Młodociany to osoba‚ która ukończyła 16 lat‚ ale nie przekroczyła jeszcze 18. Przyjmujemy go na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego albo przy wykonywaniu lekkich prac. Zanim pracodawca dokona wyboru, powinien się zapoznać się z podstawowymi zasadami obowiązującymi przy ich zatrudnianiu. Przykładowo z tą, że młodocianego bez kwalifikacji wolno angażować wyłącznie w celu przygotowania zawodowego i należy go zwalniać od pracy zawsze na uczestnictwo w zajęciach szkolnych. Firma musi też prowadzić ewidencję młodocianych pracowników, co wynika z art. 193 kodeksu pracy. To jednak nie wszystkie jej obowiązki z tym związane.
Nie można, co do zasady, zatrudniać młodocianego‚ który nie ukończył 16 lat. Wyjątki przewidują art. 304kodeksu oraz rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (DzU nr 214‚ poz. 1808). Według art. 304
5
kodeksu wolno go angażować w działalności kulturalnej‚ artystycznej‚ sportowej lub reklamowej pod warunkiem‚ że zgodzą się na to jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun oraz inspektor pracy. Rozporządzenie dopuszcza natomiast zatrudnienie osoby niemającej 16 lat‚ która ukończyła gimnazjum‚ wyłącznie w ramach przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Tym, którzy nie ukończyli jeszcze gimnazjum‚ wolno oferować także przygotowanie zawodowe w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Podpisanie takich umów jest możliwe‚ gdy:
- zgodzi się przedstawiciel ustawowy lub opiekun‚
- młodociany przedstawi zaświadczenie lekarskie stwierdzające‚ że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu‚
- poradnia psychologiczno-pedagogiczna wyrazi pozytywną opinię o młodocianym‚
- dyrektor gimnazjum‚ w którego obwodzie mieszka młodociany‚ wyda zezwolenie na jego naukę, ale w innej szkole. Ten warunek dotyczy jednak tylko młodocianego‚ który nie ukończył gimnazjum.
Uwaga! Takich pracowników nie wolno zatrudniać przy pracach wzbronionych ustalonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (DzU z 2004 r. nr 200, poz. 2047 ze zm.). Wyjątek dotyczy młodocianych powyżej 16 lat‚ jeśli wykonywanie tych prac jest potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego (art. 204 § 3 kodeksu).
Młodocianemu proponujesz specjalny angaż w celu przygotowania zawodowego. Stosujesz do niego przepisy o umowach o pracę na czas nieokreślony
.
Ale uwaga! Istnieje wyjątek dotyczący pracodawców zatrudniających w celu nauki zawodu więcej młodocianych‚ niż potrzebują. Wolno mu zawrzeć umowę na czas określony, byleby nie krótszy niż okres kształcenia (minimum dwa lata i nie dłużej niż trzy). Wynika tak z § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 czerwca 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i sposobów ich wynagradzania (DzU nr 197‚ poz. 1663). Przygotowanie zawodowe odbywamy w formie nauki zawodu oraz przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Mogą je wprowadzić pracodawcy‚ osoby prowadzące zakład pracy w jego imieniu oraz osoba u niego zatrudniona.
Muszą oni jednak posiadać kwalifikacje odpowiednie dla instruktorów praktycznej nauki zawodu. Wyjątek dotyczy tylko tych pracodawców‚ w imieniu których przygotowanie zawodowe prowadzą uprawnieni pracownicy. Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna określać:
- rodzaj przygotowania zawodowego‚
- czas jego trwania i miejsce‚
- sposób dokształcania teoretycznego młodocianego‚
- wysokość wynagrodzenia.
Uwaga! W umowie z młodocianym można też zawrzeć inne postanowienia. Nie mogą być one jednak sprzeczne z ogólnymi przepisami prawa pracy. Przykładowo: zatrudniający może się zobowiązać‚ że po zakończeniu przygotowania zawodowego przyjmie młodocianego na dotychczasowym lub innym stanowisku albo że będzie finansował jego przejazdy na dokształcanie teoretyczne.
Trwa nie krócej niż dwa lata i nie dłużej niż trzy. Okres ten można jednak skrócić albo wydłużyć. W pierwszym przypadku nie więcej niż o 12 miesięcy‚ jeżeli młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej. Przedłużenie nauki jest natomiast możliwe‚ gdy ten - ucząc się w zasadniczej szkole zawodowej - nie otrzymał promocji do następnej klasy lub gdy tej szkoły nie ukończył. Wtedy naukę wolno wydłużyć o 12 miesięcy (młodociany w tym czasie ma zakończyć naukę), a w szczególnie uzasadnionych sytuacjach maksymalnie o sześć miesięcy. Umowy o przygotowanie zawodowe odbywane w formie nauki zawodu zawieramy, co do zasady, od 1 września. Wtedy bowiem młodociani rozpoczynają naukę w szkołach zawodowych. W tym roku jednak zawieramy je od 3 września, bo 1 września przypada w sobotę.
