Niższa składka na emerytury pomostowe za część miesiąca

- W trakcie miesiąca pracownik został przesunięty do wykonywania innej pracy, z tytułu której został objęty obowiązkiem naliczania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Jak w tej sytuacji ustalić podstawę ich wymiaru? Czy nadal będzie nią podstawa składek emerytalno-rentowych, jak to wynika z ustawy o emeryturach pomostowych?

– pyta czytelnik.

Z uwagi na powstanie obowiązku opłacania składek na FEP w trakcie miesiąca, należy je liczyć od odpowiednio zmniejszonej podstawy składek emerytalno-rentowych. Podstawy te nie będą więc równe.

Najczęściej tyle samo

Podstawa wymiaru składek na FEP odpowiada kwocie, od której naliczane są opłaty na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Sposób ustalania podstawy składek emerytalno-rentowych określa art. 18 ust. 1–2, ust. 8 oraz art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej o sus). Odpowiednie zastosowanie ma tu ograniczenie, o którym mowa w art. 19 tej ustawy, a więc popularna trzydziestokrotność (równowartość 30-krotności planowanego na dany rok przeciętnego wynagrodzenia).

O tym, że składkę na FEP nalicza się od podstawy składek emerytalno-rentowych, przesądza art. 36 ust. 2–3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656 ze zm., dalej ustawa o pomostówkach). Wskazuje, że podstawy wymiaru obu rodzajów składek z reguły są równe.

Tu jednak mamy do czynienia z sytuacją, gdy pracownik w danym miesiącu tylko przez jego część wykonywał pracę objętą obowiązkiem naliczania składek na FEP.

Obowiązują wyjątki

Oznacza to, że przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na FEP będzie miał zastosowanie art. 35 ust. 2 ustawy o pomostówkach. Przepis ten mówi, że obowiązek odprowadzania składek na FEP powstaje z dniem rozpoczęcia przez pracownika wykonywania pracy w szczególnych warunkach albo o szczególnym charakterze i ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tego rodzaju prac.

W związku z tym, że pracownik został przesunięty do wykonywania prac objętych obowiązkiem opłacania składek na FEP w trakcie miesiąca, pełną podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych za ten miesiąc należy odpowiednio zmniejszyć. Tylko od kwoty należnej za okres wykonywania prac szkodliwych trzeba naliczyć składkę na FEP.

Przykład

Od 10 stycznia pan Mateusz został przesunięty do wykonywania pracy uznanej za pracę w szczególnych warunkach, zachowując jednocześnie prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. W związku z tym, że spełnia kryteria określone w ustawie o pomostówkach, od 10 stycznia został objęty obowiązkiem naliczania składek na FEP.

Pełna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych za styczeń wyniesie 3456,88 zł. Aby ustalić podstawę składki na FEP, pracodawca powinien zmniejszyć tę kwotę proporcjonalnie do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wykonując następujące działania:

3456,88 zł (pełna podstawa składek emerytalno-rentowych za styczeń) : 31 (dni w styczniu) x 22 (dni w styczniu, za które należy odprowadzić składkę na FEP) = 2453,27 zł. Składki emerytalno-rentowe za styczeń pracodawca będzie więc musiał naliczyć od kwoty 3456,88 zł, a składkę na FEP – od 2453,27 zł.

W przypadku pracowników podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a więc i na FEP) stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Wsteczne wypłaty

Uwzględnia się tu nie tylko same wynagrodzenia wraz z dodatkami, ale również inne świadczenia, jak choćby premie czy nagrody. Te zaś często przyznawane są za okresy kilkumiesięczne, a nawet roczne. Może się więc zdarzyć, że premia należna za okres, gdy pracownik nie wykonywał pracy szczególnej, zostanie wypłacona w miesiącu, w którym praca tego rodzaju jest już wykonywana.

