Małgorzata Szczepańska: 9 czerwca minęło 110 lat od dnia, w którym nieliczne grono księgowych utworzyło Związek Buchalterów w Warszawie, a w ostatnich dniach maja – 10 lat od I Kongresu Polskiej Rachunkowości (KPR), będącego głównym punktem obchodów jubileuszu stulecia działalności społeczno-zawodowych organizacji księgowych na ziemiach polskich.
Franciszek Wala: Zwołując II Kongres władzom naczelnym Stowarzyszenia przyświecała myśl, że troszcząc się dziś o rozwój polskiej rachunkowości i wysoki poziom kompetencji zawodowych księgowych, jesteśmy winni pamięć naszym poprzednikom. Tym, którzy w czasie zaborów założyli Związek Buchalterów i tym, którzy w okresie międzywojennym dążyli do zjednoczenia organizacji księgowych, a w 1926 r. powołali Związek Księgowych w Polsce. Członkom organizacji, którzy w latach II wojny światowej pod pozorem kursów handlowych prowadzili działalność związkową i patriotyczną. Tym, którzy uczestniczyli w odradzaniu i odbudowie organizacji zawodowej w latach 1944–49, i którzy powołali dzisiejsze Stowarzyszenie Księgowych w Polsce w 1957 r. Zwołanie II Kongresu było zatem również hołdem dla dzieła naszych poprzedników. Pamiętając o przeszłości, chcemy dobrze wypełniać nasze bieżące powinności zawodowe i społeczne oraz patrzeć w przyszłość, myśleć o niej konstruktywnie. I takie było przesłanie tego Kongresu, które wyrażało hasło „Rachunkowość – wizja przyszłości".
Od I Kongresu minęło 10 lat. To okres właściwy dla syntezy istotnych dokonań i wspólnej, zbiorowej refleksji oraz podjęcia próby sformułowania wniosków co do projekcji rozwoju rachunkowości – jako nauki, obszaru regulacji prawnych, a zwłaszcza praktyki, w tym zawodowej sylwetki księgowego.
Patrząc na rozwój gospodarki oraz rachunkowości w ciągu kilkudziesięciu lat widać wyraźnie jak postępuje proces intelektualizacji zawodu księgowego – od rachmistrza do analityka i doradcy biznesowego. Widać także jak ewoluuje funkcja rachunkowości – z ewidencyjno-kontrolnej do informacyjnej. Gdyby nie to, że zasady rachunkowości pozostają te same, można by odnieść wrażenie, że księgowy to już inny zawód?
Ogromny postęp techniczny i technologiczny spowodował wielki skok jakościowy w narzędziach pracy księgowego. Od ręcznego zapisu w księgach i obliczeń wspomaganych liczydłem, które przetrwało wieki, nastąpił stosunkowo niedługi okres urządzeń mechanicznych, wspomagających prace ewidencyjne i czynności obliczeniowe. Po czym pojawiła się elektronika, komputery i elektroniczna transmisja danych, a równocześnie bazy i mega-bazy danych oraz możliwości niemal błyskawicznego ich przetwarzania. Te szybkie przemiany wywołują nowe potrzeby informacyjne, w tym związane z wchodzeniem w etap gospodarki opartej na wiedzy. Coraz większe jest zapotrzebowanie przedsiębiorców na ten szczególny produkt rachunkowości, jakim jest informacja oparta na pomiarze wartości.
Czy tempo przemian w gospodarce, na rzecz której tak użytecznie działa rachunkowość, wpłynęło na tematykę Kongresu?
Tak. Zaproponowana przez Radę Programową pod przewodnictwem prof. Zbigniewa Lutego myśl przewodnia „Rachunkowość – wizja przyszłości" ma uzasadnienie w rozwoju gospodarki i społeczeństwa, ponieważ wraz z ich potrzebami rozwija się nauka i praktyka rachunkowości. Jednak w tym nieustannym biegu spraw, przeobrażeń technicznych i ogromnego rozwoju technologicznego, konieczny jest moment refleksji, zatrzymania się na chwilę, aby ocenić rzeczywistość, dokonać zbiorowej oceny z różnych punktów widzenia. Wówczas można bowiem dostrzec więcej i dokładniej, zdiagnozować zjawiska, wobec których nie można być biernym. Taka analiza pozwala na dostrzeżenie obok dokonań także zagrożeń.
Najistotniejszą wartością dodaną przeprowadzonego przeglądu jest sformułowanie propozycji na przyszłość, wskazanie kierunków rozwoju, działań niezbędnych, gdyż uzasadnionych warunkami, tendencjami rozwoju globalnej gospodarki, nowymi przejawami i skutkami powszechnego przepływu informacji, w tym bezpieczeństwa informacji.
Na styku tego sprzężenia biznesu i rachunkowości zrodziło się wiele pytań. Jak będzie rozwijać się gospodarka globalna, która jest strukturą coraz bardziej złożoną? Jak będzie to oddziaływać na rachunkowość? Problematyka ta jest także przedmiotem dociekań naukowych. Przedstawiła je, w jakże interesującym wystąpieniu, prof. Aldona Kamela-Sowińska podczas I sesji „Biznes w przyszłości." Zaprezentowała m.in. geopolityczne i makroekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego i związane z tym wyzwania dla rachunkowości.
