O niepełnosprawności orzekają najpierw powiatowe a później wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Decyzję wydają na wniosek osoby zainteresowanej, jej pełnomocnika albo za ich zgodą - na wniosek ośrodka pomocy społecznej. Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu wolno odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Wnosi się je za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu w ciągu 30 dni od doręczenia orzeczenia. Jeżeli ten zespół nie uwzględni odwołania, przekazuje sprawę do sądu pracy, a ten wydaje orzeczenie. Przedstawiciele Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej dostrzegają tu jednak problem. Ich zdaniem brakuje przepisów, które wskazywałyby organ właściwy, który ma realizować wyroki sądu w sprawach z zakresu orzeczeń o niepełnosprawności.

Dlatego należy przyjąć, że wyrok sądu pracy należy traktować tak, jakby był orzeczeniem o niepełnosprawności. Tak wynika z interpretacji resortu pracy (patrz ramka podtekstem).

Co to oznacza dla pracodawcy? Na podstawie wydanego wyroku będzie on mógł wystąpić do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych z wnioskiem o dofinansowanie wynagrodzeń i składek ZUS dla niepełnosprawnego.

Tę samą zasadę stosuje się przy wyroku sądu będącym odwołaniem od decyzji ZUS przyznającej pracownikowi prawo m.in. do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Zdaniem resortu w tym wypadku prawomocny wyrok sądu pracy zmieniający decyzję ZUS ma powagę rzeczy osądzonej zgodnie z art. 366 kodeksu postępowania cywilnego.

Wyrok sądu pracy potwierdzający niepełnosprawność zatrudnionego oznacza dodatkowe obowiązki dla pracodawcy. Przede wszystkim musi on pamiętać o tym, że czas pracy osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym nie może przekraczać 7 godzin dziennie i 35 tygodniowo. Takich pracowników nie wolno zatrudniać w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych. Osoba niepełnosprawna ma też prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy. Jest ona przeznaczona na gimnastykę usprawniającą bądź wypoczynek. Wlicza się ją do czasu pracy. Następny przywilej to dodatkowy 10-dniowy urlop wypoczynkowy w roku kalendarzowym.

Przedsiębiorcy pytają, czy z chwilą wydania wyroku potwierdzającego niepełnosprawność pracownika należy zawrzeć z nim porozumienie bądź wręczyć mu wypowiedzenie zmieniające warunki pracy? Nie, ponieważ te - co do zasady - się nie zmieniają. Ale uwaga! Pracodawca będzie musiał przedstawić pracownikowi nową informację o zatrudnieniu. W niej poda niepełnosprawnemu obowiązujące go dobowe i tygodniowe normy czasu pracy oraz wymiar urlopu wypoczynkowego.

Jeżeli pracownik nie przedstawi orzeczenia o niepełnosprawności, to nie wiąże ono pracodawcy. Data, kiedy zapadł taki wyrok, nie jest ważna. Aby więc jak najszybciej skorzystać z przywilejów dla niepełnosprawnych, zainteresowany pracownik powinien rychło ujawnić szefowi orzeczenie zespołu o niepełnosprawności bądź wyrok sądu pracy.

- Niepełnosprawnemu pracownikowi przysługuje czas pracy na nowych zasadach od następnego dnia po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Nie chodzi zatem o datę wydania wyroku, ale zasadniczo o dzień, w którym pracownik ujawni go pracodawcy - wyjaśnia Krzysztof Kosiński, prawnik w Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych.