Dwa zlecenia, czyli sposób na niższe składki ZUS

Swoboda umów zezwala niemal w nieograniczony sposób kształtować firmowe relacje. Ze zleceniobiorcą można zawrzeć kolejny kontrakt cywilny. Będzie to dla niego korzystne, ale pod warunkiem, że dodatkowym zajęciem będą objęte zupełnie inne prace niż te, które wykonuje na pierwotnym zleceniu. Taka podwójna współpraca pozwoli dorobić zleceniobiorcy i przy okazji zaoszczędzić obu stronom na składkach.

- Zatrudniamy informatyka na zlecenie. Czuwa nad sprzętem – konfiguruje nowy, konserwuje ten użytkowany itp. Dostaje za to 4 tys. zł miesięcznie. Ponieważ jest to sumienna osoba, z której pracy jesteśmy zadowoleni, zaproponowaliśmy jej od stycznia dodatkowe zajęcie. W jego zakresie zajmuje się obsługą strony internetowej – przede wszystkim prowadzi sklep internetowy. Za to otrzymuje 2 tys. zł na miesiąc. Jakie składki należy opłacać od tych dwóch zleceń? Zleceniobiorca chce płacić obowiązkowe od niższej umowy i więcej dostać na rękę. Co więcej, twierdzi że nie wiedział o tym, że nie musi płacić ZUS od całej kwoty uzyskiwanej z obu zleceń i domaga się, abyśmy z datą wsteczną – od stycznia – zmienili mu tytuł do ubezpieczeń społecznych i oddali nadpłacone składki. Czy jest to możliwe? – pyta czytelnik

W tej sytuacji będziemy mieli do czynienia z tzw. zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych – zbiegiem dwóch zleceń.

Co jest obowiązkowe

Jeśli ubezpieczony równocześnie świadczy pracę na podstawie tych dwóch umów, zasada opłacania składek jest prosta – podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z pierwszego zlecenia, tego które zawarł wcześniej. Z drugiej umowy składki te są dla niego dobrowolne. Obowiązkowa jest jedynie danina zdrowotna z obu umów. Podwójnie więc trzeba będzie jedynie pobrać i opłacić składkę zdrowotną.

Zasada ta obowiązuje przy zbiegu dwóch zleceń – nie ma znaczenia czy są zawarte z tym samym, czy innym zleceniobiorcą. Zawsze pierwszy kontrakt będzie tym, który rodzi obowiązek ubezpieczeń.

Jednak zleceniobiorca może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i wybrać drugie zlecenie do przymusowego oskładkowania emerytalno-rentowego. I to bez względu na wysokość wynagrodzenia pobieranego z pierwszej umowy. Możliwe jest zatem przejście ze składkami z tej opiewającej na 4 tys. zł na tę za 2 tys. zł. To dobrowolna decyzja ubezpieczonego.

I co najważniejsze – całkowicie legalna. Zasada to wynika art. 9 ust. 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.). Aby jednak tak się stało, muszą być spełnione pewne warunki.

Inne zajęcie

Po pierwsze zakres zawartych zleceń musi być różny. Strony nie uciekną ze składkami, zawierając dwa takie same zlecenia – tzn. umowy, które będą opiewać na ten sam rodzaj pracy, lub praca będzie ewidentnie częścią zajęcia z wcześniejszego kontraktu (np. prowadzenie księgowości i fakturowanie).

Jeśli sformułowany na piśmie w umowach zakres pracy będzie ten sam, to choćby ich faktyczne czynności były różne, ZUS przy kontroli może potraktować je jako próbę obejścia przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych. Niewukluczone, że nakaże oskładkowanie obu umów łącznie – oczywiście od początku ich współistnienia. Tak się również stanie, gdy rodzaj zadeklarowanej pracy będzie inny, ale faktycznie ubezpieczony będzie wykonywał takie same zajęcia na obu kontraktach.

Wstecz bez wyboru

Jeżeli ubezpieczony nie zmieni składkowego tytułu i z drugiej umowy nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, to drugie zlecenie rodzić będzie tylko konieczność uiszczenia daniny zdrowotnej.

To oznacza, że zleceniodawca z własnej inicjatywy nie powinien sumować obu przychodów i od kwoty tej naliczać wszystkie obowiązkowe składki. Takie samowolne działanie płatnika spowoduje, że będzie musiał oddać wykonawcy finansowane ze środków zleceniobiorcy nienależnie pobrane składki emerytalno-rentowe z drugiego kontraktu.

Trzeba jednak pamiętać, że nie ma możliwości wstecznego wyboru i wstecznej zmiany umowy do obowiązkowego ubezpieczenia. O dopuszczalności dokonania takiej roszady (zmiany zlecenia do obowiązkowego oskładkowania) płatnik nie musi informować ubezpieczonego. Ma jedynie uzyskać od zleceniobiorcy deklarację, czy z drugiego zlecenia przystępuje do ubezpieczeń na zasadach dobrowolności, czy nie.

