Estonia, w przeciwieństwie do swoich sąsiadów, czyli Litwy i Łotwy, nie stosuje żadnych preferencji dla obcokrajowców, którzy chcą na jej terytorium założyć własny biznes. Mimo to są przedsiębiorcy, którzy uważają, że warto w tym kraju zainwestować.
Jednym z podstawowych obowiązków przedsiębiorców działających w Estonii jest wpis do rejestru Handlowego. Jest on prowadzony według zasady tzw. sztywnego rejestru. Oznacza to, że wszystko, co zostało w nim zapisane, jest zgodne z prawdą i ważne do chwili, w której zostanie skasowane. Dostarczenie do rejestru danych nieprawdziwych lub nieprzekazanie ich w ogóle podlega karze pieniężnej, a w niektórych wypadkach może się skończyć nawet pozbawieniem wolności.
Rejestr jest publicznie dostępny. Każdy może zapoznać się z wpisanymi tam danymi przedsiębiorcy. Po uiszczeniu 25 koron estońskich opłaty skarbowej może też otrzymać poświadczoną kopię interesującego go dokumentu dołączonego do rejestru. Najistotniejsze zapisy rejestru publikowane są również w jednej z estońskich gazet.
Firma zagraniczna, która chce założyć w Estonii swoje przedstawicielstwo, musi przede wszystkim wpisać je do tamtejszego Rejestru Handlowego. Niezbędne są do tego następujące dokumenty:
- wniosek,
- wyciąg z rejestru handlowego w kraju macierzystym,
- zezwolenie na powołanie przedstawicielstwa,
- postanowienie o powołaniu dyrektorów przedstawicielstwa,
- kopia aktu założycielskiego firmy matki,
- dane adresowe (zarówno przedstawicielstwa, jak i podmiotu zagranicznego, który ma ono reprezentować).
Przedstawicielstwo rozpoczyna działalność od momentu uzyskania wpisu do rejestru Handlowego. Nie ma ono własnej osobowości prawnej. Księgowość przedstawicielstwa powinna być jednak prowadzona niezależnie od firmy macierzystej, a bilans roczny (poświadczony notarialnie) zgłaszany do Rejestru Handlowego po zakończeniu każdego roku obrachunkowego.
Żeby zarejestrować w Estonii filię przedsiębiorstwa, dane, które dostarcza do rejestru w wypadku przedstawicielstwa, trzeba jeszcze uzupełnić o:
- nazwę filii,
- profil jej działalności,
- przepisy regulujące działalność firmy matki w jej kraju,
- dane o wysokości kapitału zakładowego,
- nazwisko osoby, która będzie zarządzała filią.
Zgodnie z kodeksem handlowym Republiki Estonii działalność gospodarcza może być prowadzona przez osoby fizyczne i prawne. Może mieć ona formę spółki:
- cywilnej,
- partnerskiej z ograniczoną odpowiedzialnością (odpowiednik polskiej spółki komandytowej),
- z ograniczoną odpowiedzialnością,
- akcyjnej.
W grę może wchodzić również samozatrudnienie.
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą w formie tzw. samozatrudnienia musi się zarejestrować w Urzędzie Podatkowym. Czynność ta jest bezpłatna. Może również, choć na początku nie ma takiego obowiązku, wpisać się do Rejestru Handlowego. Musi to natomiast zrobić wtedy, gdy jej roczny obrót przekroczy 250 tys. koron. Opłata za taki wpis wynosi 500 koron.
Estońska spółka cywilna to przedsiębiorstwo powstałe na podstawie umowy cywilnoprawnej, którego udziałowcami jest co najmniej dwóch partnerów. Przepisy nie wymagają, aby miała jakikolwiek minimalny kapitał. Nie musi się też wpisywać do rejestru Handlowego.
Podział zysku w spółce cywilnej jest zwykle proporcjonalny do wysokości kapitału wniesionego przez poszczególnych udziałowców. Jeżeli spółka przestaje działać lub jakiś udziałowiec się z niej wycofuje, to przez pięć lat ponosi jeszcze odpowiedzialność finansową za wszystkie jej zobowiązania.
Spółkę partnerską z ograniczoną odpowiedzialnością
tworzy co najmniej dwóch wspólników, z których jeden musi być tzw. komplementariuszem, a drugi komandytariuszem. Komplementariusz odpowiada wobec wierzycieli bez ograniczeń, komandytariusz zaś jedynie do wysokości wniesionego kapitału. Spółka partnerska musi być wpisana do rejestru Handlowego. Koszt rejestracji to 500 koron.
Cudzoziemcy prowadzący działalność gospodarczą w Estonii najczęściej decydują się na założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jej minimalny kapitał założycielski wynosi 40 tys. koron, a nominalna wartość jednego udziału 100 koron. Udziały mogą być sprzedawane innej spółce z o.o., z tym że udziałowiec spółki ma prawo pierwokupu. Jeżeli kapitał założycielski spółki z o.o. jest wyższy niż 400 tys. koron (lub tak stanowi statut), to musi ona skorzystać z usług niezależnego audytora. Istnieje też obowiązek wpisania jej do Rejestru Handlowego. Opłata za wpis wynosi 0,2 proc. kapitału założycielskiego (minimum 3 tys. koron, maksimum 20 tys. koron).
Spółka akcyjna
, wykorzystywana najczęściej przez instytucje finansowe i największe przedsiębiorstwa, zwykle produkcyjne, podlega takim samym zasadom rejestracyjnym, jak spółka z o.o. Jej minimalny kapitał założycielski wynosi 400 tys. koron, a nominalna wartość jednej akcji 10 koron.
Zagraniczni przedsiębiorcy mogą właściwie bez ograniczeń wywozić z Estonii osiągnięte tam zyski. Sprawdzana jest jedynie przy tej okazji tożsamość osób przelewających ponad 200 tys. koron lub realizujących transakcje gotówkowe powyżej 100 tys. koron.
Do odprowadzania podatku dochodowego w Estonii zobowiązane są osoby mieszkające tam na stałe lub przebywające na jej terenie minimum 183 dni w roku. Opodatkowaniu podlega również dochód wypracowany na terenie Estonii przez podmioty niebędące estońskimi rezydentami. Mogą one potem potrącić go w swoich państwach, jeśli wynika to z odpowiedniej umowy międzynarodowej.
Polsko-estońska umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z 9 maja 1995 r. (DzU z 1995 r. nr 77, poz. 388) przewiduje, że dochody uzyskane w Estonii nie są już obciążone PIT w Polsce. Uwzględnia się je jedynie dla ustalenia tzw. efektywnej stawki podatkowej do zarobków pochodzących z Polski.
Estoński podatek dochodowy ma charakter liniowy i jest taki sam zarówno dla osób prawnych, jak i fizycznych. Jego stawka to22 proc. Kwota wolna od podatku wynosi 24 tys. koron na rok. Osoby prawne mogą być z niego zwolnione, jeżeli wypracowany zysk przeznaczą na inwestycje. Są też liczne zwolnienia związane z prowadzeniem bieżącej działalności.
Pracodawcy muszą również płacić podatek socjalny w wysokości 33 proc. wynagrodzenia brutto każdego pracownika. Z tego 20 proc. przeznaczone jest na ubezpieczenie emerytalne, 13 proc. zaś na ubezpieczenie zdrowotne. Na fundusz bezrobocia pracownik płaci składkę w wysokości 1 proc. swojej pensji brutto, a pracodawca 0,5 proc. od tej podstawy.
Co ciekawe, polskie firmy, świadczące usługi w Estonii, zobowiązane są do opłacania za swoich pracowników składki na ZUS w Polsce oraz ponoszenia kosztów ubezpieczenia społecznego (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) także w tym kraju.
Podstawowa stawka estońskiego VAT wynosi 18 proc. Obniżona - 5 proc. -dotyczy m.in.: niektórych leków, sprzętu medycznego, książek, środków ochrony roślin, organizacji występów teatralnych, koncertów i przedstawień, usług hotelowych. Istnieje też stawka zerowa, która ma zastosowanie do eksportu towarów i usług oraz do obrotu wewnątrzwspólnotowego. Obejmuje również sprzedaż statków morskich i powietrznych, ekspresowe przesyłki pocztowe, towary niewspólnotowe znajdujące się w strefie wolnocłowej lub na składzie celnym, towary przekazywane do innego kraju członkowskiego na potrzeby przedstawicieli dyplomatycznych, konsulów, misji specjalnych itp.
