Dorabianie na macierzyńskim zawsze ze składkami emerytalnymi i rentowymi ZUS

W czasie urlopu macierzyńskiego i pobierania zasiłku  pracownik objęty jest obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej ustawa o sus). Nie podlega natomiast ubezpieczeniu chorobowemu ani wypadkowemu. Dla młodego rodzica istotne jest to, że w tym okresie nie wygasa jego prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, choć nie łoży na nie za czas tego wolnego. Tak stanowi art. 67 ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.; dalej ustawa zdrowotna).

Dorobić na boku

Kreatywny rodzic na macierzyńskim nie musi zupełnie oddać się opiece nad potomkiem. Cały czas może kontynuować np. prowadzoną dotychczas działalność gospodarczą, podjąć nową współpracę na podstawie zlecenia czy dzieła. Również droga do etatu nie jest zamknięta, i do tego nie ma ograniczenia – jak przy urlopie wychowawczym – by dodatkowa aktywność nie kolidowała ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem.

Taka przedsiębiorcza mama, która oprócz pobierania zasiłku macierzyńskiego ma jeszcze inny tytuł do ubezpieczeń (np. etat, zlecenie, działalność, pracę nakładczą) zawsze objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi z tytułu pobierania świadczenia. I to bez względu na dochód uzyskiwany z drugiego tytułu do ubezpieczeń. Natomiast konieczność opłacania składek od pobocznie osiąganych przez nią przychodów zależy od tego, jaką formę dodatkowej aktywności zawodowej wybrała.

Ważne wyjątki

Pracownicy, funkcjonariusze Służby Celnej oraz członkowie rolniczych spółdzielni, którzy spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, podlegają im obowiązkowo z obydwu tytułów. Jeśli więc osoba pobierająca to świadczenie po urodzeniu czy przysposobieniu dziecka podejmie w tym czasie taką aktywność zawodową – np. pracę na etacie – objęta jest przymusowo ubezpieczeniami zarówno z racji zasiłku, jak i stosunku pracy.

W razie podjęcia innej aktywności zawodowej – np. pracy na zlecenie, pozarolniczej działalności itd., obowiązkowa jest natomiast tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.

Formalności i rozliczenia

W stosunku do osoby pobierającej zasiłek macierzyński operacji zgłoszenia do ubezpieczeń i naliczania składek dokonuje płatnik, którym jest:

? pracodawca uprawniony do wypłaty tego świadczenia lub

? ZUS – jeżeli jest płatnikiem zasiłku.

Zgłoszenie z rodzicielskiego nie polega na wypełnieniu standardowego druku ZUS ZUA, a jedynie na wykazaniu ubezpieczonego w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx (oznaczającym osobę pobierającą zasiłek macierzyński).

Jeśli pracodawca przyjął pracownika w czasie urlopu macierzyńskiego np. na umowę zlecenie, z której osoba ta objęta jest tylko ubezpieczeniem zdrowotnym (nie przystąpiła do dobrowolnych społecznych), to szef musi pamiętać o zgłoszeniu jej do ZUS z tytułu umowy cywilnej na druku ZUS RZA.

Gdy pracodawca wypłaca zasiłek macierzyński, w comiesięcznym raporcie RCA powinien wykazać kwotę uiszczonego świadczenia wraz z naliczonymi składkami emerytalną i rentową. Opłaty te finansuje budżet państwa. Dlatego z raportu trzeba je przenieść w odpowiednie pola deklaracji zbiorczej ZUS DRA. Oczywiście do raportu RCA dołączyć trzeba również raport ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311.

Pracodawca, który nie jest płatnikiem zasiłku, składa co miesiąc tylko raport RSA, ale nie wpisuje w nim liczby dni zasiłkowych ani kwot zasiłku, bo wypłaca go ZUS.

Jeżeli w zasiłkowym miesiącu pracownik uzyskał oprócz tego świadczenia także i inny przychód ze stosunku pracy podlegający oskładkowaniu (np. nagrodę, pensję za przepracowaną część miesiąca), to szef musi sporządzić za niego jeszcze raport ZUS RCA z kodem pracowniczym 01 10 xx i wykazać to świadczenie jako podstawę wymiaru składek oraz naliczyć ich kwoty.

BEZ DANIN

Gdy osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim podpisze z własnym pracodawcą umowę o dzieło lub zlecenie, nie stosuje się do niej fikcji prawnej z ustawy o sus nakazującej uznawać wykonawcy kontraktu cywilnego za pracownika. Oznacza to, że od dzieła pracodawca nie musi odprowadzać składek przez cały okres jednoczesnego wykonywania tej umowy i przebywania na macierzyńskim. W przypadku zlecenia obowiązkowa jest natomiast wyłącznie składka zdrowotna. Taki pracownik jest w tym czasie ubezpieczony od ryzyka emerytalno–rentowego wyłącznie z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.