Kongres składał się z czterech sesji merytorycznych i wszystkie wzbudziły ogromne zainteresowanie uczestników.
Na tle rozwoju gospodarki ciekawie zarysowała się tematyka sesji II „Rachunkowość – profesja, prawo, nauka", którą moderowała dr Teresa Cebrowska. Interesujące rozważania o przyszłości zawodu księgowego, osadzone w realiach ostatniego 10-lecia i obecnego stanu rachunkowości – w warstwie nauki, prawa i profesji, stanowiły próbę odpowiedzi m.in. na pytania, czy to co oferuje nauka jest adekwatne do potrzeb praktyki i zawodu, i czy praktyka odpowiednio wykorzystuje naukę oraz czy sprawnie wdraża i właściwie stosuje rozwiązania określone zbyt często zmieniającym się prawem. Dyskusji towarzyszyło jedno z fundamentalnych zagadnień – rola i wpływ rachunkowości na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego.
Tematyka sesji III „Rachunkowość w przyszłości" stanowiła przede wszystkim próbę projekcji zakresu i funkcji rachunkowości w zmieniającej się dynamicznie rzeczywistości gospodarczej. Rozważania dotyczyły m.in. zmian w sferze finansów, zwłaszcza rynku pieniężnego i kapitałowego, powstających lub modyfikowanych instrumentów finansowych, niekiedy o hybrydowej konstrukcji. Tworzą one często nową jakość, będącą dźwignią dla rozwoju przedsiębiorstw, ale niosą też możliwości niegodziwej spekulacji czy innych dewiacji powodowanych żądzą zysku. Stanowi to wyzwanie dla rachunkowości, aby mogła właściwie spełniać swoje funkcje, w tym kontrolną, dając narzędzia pozwalające okiełznać zjawiska wynaturzeń szkodzące gospodarce. Powinna też służyć wspieraniu społecznej odpowiedzialności biznesu.
Podczas sesji IV „Rachunkowość i zarządzanie przedsiębiorstwem w praktyce" dużo uwagi poświęcono informacyjnej funkcji rachunkowości oraz jej zastosowaniu jako jednego z narzędzi zarządzania. Do tej pory wykorzystywanego zresztą w dość niskim stopniu, choć jest to przecież instrument dysponujący wielkimi zasobami informacyjnymi, niezwykle użytecznymi przy podejmowania przez przedsiębiorców operacyjnych i strategicznych decyzji.
Czy coraz większa rola rachunkowości w prowadzeniu biznesu, wymagająca wzrostu kompetencji księgowych, nie powoduje przeniesienia ciężaru z funkcji rejestratora zdarzeń gospodarczych na funkcję analityka i doradcy zarządu?
Niemal powszechne jest zjawisko, że przedsiębiorcy, zakłopotani zawiłościami przepisów i zagrożeniami płynącymi z ewentualnych uchybień wobec reguł prawnych, zwłaszcza podatkowych, chcą widzieć w księgowym przede wszystkim osobę pomocną w ochronie przed tymi niebezpieczeństwami. Niewielu z nich upatruje w księgowym kompetentnego doradcy i zaufanego sojusznika w prowadzeniu i rozwijaniu biznesu, podejmowaniu trudnych niekiedy decyzji, ale ze świadomością rozpoznanego ryzyka, w tym dzięki instrumentom jakimi dziś dysponuje rachunkowość – z jej segmentem analizy finansowej i rachunkowości zarządczej.
II Kongres Polskiej Rachunkowości ma również wymiar międzynarodowy. Rozpoczęcie obrad poprzedziło podpisanie porozumienia między ośmioma organizacjami księgowych.
W kontaktach międzynarodowych niezmiernie cenna jest współpraca zarówno bilateralna, jak i grupowa. Pożyteczna jest chociażby wymiana doświadczeń, informacji o rozwiązywaniu różnych zagadnień. Potwierdzając wolę rozwijania tej współpracy zainicjowaliśmy, jako Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, zawarcie porozumienia pomiędzy ośmioma organizacjami, korzystając z obecności przedstawicieli organizacji księgowych z innych krajów. Dokument porozumienia ma charakter otwarty i zapraszamy inne organizacje do jego sygnowania.
Doceniając wagę kongresu wzięli w nim również udział przedstawiciele wielu międzynarodowych organizacji księgowych.
MS: Stowarzyszenie ma za sobą długą historię, dotyczącą współpracy zagranicznej. Członkiem Międzynarodowej Federacji Księgowych IFAC jest od prawie trzydziestu lat.
