Biegły rewident i kontrola w firmie

Może być ono uzupełnione uprawnieniem do zgłoszenia sądowi rejestrowemu (tj. sądowi rejonowemu – sądowi gospodarczemu właściwemu ze względu na siedzibę sp. z o.o.) żądania wyznaczenia podmiotu mającego legitymację do badania sprawozdań finansowych w celu oceny rachunkowości oraz działalności spółki. Podmiotem tym jest biegły rewident.

Wniosek musi być od udziałowca/ów reprezentującego/cych minimum 10 proc. kapitału zakładowego >patrz przykład 1. Sąd nie może wyznaczyć takiego podmiotu z urzędu. Z wnioskiem nie mogą wystąpić wierzyciele spółki >patrz przykład 2.

Omawiane uprawnienie przysługuje udziałowcom także wówczas, gdy wyłączone jest prawo indywidualnej kontroli i jest ono niezależne od tego, czy ustanowiono radę nadzorczą albo/i komisję rewizyjną. Przed wydaniem postanowienia sąd wzywa zarząd do złożenia oświadczenia. Jeżeli będzie ono zawierało wystarczające uzasadnienie zaniechania wyznaczenia takiego podmiotu, nie zostanie on wskazany. Wniosek wspólnika/ów nie jest wiążący >patrz przykład 3. Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, a od wniosku uiszcza się opłatę stałą w kwocie 300 zł >patrz wzór wniosku.

Pani Leonia jako udziałowiec reprezentuje 8 proc. kapitału zakładowego ABC sp. z o.o. Zamierza ona wystąpić do sądu o wyznaczenie biegłego rewidenta w celu zbadania rachunkowości oraz działalności podmiotu. Wniosek ten nie może być uwzględniony, gdyż nie pochodzi ?od wspólnika reprezentującego minimum 10 proc. kapitału zakładowego spółki.

DEF sp. z o.o. nie uiściła w terminie 200 tys. zł na rzecz firmy pani Amandy. Ta ostatnia uznała, że konieczne jest zbadanie finansów  dłużnika przez niezależnego eksperta. Wystąpiła do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta. Wniosek ten nie może być uwzględniony, gdyż nie  jest od osoby uprawnionej. Pani Amanda jest jedynie wierzycielem, a nie wspólnikiem (w dodatku reprezentującym co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego) DEF sp. z o.o.

Pani Sara jest jednym z dwóch wspólników M sp. z o.o. Reprezentuje 60 proc. kapitału zakładowego. Zgłosiła sądowi wniosek ?o wyznaczenie biegłego rewidenta ?w celu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki. W odpowiedzi ?na wezwanie sądu, zarząd M ?sp. z o.o. podniósł, że nie podjęto uchwały w sprawie wyznaczenia rewidenta, gdyż rada nadzorcza nie wyraziła zgody na kandydaturę podmiotu zaproponowaną przez zarząd, a jej akceptacja – według umowy spółki – była konieczna do powzięcia uchwały. Sąd uznał, że wyjaśnienie zarządu jest dostateczne i oddalił wniosek o wyznaczenie biegłego.

Trzeba pomóc

Wszystkie organy spółki, tj. – w rozumieniu art. 224 k.s.h. – osoby tworzące zarząd, radę nadzorczą albo/i komisję rewizyjną (a nadto likwidator i kurator, bo są jej ustawowymi przedstawicielami) zobligowane są do udzielania pomocy biegłemu rewidentowi. W tym celu są one zobowiązane w szczególności do:

Sformułowanie „w szczególności" sugeruje, że katalog tych „czynności pomocniczych" jest otwarty. Omawiany  obowiązek nie odnosi się do wspólników i pracowników spółki. Oznacza to, że biegły rewident nie może wydawać poleceń zatrudnionym bez upoważnienia osób  z zarządu. Niewykonanie  tego obowiązku przez członków zarządu (likwidatorów), z mocy art. 594 § 1 pkt 4 k.s.h., zagrożone jest grzywną do 20 tys. zł, którą nakłada sąd rejestrowy. Członkowie zarządu, rady nadzorczej albo komisji rewizyjnej (ewentualnie likwidatorzy) mogą być pociągnięci za to zaniechanie do odpowiedzialności odszkodowawczej. Osoby dotknięte ową sankcją muszą całkowicie wyrównać uszczerbek, który zaistniał w sferze majątkowej sp. z o.o. Konieczne więc będzie naprawienie realnie wyrządzonej szkody (damnum emergens), jak i zrekompensowanie utraconych korzyści (lucrum cessans), tj. tych, których podmiot nie uzyskał z powodu zawinionego działania osoby odpowiedzialnej. Podstawą odpowiedzialności  z art. 293 k.s.h. jest, w sytuacji określonej w art. 224 k.s.h., wykazanie winy członka ww. organu (ewentualnie likwidatora) oraz istnienia związku przyczynowego między jego zachowaniem (czyli działaniami albo zaniechaniem przy czynnościach biegłych) a szkodą.