Jeśli natomiast młodociany dokształca się w formach pozaszkolnych, to taką umowę możemy podpisać z nim kiedy indziej. Młodociany zatrudniony na umowę o przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu wykonuje swoje obowiązki zgodnie z programem praktycznej nauki zawodu. Szef musi wówczas zorganizować dla niego dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie, skierować go do zasadniczej szkoły zawodowej albo do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego.
- A kto finansuje koszt dojazdu młodocianego na taką naukę? -pytają przedsiębiorcy.
Jeżeli ośrodki doskonalenia i dokształcania zawodowego znajdują się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i pracy młodocianego‚ to koszt takiego przejazdu może pokryć pracodawca. Z przepisów nie wynika jednak‚ że ma taki obowiązek.
Firmy zastanawiają się też, kto finansuje dokształcanie młodocianego w systemie pozaszkolnym (dodatkowe kursy i szkolenia). Wszystko zależy od rodzaju kursu czy szkolenia. Jeżeli są one związane z charakterem wykonywanej pracy, to koszt pokrywa pracodawca, a gdy nie - najlepiej ustalić to w umowie o pracę. Strony mogą się wówczas zobowiązać‚ że zapłacą za taką naukę, np. po połowie. Gdy ustalą‚ że młodociany będzie się kształcił tylko w zasadniczej szkole zawodowej, to problem dodatkowych kosztów w ogóle nie powstanie. Taka nauka nic bowiem nie kosztuje.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy trwa od trzech do sześciu miesięcy. Okres ten można jednak wydłużyć do 22 miesięcy do momentu, gdy młodociany skończy gimnazjum. Ale uwaga! Takie prawo przysługuje tylko osobie będącej uczestnikiem Ochotniczych Hufców Pracy. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy tak jak nauka zawodu kończy się egzaminem. Jeżeli młodociany go nie zda‚ to okres przyuczenia do wykonywania określonej pracy można wydłużyć maksymalnie o dodatkowe trzy miesiące.
Młodociany ma status pracownika. Musisz więc udzielać mu urlopu wypoczynkowego, płacić wynagrodzenie i honorować jego naukę
.
Młodociany nie jest więc do końca dyspozycyjny. Wszystko dlatego‚ że poza pracą uczestniczy w zajęciach szkolnych. Mimo że nie ma go w pracy‚ to i tak trzeba mu za nią zapłacić. Wszystko dlatego‚ że wobec młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego stosujemy zasadę‚ że czas nauki młodocianego wliczamy do czasu jego pracy. Stanowi tak art. 202 § 3 kodeksu.
Lekarz orzecznik musi też potwierdzić‚ że młodociany może świadczyć pracę na określonym stanowisku. Dodatkowo taki pracownik przechodzi okresowe i kontrolne badania lekarskie w trakcie zatrudnienia. Jeżeli potwierdzą one‚ że dotychczasowe obowiązki zagrażają życiu lub zdrowiu‚ pracodawca musi go przesunąć do innych obowiązków. Jeśli nie jest to możliwe, trzeba rozwiązać z młodocianym umowę o pracę. Poza badaniami lekarskimi musi on też uczestniczyć w szkoleniach na temat bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w instruktażu stanowiskowym. Dla młodocianych zastrzeżono też inny wymiar czasu pracy, zależnie od ich wieku. Osoba poniżej 16 lat nie może pracować dłużej niż sześć godzin na dobę, a po ukończeniu 18 lat - niż osiem. Po czterech i pół godzinie pracy udzielamy mu przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut. Wliczamy ją do czasu pracy. Uwaga! Zgodnie z art. 203 kodeksu młodociani nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Ponadto w każdym tygodniu mają prawo do 48-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku obejmującego, co do zasady, niedzielę.
Młodociany nabywa prawo do urlopu w wymiarze 12 dni po przepracowaniu pół roku, a po roku do 26 dni. Jeżeli w danym roku kalendarzowym kończy 18 lat‚ to ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych. Ale uwaga‚ taki urlop przysługuje wtedy‚ gdy prawo do niego nabył jeszcze przed uzyskaniem pełnoletności. Młodocianemu‚ który dopiero zaczyna pracę, urlopu udzielamy zaliczkowo. Przysługuje mu też urlop bezpłatny, który łącznie z wypoczynkowym nie może przekroczyć dwóch miesięcy. Warto też wiedzieć, że młodocianemu tak jak innym pracownikom, do których stosuje się kodeks pracy, przysługuje ekwiwalent urlopowy. > patrz przykład 1
Wysokość wynagrodzenia młodocianego ustalają przepisy wykonawcze. Zależy od stażu nauki i oblicza się ją na podstawie miesięcznego‚ przeciętnego wynagrodzenia. Uwaga! Od 1 września minimalne stawki liczymy od 2644,34 zł (średnia płaca w drugim kwartale br.) wynoszą:
- w pierwszym roku nauki 4 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia‚ czyli 105,77 zł,
- w drugim 5 proc.‚ czyli 132,22 zł,
- w trzecim 6 proc., czyli 158,66 zł.