FW: Pełny i wielokierunkowy rozwój międzynarodowej działalności Stowarzyszenia rozpoczął się dopiero w okresie przemian ustrojowych w naszym kraju. Na 12 maja 1989 r. datowana jest decyzja o przyjęciu Krajowej Rady Dyplomowanych Biegłych Księgowych, działającej w strukturze Stowarzyszenia, do Międzynarodowej Federacji Księgowych (IFAC). Wejście do światowej rodziny organizacji zawodowych księgowych otworzyło nam drogę do międzynarodowej współpracy. Członkowie IFAC okazali wówczas Stowarzyszeniu życzliwą pomoc. Rekomendacji, wymaganej statutem IFAC, udzieliło nam Stowarzyszenie Księgowych Jugosławii. Bardzo pomocne, zwłaszcza w zakresie kształtowania zawodu biegłego rewidenta, były kontakty nawiązane z Instytutem Dyplomowanych Księgowych Anglii i Walii. W latach 90. dużą pomocą szkoleniową służyły nam organizacje księgowych, biegłych rewidentów i doradców podatkowych m.in. z Niemiec i Francji. Kilkanaście lat później, Stowarzyszenie – już jako pełnoprawny członek IFAC – pomagało innym organizacjom w uzyskaniu członkostwa tej prestiżowej organizacji.
Czy założony przed Kongresem cel został osiągnięty?
W zamiarze organizatorów Kongres miał być inspiracją do dokonania wielostronnej oceny stanu polskiej rachunkowości oraz sprecyzowania kierunków jej rozwoju. Materia ta jest bardzo złożona i stąd ogromna trudność prognozowania. Przed rozpoczęciem Kongresu moderatorzy poszczególnych sesji mieli wiele pytań i na część z nich, w toku prowadzonych dyskusji, uzyskano odpowiedzi. Część z nich pozostała otwarta, a w trakcie Kongresu pojawiły się również nowe. Merytoryczna debata była tak ciekawa i owocna, że zasługuje na odrębne omówienie. Potwierdzeniem jakości prowadzonych na scenie dysput niech będzie fakt, iż na Kongresie gościliśmy prawie 500 gości, którzy do końca z zainteresowaniem przysłuchiwali się prowadzonym sesjom i żywo reagowali na wystąpienia.
Czego życzyć księgowym, nie tylko na ten rok, który Stowarzyszenie ogłosiło w swojej organizacji „Rokiem Księgowego"?
Wiesław Janczyk – sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, od którego list odczytała Joanna Dadacz – dyrektor Departamentu Rachunkowości i Rewizji Finansowej Ministerstwa Finansów, napisał m.in.: „Ponad stuletnia historia działalności Stowarzyszenia Księgowych w Polsce pokazuje, że o przyszłość polskiej rachunkowości możemy być spokojni. Członkom Państwa organizacji nie brakuje bowiem zaangażowania i pasji, aby na tym fundamencie, który został wypracowany przez kilka pokoleń entuzjastów, budować rachunkowość dopasowaną do potrzeb szerokiego kręgu interesariuszy."
Życzę wszystkim osobom związanym zawodowo z rachunkowością, aby odpowiedzialnie wykonywały swoje obowiązki, mając ku temu odpowiednie wykształcenie i praktykę, z poszanowaniem zasad etyki, w sposób właściwy dla zawodu godnego zaufania publicznego. Życzę im również, aby ranga tego zawodu rosła, a przejrzyste i stabilne przepisy ułatwiały jego wykonywanie.
Z przedstawionej na Kongresie wstępnej analizy, prowadzonego przez Stowarzyszenie, ogólnopolskiego badania „Portret księgowego 2017", wynika – zarówno z ankiety „Autoportret księgowego", jak i „Księgowy oczami przedsiębiorców" – że zawód księgowego zyskuje coraz większe znaczenie w zmieniającej się gospodarce oraz uznanie przedsiębiorców. Dlatego musi spełniać wymogi nowoczesności, w czym pomocą służy nasze Stowarzyszenie. Życzę wszystkim, by właśnie taki obraz utrwalił się w świadomości społecznej. ?
Międzynarodowe porozumienie księgowych
Z inicjatywy Stowarzyszenia Księgowych w Polsce podczas II Kongresu Polskiej Rachunkowości zostało podpisane wielostronne porozumienie o współpracy między organizacjami zawodowych księgowych z następujących krajów:
Estonii – Stowarzyszenie Estońskich Księgowych,
Gruzji – Gruzińska Federacja Zawodowych Księgowych i Audytorów,
Litwy – Litewska Federacja Stowarzyszeń Księgowych,
Łotwy – Łotewskie Stowarzyszenie Biegłych Rewidentów,
Niemiec – Niemieckie Stowarzyszenie Doradców Podatkowych,
Polski – Stowarzyszenie Księgowych w Polsce,
Republiki Serbskiej – Stowarzyszenie Księgowych i Audytorów Republiki Serbskiej,
Ukrainy – Ukraińska Federacja Zawodowych Księgowych i Audytorów.
Porozumienie dotyczy współpracy w następujących obszarach: informowania o formach działalności prowadzonej przez sygnatariuszy, wymiany i udostępniania wydawnictw oraz publikacji, organizowania wspólnych konferencji i wizyt studyjnych, wymiany doświadczeń, przeprowadzania konsultacji i podejmowania innych inicjatyw służących dobru zawodu księgowego.