Pracodawca ma obowiązek wydawać pracownikom zaświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości. Wynika to z art. 125 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1383 ze zm.; dalej: ustawa). Dotyczy to również wystawianie dokumentów (zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 125a ust. 2 ustawy). Żaden inny organ ani urząd nie zostały upoważnione do wystawiania świadectw wykonywania takiej pracy.
Na wniosek...
Zakres informacji wykazywanych w świadectwie pracy określa art. 97 kodeksu pracy oraz rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (DzU poz. 2292 ze zm.), które weszło w życie 1 stycznia 2017 r. W tym dokumencie wykazuje się m.in. okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Art. 97 § 2
1
k.p. przewiduje tryb prostowania treści świadectwa pracy na wniosek złożony przez zainteresowanego. Pracownik może o to wnosić w ciągu 7 dni od otrzymania świadectwa, jeśli brakuje w nim jednej lub kilku informacji albo podano w nim błędne dane. Gdyby spotkał się z odmową pracodawcy (na co ten ma 7 dni), może wystąpić z żądaniem sprostowania do sądu pracy w ciągu 7 dni od zawiadomienia go o odmowie.
W przypadku uwzględnienia przez sąd pracy powództwa pracownika o sprostowanie świadectwa pracy, pracodawca ma obowiązek wydać nowe świadectwo niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu.
Niedopuszczalne jest nanoszenie poprawek na wadliwie wystawione świadectwo pracy. Dokument ten należy wystawić na nowo z prawidłowymi danymi.
... lub bez podania
Jeśli pracodawca sam zauważy istotne pomyłki w świadectwie, które wpływają na uprawnienia pracownika, może skorygować dokument z własnej inicjatywy.
Możliwość sprostowania świadectwa pracy w szczególnych warunkach dotyczy oczywistych błędów. W takim przypadku pracodawca musi wystawić nowe świadectwo pracy i przesłać je pracownikowi. Powinien je opatrzyć aktualną datą. Ponadto dla celów dowodowych wskazane jest, aby sporządził notatkę służbową o przyczynach sprostowania, którą wraz z kopią nowego świadectwa pracy należy umieścić w części C akt osobowych pracownika.
Tylko zwrot przez pracownika błędnie sporządzonego świadectwa pracy pozwala pracodawcy na usunięcie z akt kopii wcześniejszej wersji tego dokumentu.
Przed sądem pracy
Treść świadectwa pracy może sprostować wyłącznie pracodawca lub jego następca prawny. Zatem w razie likwidacji pracodawcy nie ma podmiotu, który mógłby to zrobić. Nie może tego zrobić także jednostka przechowująca dokumentację pracowniczą należącą do zlikwidowanego pracodawcy.
W sytuacji braku następstwa prawnego zlikwidowanego pracodawcy, pracownik może dochodzić ochrony swoich praw przed sądem w trybie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. W myśl tego przepisu powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przy czym ten interes prawny nie może być rozumiany subiektywnie, tj. według odczucia powoda, ale obiektywnie – na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Interes prawny powoda powinien być ponadto zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jak również z celem, któremu służy art. 189 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2002 r., II CKN 1047/00).
Powództwo z art. 189 k.p.c. ma charakter powództwa wyłącznie prewencyjnego. W związku z tym w szczególnych sytuacjach jest ono dopuszczalne, mimo naruszenia prawa. Jednak oceniając dopuszczalność takiego powództwa należy się kierować względami celowości i ekonomii procesowej. Dlatego też interes prawny nie zachodzi z reguły, gdy zainteresowany może osiągnąć w pełni ochronę swoich praw na innej drodze (wyrok SN z 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00). W konkretnym przypadku oznaczałoby to, że jeśli udokumentowanie pracy w szczególnych warunkach jest niezbędną przesłanką ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego, to zainteresowany może ten fakt udowodnić przed sądem w procesie odwoławczym od decyzji ZUS odmawiającej tego prawa, a nie w odrębnym procesie o ustalenie, wszczętym w trybie art. 189 k.p.c.
W postępowaniu sądowym dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia. I to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy taki dokument nie może zostać sporządzony z różnych przyczyn. Sąd ma bowiem obowiązek rozważyć na nowo cały zebrany w sprawie materiał oraz dokonać jego własnej oceny (art. 233 § 1 k.p.c.). ?
