Kobieta, która urodziła dziecko, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego niezależnie od tego, czy jest zatrudniona na umowie cywilnoprawnej czy o pracę. Zmiany, które weszły w życie 17 czerwca 2013 r., zrównały sytuację etatowców z zaangażowanymi na zleceniach, pod warunkiem że opłacają składkę chorobową. Obu grupom przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego ?i rodzicielskiego z prawem do zasiłku macierzyńskiego.
Zrównane przywileje
Odpowiednio art. 180, 1821 ?i 1821a k.p. uprawniają matkę, która urodziła jedno dziecko, do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 6 tygodni oraz urlopu rodzicielskiego w wymiarze ?26 tygodni >patrz ramka. Razem wszystkie urlopy pozwalają się opiekować potomkiem aż przez 52 tygodnie.
Mimo że ustawa wprowadzająca zmiany do kodeksu pracy zrównała formalnie sytuację rodziców (prawo do części urlopu przysługuje też ojcu dziecka) zatrudnionych na umowie ?o pracę i zleceniu, w praktyce przysługująca tym drugim kwota z ZUS jest inna nawet przy tej samej wysokości wynagrodzenia podczas ciąży. Przyczyną są inne zasady obliczania zasiłku macierzyńskiego wypłacanego z ZUS. Nie oznacza to jednak, że matka zatrudniona przed porodem na zlecenie nie ma wpływu na wysokość otrzymywanego później świadczenia.
Przy angażu premie ?i nagrody
Przy umowie o pracę wysokość zasiłku oblicza się, biorąc za podstawę przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za ?12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo ?z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne miesiące kalendarzowe, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem roku.
Przykład 1
Pracownica była zatrudniona przez rok i trzy miesiące na etacie. Obliczając podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, bierzemy pod uwagę jej wynagrodzenie ?za ostatnie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających początek korzystania z prawa do zasiłku (ramka). Jeśli jej wynagrodzenie w tym czasie różniło się, należy obliczyć średnią arytmetyczną, dodając do siebie kwoty wynagrodzenia i dzieląc je przez 12.
Przykład 2
Pracownica na umowę o pracę była zatrudniona trzy miesiące. Obliczając podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, bierzemy pod uwagę jej wynagrodzenie za faktyczny okres zatrudnienia, czyli właśnie te trzy miesiące. Jeśli jej wynagrodzenie w tym czasie różniło się od siebie, należy obliczyć średnią arytmetyczną, dodając kwoty wynagrodzenia i dzieląc je przez trzy.
Uwaga! Jeżeli jednak w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia tej podstawy, pracownica nie osiągnęła pełnego wynagrodzenia ?z przyczyn usprawiedliwionych, bo np. była chora i miała zwolnienie lekarskie, obliczając zasiłek, nie bierze się pod uwagę wynagrodzenia za miesiące, ?w których przepracowała mniej niż połowę obowiązującego ją ?w tym miesiącu czasu pracy. Bierze się natomiast pod uwagę – po uzupełnieniu – wynagrodzenie za miesiące, w których przepracowała co najmniej połowę obowiązującego ją w tym miesiącu czasu pracy.
Przykład 3
Pracownica źle czuła się podczas ciąży. Po wizycie u lekarza okazało się, że jest przemęczona, i specjalista nalegał, aby więcej odpoczywała. Skorzystała więc z trzytygodniowego zwolnienia. Przy obliczaniu podstawy wymiaru jej zasiłku nie uwzględnia się wynagrodzenia z tego miesiąca, gdyż pracowała w nim mniej niż połowę czasu pracy.
Uwaga! Jeżeli pracownica ?w każdym miesiącu przepracuje mniej niż połowę obowiązującego ją czasu pracy z usprawiedliwionych przyczyn, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie za wszystkie miesiące uzupełnione do pełnej wysokości.
Przykład 4
Pracownica była zatrudniona na etacie od około czwartego miesiąca ciąży. Zaraz po zawarciu angażu okazało się, że musi przebywać na zwolnieniu z powodu złego stanu zdrowia. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie za wszystkie niespełna sześć miesięcy zatrudnienia (do końca ciąży) uzupełnione do pełnej wysokości.