Tego typu sytuacje budzą wątpliwości u pracodawców, co do tego, czy przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na FEP istotny jest okres, za który dany składnik przysługuje, czy też termin jego wypłaty. Temat ten wyjaśnia przywoływany już art. 35 ust. 2 ustawy o pomostówkach. Skoro składki na FEP opłacane są tylko w okresie, w którym wykonywane są prace szczególne, to należy je liczyć wyłącznie od kwot przysługujących za okres wykonywania tego rodzaju prac. Nie ma tu znaczenia termin, kiedy faktycznie wypłacono należności.

Przykład

14 stycznia wieloletni pracownik rozpoczął wykonywanie pracy uznanej za pracę o szczególnym charakterze i od tego dnia został objęty obowiązkiem opłacania składek na FEP.

Zmiana ta nie pociągnęła za sobą modyfikacji warunków wynagrodzenia, które jest stałe i wynosi 4650 zł. Razem z wynagrodzeniem styczniowym pracownik otrzyma także premię za IV kwartał poprzedniego roku w kwocie 3460 zł. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe pracodawca powinien uwzględnić wypłaconą premię.

Tym samym podstawa ta wyniesie 8110 zł. Premii nie należy natomiast brać pod uwagę przy ustalaniu podstawy składki na FEP, ponieważ przysługuje za okres, w którym pracownik nie wykonywał prac szczególnych. Podstawę tej opłaty będzie zatem stanowiło odpowiednio zmniejszone wynagrodzenie za styczeń, czyli kwota 2700 zł:

4650 zł : 31 dni stycznia x 18 dni w styczniu, w których istniał obowiązek opłacania składek na FEP) = 2700 zł.

Nie zawsze pełna kwota

Sytuacja komplikuje się, jeśli pracownik świadczył pracę szczególną przez część okresu, za który przysługuje dany składnik wynagrodzenia. W takim przypadku pracodawca musi zmniejszyć podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych proporcjonalnie do okresu przepracowanego w warunkach szczególnych. Postępowanie pracodawcy jest więc tu identyczne, jak w sytuacji, gdy prace szczególne trwają przez część miesiąca kalendarzowego.

Przykład

10 grudnia ub.r. pani Marta została przesunięta do wykonywania pracy uznawanej za pracę w szczególnych warunkach. Osoba ta spełnia kryteria określone w ustawie o pomostówkach, dlatego należy za nią odprowadzać składki na FEP.

W styczniu, oprócz wynagrodzenia za ten miesiąc w kwocie 3664,12 zł, pracownicy wypłacono premię za II półrocze ubiegłego roku w wysokości 6443,21 zł. Podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych za styczeń wyniesie więc 10 107,33 zł (3664,12 zł + 6443,21 zł). Natomiast w celu ustalenia podstawy składek na FEP pracodawca musi najpierw obliczyć, jaką część premii należy w niej uwzględnić:

- 6443,21 zł (pełna kwota premii) : 184 (dni w II półroczu ub.r.) x 22 (dni, w których w II półroczu istniał obowiązek naliczania składek na FEP) = 770,38 zł,

- a następnie dodać do niej pełne wynagrodzenie za styczeń.

Wynikiem tych działań jest kwota 4434,50 zł. Od niej należy naliczyć w styczniu składki na FEP za panią Martę.

Gdyby w opisanej sytuacji pracodawca naliczył składki na FEP od pełnej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych, na jego koncie powstałaby nadpłata. ZUS z urzędu zaliczyłby ją na poczet zaległych, bieżących albo przyszłych składek bądź zwrócił płatnikowi na jego wniosek – gdy nadpłata jest wyższa od kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Nadpłata do korekty

Pracodawca musiałby również złożyć korektę dokumentów ubezpieczeniowych za miesiąc, w którym powstała nadpłata. Przy czym – z uwagi na to, że składki na FEP wykazywane są tylko w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA – korekta powinna objąć jedynie ten formularz, bez potrzeby dołączania do niego imiennych raportów miesięcznych.