Młodocianym odbywającym przyuczenie do wykonywania określonej pracy przysługuje nie mniej niż 4 proc., czyli minimum 105,77 zł.
Kwoty te stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. > patrz przykład 2
Umowę o przygotowanie zawodowe możemy wypowiedzieć tylko w określonych sytuacjach. Art. 196 kodeksu pozwala na to, gdy:
- młodociany mimo stosowanych środków wychowawczych nie dokształca się lub nie wypełnia obowiązków wynikających z umowy o pracę‚
- pracodawca ogłosił upadłość lub likwidację firmy‚
- kontynuowanie przygotowania zawodowego jest niemożliwe ze względu na reorganizację zakładu pracy‚
- stwierdzono nieprzydatność młodocianego do pracy‚ w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
Uwaga! Mimo tych ograniczeń przy rozwiązaniu umowy o pracę z młodocianym należy stosować ogólne zasady kodeksu pracy. Pracodawca powinien zatem podać przyczynę rozwiązania umowy zawartej na czas nieokreślony‚ termin jej wypowiedzenia i pouczyć pracownika o możliwości odwołania się do sądu pracy.
Umowę o przygotowanie zawodowe możemy też rozwiązać za porozumieniem stron albo bez wypowiedzenia -na podstawie art. 52 i 53 kodeksu. Czasami rozwiązanie umowy o pracę z młodocianym wymuszają różne sytuacje, np. zakończenie nauki. Wtedy szef powinien wręczyć wypowiedzenie zmieniające dotychczasowe warunki pracy i płacy. Gdy pracownik ich nie przyjmie, umowa o pracę rozwiąże się samoistnie.
Zatrudniając młodocianych, masz szanse na refundację ich wynagrodzeń i składek ZUS. Jeśli ich uczysz, zyskasz dofinansowanie
.
Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU nr 99, poz. 1001 ze zm.) nie określa maksymalnej wysokości refundacji wynagrodzeń i składek. Trzeba zatem wykazać wszystkie poniesione koszty. Wniosek składamy do 15 listopada każdego roku. Wynika tak z rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 26 kwietnia 2007 r. w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (DzU nr 77‚ poz. 518). O finansowe wsparcie mogą się też ubiegać pracodawcy‚ którzy zatrudnili młodocianych wtedy‚ gdy nie było przepisów wykonawczych pozwalających ubiegać się o refundacje, czyli między 1 stycznia a 15 maja bieżącego roku. Ci z nich‚ którzy podpisali w tym czasie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z młodocianymi‚ którzy nie dokształcają się w formach szkolnych albo kontynuują naukę‚ a zaczęli pracę u innego pracodawcy‚ który np. zbankrutował‚ mogą ubiegać się o refundację za okres‚ kiedy refundacja nie przysługiwała.
Uwaga! Wypłata refundacji zależy m.in. od tego‚ czy pracodawca zawrze z młodocianym umowę na czas nieokreślony. Ponadto szef musi się zobowiązać‚ że po zakończeniu przygotowania zawodowego przedłuży angaż na dodatkowe pół roku.
Pracodawcom przysługuje też dofinansowanie kosztów nauki młodocianego. Gdy trwa ona dwa lata, szef może otrzymać 4587 zł. Jeżeli młodociany uczył się przez 36 miesięcy‚ to pracodawca ma prawo do 7645 zł. Jeszcze inaczej jest‚ gdy firma zatrudniła młodocianego w celu przyuczania do wykonywania określonej pracy. Wówczas może dostać 240 zł za każdy pełny miesiąc jego kształcenia. Wniosek o wypłatę dofinansowania należy złożyć w ciągu trzech miesięcy‚ licząc od ukończenia przez młodocianego nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Wcześniej pracodawca musi jeszcze zadbać o to‚ aby młodociany zdał egzamin przed komisją oceniającą jego zawodowe kwalifikacje. Wniosek należy złożyć w wydziale oświaty właściwej gminy ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego pracownika.
Do wniosku dołączamy:
- kopie świadectw potwierdzających‚ że młodociany zakończył praktyczną naukę zawodu‚
- umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego‚
- dyplom‚ świadectwo lub zaświadczenie potwierdzające‚ że młodociany ukończył naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy‚ a ponadto zdał egzamin przed komisją potwierdzającą kwalifikacje zawodowe.
