ZUS: Umowa o dzieło dla zleceniobiorcy bez składek

- Na umowę-zlecenie zatrudniamy serwisanta sprzętów biurowych (drukarki, kserokopiarki, itd.). Ponieważ go wymieniliśmy, chcemy z tą osobą zawrzeć dodatkową umowę o dzieło, na podstawie której miałby przeszkolić pracowników z obsługi tych urządzeń. Miesięczna płaca zleceniobiorcy to 2300 zł, a za wykonanie dzieła planujemy mu zapłacić mu 800 zł (koszty uzyskania przychodów z obu umów to 20 proc.). Czy w tej sytuacji od umowy o dzieło trzeba będzie opłacać ZUS? Jak rozliczyć w dokumentach i jak obliczyć składki oraz podatek od przychodów uzyskanych z obu kontraktów? –

pyta czytelnik.

Podpisanie ze zleceniobiorcą umowy o dzieło niczego nie zmieni w jego sytuacji ubezpieczeniowej. Od uzyskanych z niej przychodów trzeba będzie odprowadzić wyłącznie zaliczkę na podatek dochodowy. Można ją naliczyć łącznie od zarobków z obydwu umów, jeśli ich wypłata nastąpi w jednym miesiącu.

Choć zarówno umowa-zlecenie, jak i ta o dzieło to kontrakty cywilnoprawne, od jednej z nich ZUS chce składki, a druga jest obojętna z punktu widzenia przepisów ubezpieczeniowych. Przy tej pierwszej obowiązkowe są wszystkie składki społeczne (poza chorobową), a przychody uzyskane przez wykonawcę dzieła są wolne od obciążeń na ZUS.

Jakie powiązania

Od tej zasady obowiązuje jedno odstępstwo, które stosuje się przy wszystkich kontraktach cywilnych, gdy w charakterze zlecającego występuje pracodawca, a wykonawcą jest jego pracownik. Zarówno umowa-zlecenie, jak i o dzieło objęta jest obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, gdy wykonuje ją pracownik na rzecz swojego macierzystego zakładu pracy, nawet jeśli taki kontrakt zawarł z podmiotem trzecim.

Co więcej, w takim wypadku składek nie nalicza się według reguł obowiązujących przy umowach cywilnych, ale jak za pracownika. Do celów ubezpieczeń umowy tej nie uznaje się wtedy za odrębny tytuł do ubezpieczeń i nie dokonuje odrębnego zgłoszenia do ZUS. Podstawą do naliczenia opłat na rzecz ZUS jest wtedy suma przychodów uzyskanych w danym miesiącu ze stosunku pracy i z kontraktu cywilnego (art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus).

Odrębne zasady

Nie należy jednak odnosić tej zasady do sytuacji, gdy dodatkową umową o dzieło zwiąże się zleceniodawca ze zleceniobiorcą. Tu wykonawca dzieła pozostaje poza systemem ubezpieczeniowym, bo jego kontrakt – jako nie powiązany ze stosunkiem pracy – należy rozpatrywać jako odrębny tytuł do opłacania składek. A takiego nie wymienia art. 6 ustawy o sus.

W praktyce oznacza to, że choćby zleceniodawca zawarł ze zleceniobiorcą dodatkowych kilkanaście umów o dzieło, to poza zleceniem żadnej innej nie musi zgłaszać w ZUS i nie nalicza składek od uzyskanych z nich przychodów.

Podatkowe reguły

Inaczej sytuacja wygląda pod względem podatkowym. Obie umowy – zlecenie i o dzieło – stanowią źródło przychodów, jakim jest działalność wykonywana osobiście (art. 13 pkt 8 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm., dalej ustawa o PIT).

Ponieważ przychody z tych umów pochodzą z tego samego źródła, zaliczkę od nich można ustalać od ich sumy –pod warunkiem że stosuje się te same koszty uzyskania przychodów.

Z reguły koszty te wynoszą 20 proc. przychodu pomniejszonego o pobrane z płacy składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego, których podstawę stanowi ten przychód. Przy umowie o dzieło, która nie jest oskładkowana, te koszty to 20 proc. przychodu.

Z kolei stawka zaliczki na podatek dochodowy, jaką należy potrącić od przychodów z obu umów, to 18 proc. dochodu. Dochód to należność pomniejszona o wskazane koszty uzyskania przychodów oraz o składki społeczne potrącone z przychodów wykonawcy. Wyższą, 32-procentową stawkę podatku stosuje się tylko na wniosek zleceniobiorcy.

Ostateczne rozliczenie

U zleceniobiorcy, o którego pyta czytelnik, obie umowy – zlecenie i dzieło – należą do tego samego źródła przychodów, do których stosuje się tę samą stawkę kosztów uzyskania przychodów (20 proc.) i zaliczki na podatek (18 proc.). Choć z każdej z nich zakład wystawi odrębny rachunek, może zsumować należności uzyskane w jednym miesiącu z tych kontraktów i pobrać łączną zaliczkę na podatek dochodowy.

Prawidłowe rozliczenie przychodów, zakładając, że zleceniobiorca przystąpił do ubezpieczenia chorobowego, ilustruje tabela.