Dyrektor zarabia w Bułgarii, składki należą się w Polsce

Trzy lata temu polska spółka uruchomiła oddział w Bułgarii. Jej dyrektorem został pracownik spółki, na stałe zameldowany w Polsce. Umowę o pracę zawarł z zarządem firmy. Wszystkie podatki i składki na świadczenia społeczne dyrektora odprowadzamy w Bułgarii. Czy od 1 stycznia 2007 r., czyli od przystąpienia Bułgarii do UE, możemy odprowadzać składki ZUS za tego pracownika w Polsce? Jest to o tyle istotne, że tam osiąga wysokie zarobki, a w Polsce jest uczestnikiem II filara. Nie odprowadzając składek w kraju, traci szansę na emeryturę z tego źródła. Jeśli pracownika dodatkowo zatrudniłby polski pracodawca, np. ten sam, ale z innym zakresem czynności, to czy jego składki do ZUS można odprowadzać wyłącznie w Polsce i to zarówno od wynagrodzenia dyrektora oddziału, jak i od tego drugiego?

Od przystąpienia Bułgarii do Unii Europejskiej (od 1 stycznia 2007 r.) w stosunkach z tym państwem obowiązuje rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU WE L149 z 5 lipca 1971 r.). Jako podstawową zasadę przewiduje ono podleganie ubezpieczeniom społecznym tego państwa, w którym praca jest wykonywana. Oznacza to, że pracownik czytelnika za czas pracy w Bułgarii powinien być ubezpieczony właśnie w tym kraju. Jednak od tej zasady dopuszczalne są wyjątki. Pozwalają one podlegać ubezpieczeniom w tym państwie, w którym pracownik był ubezpieczony, zanim podjął pracę w innym państwie UE.

U czytelnika stosunkowo prostym sposobem utrzymania polskich przepisów ubezpieczeniowych byłoby wystąpienie z wnioskiem o zawarcie porozumienia na podstawie art. 17 rozporządzenia nr 1408/71. Oznacza odstępstwo od zasady podlegania ubezpieczeniom państwa, w którym praca jest wykonywana (tu Bułgaria). Zaleta tego rozwiązania polega na tym, że wniosek o zawarcie porozumienia może dotyczyć nawet okresu wstecznego, czyli od 1 stycznia 2007 r., ponieważ od tego dnia Bułgaria należy do UE.

Taki wniosek kierujemy do centrali ZUS w Warszawie, która następnie wystąpi w imieniu firmy czytelnika o zawarcie porozumienia do właściwej bułgarskiej instytucji ubezpieczeniowej. Jej zgoda będzie oznaczała, że od 1 stycznia 2007 r. dyrektor podlega ubezpieczeniom społecznym w Polsce, a składki opłacone w Bułgarii po tej dacie muszą być zwrócone ZUS. Z kolei – na podstawie zgody Bułgarów – ZUS poświadczy formularz E 101 potwierdzający, że do pracownika stosuje się polskie przepisy ubezpieczeniowe. Aby jednak skorzystać z tego trybu, trzeba wcześniej zgłosić go do ubezpieczeń społecznych w Polsce.

Utrzymanie polskich przepisów ubezpieczeniowych jest możliwe również na podstawie art. 14 ust. 2b i) rozporządzenia. Zgodnie z nim osoba zwykle zatrudniona w dwóch lub więcej państwach UE podlega ubezpieczeniom społecznym państwa, na którego terytorium mieszka, jeżeli:

- wykonuje część swojej działalności w tym państwie lub

- jest związana z kilkoma przedsiębiorstwami lub kilkoma pracodawcami mającymi zarejestrowaną siedzibę bądź miejsce prowadzenia działalności w różnych państwach członkowskich.

Jeżeli więc pracownik czytelnika wykonuje pracę częściowo także w Polsce, a nie tylko w Bułgarii, to może podlegać polskim przepisom ubezpieczeniowym. Nie trzeba wtedy podpisywać dodatkowej umowy o pracę z innym polskim pracodawcą. Jeżeli jednak świadczy pracę wyłącznie w Bułgarii, to nawet podpisanie umowy z inną naszą firmą nie pozwoli zastosować tego przepisu. Nie spełnia on bowiem warunku zwykłego wykonywania pracy w dwóch lub więcej państwach.

Sprawy dotyczące zabezpieczenia społecznego między Polską a Bułgarią, przed przystąpieniem obu państw do UE, regulują umowy dwustronne. Chodzi o tę z 12 lipca 1961 r. o współpracy w dziedzinie polityki społecznej (DzU z 1962 r. nr 28, poz. 132) oraz z 9 czerwca 2005 r. o zabezpieczeniu społecznym (DzU z 2006 r. nr 172, poz. 1231). Pozwalały one utrzymywać ubezpieczenia społeczne państwa wysyłającego wobec tzw. pracowników wysłanych, czyli skierowanych do pracy w drugim państwie na czas określony. Na tej podstawie pracownik czytelnika również za okres pracy w Bułgarii sprzed jej przystąpienia do UE ma prawo podlegać naszym ubezpieczeniom społecznym (art. 5 ust. 3 umowy z 12 lipca 1961 r. oraz art. 7 ust. 1 pkt 1 umowy z 9 czerwca 2005 r.).