Ważne zgłoszenie

Co do zasady, jeśli zlecenie stanowi obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń, to płatnik zgłasza wykonawcę do ZUS na druku ZUS ZUA. Jeżeli z kontraktu trzeba tylko opłacać daniny medyczne, to szef zgłasza go do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA.

Gdy dochodzi drugie zlecenie, a zleceniobiorca nie zmienia tytułu do objęcia ubezpieczeniem na umowę zawartą później, wtedy od dnia zawarcia drugiego zlecenia należy go zgłosić do ZUS, składając druk ZUS ZZA (zgłoszenie do zdrowotnego).

Zmiana tytułu

Jeżeli zleceniobiorca zmieni zdanie i do obowiązkowych składek wybierze drugi kontrakt, to płatnik będzie musiał kolejno:

- przyjąć od współpracownika pisemne oświadczenie, w którym wyrazi on wolę zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na późniejsze zlecenie,

- wyrejestrować z ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA pierwszą umowę zlecenia z kodem tytułu 04 11 xx od dnia zawarcia drugiej umowy (pod warunkiem, że ubezpieczony wnioskuje o zmianę tytułu od początku trwania drugiego zlecenia),

- złożyć w ZUS dwa zgłoszenia do ubezpieczeń – oba z kodem tytułu ubezpieczeń 04 11 xx od dnia zawarcia drugiej umowy:

– zgłosić współpracownika z drugiego zlecenia do ZUS na formularzu ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, wypadkowego i zdrowotnego oraz ewentualnie na życzenie zleceniobiorcy do dobrowolnego ubezpieczenia,

– zgłosić współpracownika z pierwszego zlecenia do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA.

Dokumentacja rozliczeniowa

Za każdy miesiąc współtrwania zleceń płatnik składa jeden imienny raport miesięczny ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx. Wykazuje w nim należne składki społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne od wynagrodzenia wypłacanego w danym miesiącu. Nie wolno sporządzać dwóch odrębnych raportów za tę samą osobę z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia.

W podstawie wymiaru składek społecznych płatnik musi uwzględnić wynagrodzenie wypłacone z pierwszej umowy (przy założeniu, że ubezpieczony z niej podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym), a w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynagrodzenie z pierwszej umowy pomniejszone o składki finansowane przez ubezpieczonego oraz wynagrodzenie z drugiej umowy.

Przykładowo, jeżeli w styczniu zleceniobiorca otrzymał 4 tys. zł z pierwszej umowy i z niej przystąpił również do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz 2 tys. zł z drugiej, to podstawę wymiaru składek społecznych stanowi 4 tys. zł, a na ubezpieczenie zdrowotne 5451,60 zł, bo [4000 zł – (4000 zł x 13,71 proc.) + 2000 zł].

PRZYKŁAD

Od października 2012 r. pan Tomasz pracuje na zlecenie. Za wykonywaną pracę dostaje miesięcznie 1500 zł. Z umowy został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego. Współpracownik deklarował chęć przystąpienia do dobrowolnego chorobowego, więc szef zgłosił go na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.

Od 1 lutego 2013 r. szef zawarł z panam Tomaszem drugie zlecenie, na podstawie którego współpracownik ma wykonywać zupełnie inne prace niż poprzednio. Z drugiej umowy zleceniobiorca nie przystąpił do chorobowego.

Dlatego płatnik – z drugiego zlecenia – zgłosił go jedynie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, wypełniając formularz ZUS ZZA (kod tytułu ubezpieczenia 04 11 xx). W lutym br. pan Tomasz otrzymał 1500 zł wynagrodzenia z pierwszej umowy oraz 500 zł z drugiego kontraktu. Należne składki należy wykazać w jednym raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.

Czas na pożegnanie

Jeśli z jedną osobą firma zawarła dwa umowy zlecenia i druga jest zgłaszana na formularzu ZUS ZZA tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, ZUS zaleca wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA dopiero po rozwiązaniu lub wygaśnięciu ostatniej z nich.

Niektórzy specjaliści sugerują jednak, aby w takiej sytuacji, gdy ubezpieczony wraca do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z pierwszego kontraktu (nie ma żadnego innego tytułu składkowego), a więc z chwilą zakończenia drugiego zlecenia, wybranego jako tytuł obowiązkowy, wyrejestrować go na formularzu ZUS ZWUA, a następnie ponownie zgłosić go na ZUS ZUA.

Zgłoszenie powinno wtedy nastąpić z tą samą datą co zarejestrowane było ostatnie zlecenie.