest inaczej (patrz przykład 1). Po powołaniu zawiera się kolejny stosunek prawny, który tworzy wzajemne prawa i obowiązki członka zarządu i spółki i który jest podstawą wynagradzania nowo powołanej osoby.

Bez względu na to, czy nowo powołany członek zarządu ma wykonywać swoją funkcję na podstawie umowy o pracę, czy cywilnoprawnej, to przy jej zawieraniu trzeba pamiętać o właściwej reprezentacji spółki. Umowy te może zawrzeć w imieniu spółki wyłącznie:

- rada nadzorcza (kolegialnie albo wyznaczone przez nią z jej składu konkretne osoby) lub

- pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Jest to wymóg z art. 210 § 1 k.s.h. Jeśli spółka go nie zachowa, umowa będzie nieważna. Czyli że jej w ogóle nie było (por. wyrok SN z 23 stycznia 1998 r., I PKN 489/97) >patrz przykład 2.

Ale jest i dobra wiadomość. Zawarcie umowy o pracę z nowym członkiem zarządu z naruszeniem zasad reprezentacji spółki nie wyklucza bowiem późniejszego nawiązania stosunku pracy przez przystąpienie do jej wykonywania za wynagrodzeniem (wyrok SN z 12 stycznia 2005 r., I PK 123/04). Nawiązanie stosunku pracy może bowiem wynikać z czynności faktycznych, wyrażających z jednej strony zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a z drugiej zobowiązanie pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (por. art. 22 § 1 k.p.).

Zawarcie umowy o pracę z pracownikiem powołanym do zarządu nie wpływa w żaden sposób na dotychczasowy stosunek pracy łączący go ze spółką. A to dlatego, że są to dwa odrębne stosunki pracy, przy których nawiązywaniu i rozwiązywaniu inna jest reprezentacja spółki (por. art. 210 § 1 k.s.h. i art. 3 1k.p.). Mogą więc one istnieć równolegle, co powoduje, że:

- członek zarządu będzie pełnił tę funkcję i jednocześnie dotychczasową,

- z obu umów o pracę będzie miał prawa i obowiązki przypisane każdemu pracownikowi (np. urlop wypoczynkowy), tyle że z odmiennymi zakresami czynności,

- z obu umów o pracę będzie mu się należało wynagrodzenie.

Ale to jeden z możliwych wariantów, który będzie realizowany, jeśli tak zdecydują wspólnicy. Bo właśnie do wspólników (jeśli umowa spółki nie przyznaje tych kompetencji innemu organowi) należy decyzja, co zrobić z dotychczasowym stosunkiem pracy pracownika powołanego do zarządu. Mogą więc również w uchwale o powołaniu określić, że dotychczasowa umowa o pracę:

- jest zawieszana na okres obowiązywania umowy o pracę, na podstawie której pracownik pełni funkcję członka zarządu, ponieważ w tym okresie nie będzie on wykonywał obowiązków z dotychczasowej umowy,

- powinna być rozwiązana, gdyż nowo powołany członek zarządu nie wróci już na poprzednio zajmowane stanowisko.