Co istotne, oprócz składników przysługujących za okresy miesięczne, obliczając podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla etatowców, uwzględnia się także składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc. Dotyczy to jednak tylko tych premii, dodatków, nagród, które zgodnie z zasadami wypłaty określonymi w układach zbiorowych pracy lub w przepisach o wynagradzaniu są pomniejszane za okresy pobierania zasiłku, czyli np. przy chorobie (ramka). Przeciwnie zatem, jeśli pracownik zachowuje do nich prawo podczas absencji wywołanej chorobą, nie wlicza się ich po podstawy wymiaru zasiłku.
Przykład 5
Pracownica zatrudniona na umowę ?o pracę trwającą rok przed urodzeniem dziecka zarabiała ?5000 zł netto miesięcznie. Oprócz tego zakład wypłacał w tym czasie premie kwartalne 1000 zł i roczną ?na takim samym poziomie. Kwotę miesięcznego zasiłku macierzyńskiego pracownicy oblicza się, sumując wszystkie te składniki ?i dzieląc dodatkowe składniki ?przez 12, czyli:
5000 zł + (4000 zł : 12) + (1000 zł : 12) = 80 proc. z 5416,66 zł = 4333,33 zł
Zlecenie ?bez dodatków
Kwota zasiłku macierzyńskiego osoby zatrudnionej na zleceniu jest mniej korzystna. Przy obliczaniu jego wysokości bierze się pod uwagę tylko przeciętny miesięczny przychód bez dodatkowych składników. Przychód, od którego opłacana jest składka chorobowa, tak jak przy umowie o pracę analizuje się, rozpatrując 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. A gdy powstała ona przed upływem tego okresu, uwzględnia się pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.
Przykład 6
Zatrudniona na zleceniu trwającym rok przed urodzeniem dziecka osiągała miesięczny przychód ?5000 zł netto. Choć zakład w tym czasie wypłacał premie kwartalne 1000 zł i roczną też 1000 zł, do obliczania wysokości jej zasiłku macierzyńskiego nie bierze się pod uwagę tych składników. Uwzględnia się tylko przychód, pomniejszając go do 80 proc., czyli 80 proc. z 5000 zł = 4000 zł.
Zatem realna kwota różnicy między zasiłkiem macierzyńskim etatowca i zleceniobiorcy przez rok może wynosić około ?3999,96 zł, czyli sięgać niemal jednomiesięcznego zasiłku. Co więcej, podstawa zasiłku macierzyńskiego etatowca, jeśli jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę (po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia za składki, czyli 1680 zł – 13,71 proc. z 1680 zł, ?co daje 1449,67 zł.). To niewątpliwa przewaga etatowego związania w porównaniu ze zleceniobiorcami, dla których nie ustalono dolnej granicy kwoty zasiłku.
Jak sobie pomóc
Co może zrobić osoba na umowie cywilnoprawnej, aby zwiększyć otrzymywany zasiłek macierzyński? Po pierwsze, ponieważ podstawę jego wymiaru oblicza się, biorąc pod uwagę przychód (po opłaceniu składek) za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, kiedy zleceniobiorca osiąga taki przychód w różnej wysokości bądź ma realny wpływ na jego wysokość (może pracować więcej), istotne jest, aby w tych 12 miesiącach miał jak największy przychód. Podwyższa to średnią, która stanowi podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego.
Dodatkowo osoba zaangażowana na zlecenie może uzgodnić ze zleceniodawcą, że zmienią formę zatrudniania na umowę ?o pracę. Wówczas poza prawem do dodatków (jeśli wypłacano je podczas umowy) pracownik zyskuje jeszcze jedno. Zgodnie ?z art. 186 k.p. ma prawo do urlopu wychowawczego do 36 miesięcy, jeśli był zatrudniony przez co najmniej sześć miesięcy.
Co ekstra w pensji etatowca
Dodatkowe składniki wynagrodzenia:
Jak ustalić
Podstawę zasiłku oblicza się na podstawie przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.