Sąd prześle

Opinię na temat rachunkowości oraz działalności spółki badający formułuje w postaci sprawozdania, które składa sądowi rejestrowemu. Sąd przesyła następnie jego odpis żądającemu badania, zarządowi ?i radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej (względnie likwidatorowi albo kuratorowi). Sprawozdanie podlega odczytaniu w całości na najbliższym zgromadzeniu wspólników, przy czym nie ma znaczenia, czy zebranie udziałowców jest zwyczajne czy nadzwyczajne. Oznacza to, że nie można wspólników zaznajomić z treścią sprawozdania poprzez rozesłanie  jego tekstu (można rozesłać, a następnie odczytać na zebraniu udziałowców). Gdy  jego zawartość wskazuje zagrożenia dla funkcjonowania podmiotu, jego organy powinny niezwłocznie (najlepiej już w trakcie zgromadzenia) podjąć działania zmierzające do ich usunięcia (np. odwołać zarząd).

Płaci żądający

Wynagrodzenie biegłego rewidenta określa sąd rejestrowy. Koszty badania rachunkowości oraz działalności spółki ponosi żądający. Przy czym, sąd może się domagać wpłacenia zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego, którą również uiszcza ten, kto domaga się jego wyznaczenia. Gdy zaś sprawozdanie udowodni nadużycie, niekorzystne dla spółki działanie lub rażące naruszenie prawa bądź umowy spółki, domagający się badania ma w stosunku do podmiotu roszczenie regresowe, tzn. przysługuje mu wobec spółki roszczenie o zwrot kosztów tego badania (w tym ewentualnej zaliczki) >patrz przykład nr 4 i 5.

Sąd rejestrowy na żądanie pani Soni, udziałowca N sp. z o.o. reprezentującego 30 proc. kapitału zakładowego, wyznaczył biegłego rewidenta w celu zbadania jej rachunkowości oraz działalności. ?W sprawozdaniu stwierdzono, że zarząd trzykrotnie, bez zgody rady nadzorczej – do uzyskania której obligowała go umowa spółki – nabył nieruchomości znacznie powyżej ich wartości rynkowej. Obsada personalna tego gremium miała tego świadomość, ponieważ za każdym razem dysponowała korzystniejszymi ofertami dwóch innych potencjalnych sprzedawców (oferty te natomiast stanowiły załącznik do uchwał zarządu wyrażających zgodę na zakup tych nieruchomości). Z uwagi na fakt, że opisane przez biegłego zachowanie zarządu było nie tylko niezgodne z zapisami kontraktu spółki, ale także świadczyło ?o niekorzystnym dla niej działaniu. Pani Sonia może wystąpić do N ?sp. z o.o. o zwrot kosztów badania rachunkowości oraz działalności spółki.

Sytuacja jak w przykładzie 4, z tą różnicą, że zarząd każdorazowo wybierał najlepszą ofertę na zakup nieruchomości dla spółki, a wszystkie transakcje były poprzedzone stosowną zgodą rady nadzorczej, co biegły potwierdził w sprawozdaniu. Pani Sonia uznała, że – skoro wystąpienie z wnioskiem ?o wyznaczenie biegłego podyktowane było wyłącznie dobrem spółki,  to bez względu na pozytywną dla podmiotu, treść sprawozdania, i tak należy jej się zwrot kosztów badania rachunkowości oraz działalności N ?sp. z o.o. Nie jest to właściwy pogląd. Opisane przez biegłego zachowanie zarządu było bowiem zgodne ?z zapisami kontraktu spółki, ?jak również świadczyło o korzystnym dla niej działaniu.

Uwaga!

Na postanowienie sądu rejestrowego, którego przedmiotem jest wynagrodzenie biegłego, przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. ?i art. 7 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym).

podstawa prawna: art. 212 § 1, 223–226 oraz 594 § 1 pkt 4 i § 3–4 ustawy z 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1030)

podstawa prawna: art. 361 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 23 stycznia 2014 r., poz. 121)

podstawa prawna: w zw. z art. 2 ustawy z 15 września  2000 r. kodeks spółek handlowych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1030)

podstawa prawna: art. 6942 w zw. z art. 6941 § 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 21 stycznia 2014 r., poz. 101)

podstawa prawna: art. 59 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2005 nr 167, poz. 1398 ze zm.)