Bez względu na termin złożenia wniosku o dofinansowanie kosztów kształcenia wydział oświaty i wychowania w gminie rozpatruje go w ciągu miesiąca, a gdy sprawa jest szczególnie skomplikowana w ciągu dwóch miesięcy.
Uwaga! W DOBREJ FIRMIE z 1 czerwca br. pisaliśmy‚ że są wątpliwości dotyczące okresu, za jaki przysługuje dofinansowanie kosztów nauki młodocianego. Według Związku Rzemiosła Polskiego należy się dofinansowanie za czas faktycznej nauki. Przedstawiciele Ochotniczych Hufców Pracy uważają tymczasem‚ że za pełne 24 albo 36 miesięcy nauki. Ich zdaniem wynika to z daty na świadectwie kwalifikacyjnym.
Młodocianemu przysługuje 20-dniowy urlop wypoczynkowy. Zakończył właśnie naukę‚ rozwiązał umowę o pracę zawartą w celu przygotowania zawodowego, ale nie zdążył wykorzystać urlopu. Szef musi mu wypłacić ekwiwalent pieniężny. Ale uwaga‚ wyjątek dotyczy sytuacji‚ gdyby po zakończeniu przygotowania zawodowego pracodawca zawarł z młodocianym nowy - kolejny, stosunek pracy. Wtedy młodociany mógłby wykorzystać zaległy urlop w ramach nowej umowy o pracę.
Liczymy koszt wynagrodzenia młodocianego pracownika w trzecim roku nauki obowiązujący od września br. Podstawą rachunków jest 158,66 zł.
- składka emerytalna‚ rentowe i wypadkowa: (9‚76 proc. + 6,5 proc. + 1‚80 proc.) = (15,49 zł + 10,31 zł + 2,86 zł) = 28,66 zł; Uwaga! Ustalając składkę wypadkową, zakładamy, że pracodawca zatrudnia nie więcej niż 9 pracowników.
- przy tak niskim wynagrodzeniu nie będzie składki na Fundusz Pracy;
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych: 0‚10 proc. (158,66 zł x 0‚10 proc.) = 0‚16 zł;
- 158,66 zł + 28,66 zł + 0‚16 zł = 187,48 zł - koszt wynagrodzenia‚ który ponosi pracodawca‚ zatrudniając młodocianego.
ETAP 1.
Składamy do Ochotniczego Hufca Pracy wniosek o zawarcie umowy o refundację wynagrodzeń i składek ZUS.
We wniosku podajemy informacje dotyczące pracodawcy (np. NIP‚ PKD‚ formę prowadzonej przez niego działalności, imiennie wykazujemy młodocianych). Do wniosku dołączamy oświadczenia, przykładowo o stanie zatrudnienia w firmie‚ liczbie młodocianych‚ którzy przed złożeniem wniosku ukończyli przygotowanie zawodowe‚ i najważniejsze - deklarację zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez co najmniej pół roku po zakończeniu przygotowania zawodowego oraz informację o otrzymanej pomocy publicznej. Ponadto dołączamy kopię bezterminowej umowy o pracę dla młodocianego oraz dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne instruktorów praktycznej nauki zawodu.
ETAP 2.
Ochotniczy Hufiec Pracy podejmuje decyzję w ciągu 30 dni.
ETAP 3.
Jeżeli wniosek został rozpatrzony pozytywnie‚ podpisujemy z hufcem umowę o refundację.
ETAP 4.
Składamy wniosek o wypłatę refundacji wraz z informacją o poniesionych kosztach kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną na szkolenia.
Uwaga! Szef, który takiej informacji nie złoży, nie dostanie refundacji.
Prawo dopuszcza również zatrudnienie młodocianego na umowę o pracę przy wykonywaniu prac lekkich. Nie jest to jednak forma przygotowania zawodowego, a kodeks pracy poświęca temu zagadnieniu odrębny rozdział - III a. Wykaz tych prac ustala firma po konsultacji z lekarzem i po zatwierdzeniu przez inspektora pracy. Należy go wprowadzić do regulaminu pracy, a w przedsiębiorstwie niezobowiązanym do wydawania takiego regulaminu w odrębnym akcie. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego wykonującego prace lekkie podczas zajęć szkolnych nie może przekroczyć 12 godzin. W dniu‚ w którym młodociany idzie do szkoły, jego praca nie może być dłuższa niż dwie godziny.
Uwaga! Jednego młodocianego można zatrudnić przy pracach lekkich u więcej niż jednego pracodawcy. Ale przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca musi uzyskać od młodocianego oświadczenie o zatrudnieniu albo niepozostawaniu w zatrudnieniu w innej firmie.