Natomiast zwolnione z VAT są m.in.: usługi medyczne, niektóre usługi socjalne, obrót papierami wartościowymi, organizowanie gier hazardowych i loterii, sprzedaż biletów lotniczych.
Przedsiębiorstwa zagraniczne, mające stałą siedzibę (tj. miejsce prowadzenia działalności gospodarczej) w Estonii, są zobowiązane do zarejestrowania się w tamtejszym urzędzie skarbowym jako płatnicy estońskiego VAT.
Zgodnie z estońską ustawą o VAT każdemu zagranicznemu podatnikowi importującemu lub nabywającemu towary i usługi w Estonii na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (nie dotyczy to jednak nieruchomości) przysługuje prawo do zwrotu podatku zawartego w ich cenie. Przedsiębiorca taki musi jednak spełnić kilka warunków:
- musi być płatnikiem VAT z tytułu działalności gospodarczej w kraju, w którym ma swoją stałą siedzibę lub miejsce zamieszkania,
- nie może prowadzić stałej działalności gospodarczej na terenie Estonii,
- kwota VAT podlegającego zwrotowi nie może być w roku kalendarzowym niższa niż 400 koron albo 3000 koron, jeżeli wniosek o zwrot dotyczy okresu dłuższego niż trzy miesiące, lecz krótszego niż rok kalendarzowy.
Niezbędne jest też złożenie do władz skarbowych czytelnego formularza zwrotu, faktur, z których wynikają kwoty zapłaconego w Estonii VAT, oraz certyfikatu potwierdzającego, że dany przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty podatku w państwie swojej stałej siedziby.
Podatek akcyzowy płacony jest w Estonii od: paliwa, nafty, olejów ciężkich, węgla i koksu, napojów alkoholowych, w tym wina i piwa, tytoniu, papierosów, cygar i cygaretek, opakowań ze szkła, ceramiki, plastiku, metalu, papieru, kartonu. Jego stawki są zróżnicowane. W wielu wypadkach eksport tych towarów jest z akcyzy zwolniony.
Od każdej odprawy celnej zarówno importowej, jak i eksportowej trzeba wnieść opłatę w wysokości 100 koron.
Zagraniczne osoby prawne mogą nabywać w Estonii bez ograniczeń zarówno budynki i lokale użytkowe, jak i ziemię, którą będą wykorzystywać na potrzeby swojego przedsiębiorstwa.
Jeśli jednak nie zdecydują się kupować nieruchomości na własność, to nie będą mieli większych trudności ze znalezieniem czegoś na wynajem.
W Tallinie miesięcznie za wynajem metra kwadratowego biura trzeba zapłacić od 50 do 300 koron estońskich, magazynu zaś - od 10 do 80 koron.
O tym, jak założyć firmę w innych krajach, czytaj: Własna firma za granicą
Ile dla fiskusa
W Estonii występuje siedem rodzajów podatków:
- dochodowy,
- socjalny,
- na rzecz funduszu bezrobocia,
- VAT,
- akcyzowy,
- od gier hazardowych,
- gruntowy.
Co musi być w nazwie
Nazwa handlowa przedsiębiorcy działającego na terytorium Estonii, a będącego osobą fizyczną, powinna zawierać jego nazwisko plus ewentualne uzupełnienia. Natomiast spółka handlowa musi mieć nazwę własną, która zasadniczo różni się od innych zarejestrowanych na terenie Estonii. Jej koniecznym elementem jest wskazanie rodzaju spółki. Nazwa handlowa nie może wprowadzać w błąd co do rodzaju prowadzonej działalności.
Ważne adresy
Ambasada Polski w Estonii
10-140 Tallinn
ul. Suur-Karja 1
tel. 00372 627 82 06
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady Polski w Estonii
10-503 Tallinn
ul. Suur-Karja 1
tel. 00372 660 43 78
Estońska Izba Handlowo-Przemysłowa
10-130 Tallinn
ul. Toom-Kooli 17
tel. 00372 646 02 44
Ambasada Estonii w Polsce
02-639 Warszawa
ul. Karwińska 1
tel. 0048 22 881 18 10
e-mail: embassy@estemb.pl
