Wysokość otrzymywanego zasiłku macierzyńskiego zależy od wyboru ścieżki uzyskiwania urlopów związanych z urodzeniem się dziecka. Możliwe są dwie drogi do zasiłkowych pieniędzy. Jeśli matka zdecyduje się, że chce skorzystać z rocznej rodzicielskiej przerwy i w ciągu 14 dni po porodzie złoży wniosek o udzielenie 32 tygodni wolnego (dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego w trybie art. 179
1
k.p.), to otrzymywać będzie 80 proc. zasiłek za czas podstawowego i pozostałych urlopów. Tak stanowi art. 31 ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa). Jeśli spóźni się z tą deklaracją lub w ogóle jej nie złoży i wybierać będzie poszczególne uprawnienia na raty, to za czas urlopu macierzyńskiego (zarówno podstawowego, jak i dodatkowego) pobierać będzie 100-proc. zasiłek, a za czas rodzicielskiej pauzy jedynie 60-proc. świadczenie.
Wcześniejszy start
Nowelizacja kodeksu pracy z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2013 r., poz. 675), która wprowadziła tzw. roczne urlopy rodzicielskie, umożliwiła także ciężarnym pracownicom swobodniejsze dysponowanie przysługującą im pulą urlopu macierzyńskiego. Chodzi o wydłużoną do 6 tygodni przedporodową część tego wolnego, którą zatrudniona może (choć nie musi) wykorzystać przed rozwiązaniem. Jeśli wcześniej rozpocznie macierzyński, należeć jej się będzie 100-proc. zasiłek. Chyba, że od razu oświadczy, składając odpowiedni wniosek, że będzie chciała wybrać 52-tygodnie wolne w trybie art. 1791 k.p. Wówczas pracodawca, jeśli jest płatnikiem zasiłków, będzie mógł od razu płacić jej 80-proc. świadczenie.
Jeden wniosek
Skoro pracownica może wziąć urlop macierzyński maksymalnie przez 6 tygodni przed przewidywaną data porodu, szef ma prawo domagać się od zatrudnionej zaświadczenia poświadczającego przewidywaną datę rozwiązania. Jeżeli ubezpieczona jeszcze przed urodzeniem dziecka wystąpi o wypłatę zasiłku macierzyńskiego także za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, od razu będzie uprawniona do 80-proc. zasiłku macierzyńskiego. Pracownica może bowiem w jednym wniosku zawrzeć 2 oświadczenia woli:
- o wcześniejsze udzielenie jej macierzyńskiego (np. 6 tygodni przed porodem i 14 tygodni po porodzie – jeśli na świat ma przyjść jedno dziecko) i
- o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim dodatkowego macierzyńskiego w pełnym wymiarze (6 tygodni przy porodzie jedynaka) i bezpośrednio po nim 26-tygodniowego rodzicielskiego.
Legalna obniżka
Matka korzystająca z przedporodowej części macierzyńskiego także może zdecydować, że wybierze całość rodzicielskich uprawnień do 14 dni po porodzie. Wówczas, dopóki nie złoży wniosku o wybranie dalszych rodzicielskich uprawnień na raz (art. 179
1
k.p.), dopóty będzie miała prawo do 100-proc. zasiłku macierzyńskiego. Dopiero po tej deklaracji należeć się jej będzie za cały okres opieki 80-proc. zasiłek macierzyński. W takiej sytuacji, mimo że pracownica dotrzyma wszystkich kodeksowych terminów związanych z rodzicielstwem, ale już po wypłacie 100-proc. zasiłku macierzyńskiego, z tytułu korzystania z przedporodowego macierzyńskiego powstanie nadpłata tego świadczenia. Stanowi ją różnica między kwotą wypłaconą (100 proc.) a należną (80 proc).
Nie ulega wątpliwości, że wypłaconą kwotę zasiłku (20- proc. nadwyżkę) trzeba potrącić z kolejnej, bieżącej świadczeniowej wypłaty. Tu pojawia się jednak pytanie – czy płatnik może tego dokonać samodzielnie, bez uzyskania zgody podwładnej, czy musi prosić pracownicę o akceptację takiego cięcia. Potrąceniu „z marszu", bez zgody świadczeniobiorcy, podlegają zasiłki wypłacone nienależnie z winy ubezpieczonego. A tu nie ma mowy o winie pracownicy czy pracodawcy, bo wypłacony pierwotnie 100-proc. zasiłek był naliczony prawidłowo. Dopiero terminowo przecież złożony wniosek podwładnej spowodował, że wysokość zasiłku okazała się zawyżona.
Podpowiedź ZUS
Szukając merytorycznego wsparcia w tej sytuacji, można posiłkować się wyjaśnieniami ZUS zamieszczonymi na jego stronie internetowej. Co prawda nie wynikają one z przepisów, ale wyznaczają pewną linię interpretacyjną zakładu rentowego. Zgodnie z wyjaśnieniem ZUS z 27 czerwca 2013 r. gdy ubezpieczona matka dziecka, występując z wnioskiem o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, nie wnosi od razu o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, np. gdy rozpocznie korzystanie z zasiłku macierzyńskiego przed porodem, zasiłek ten przysługuje jej w wysokości 100 proc. podstawy. Jednak po złożeniu przez kobietę wniosku, o którym mowa w art. 1791 k.p., tj. w ciągu 14 dni po porodzie, dokonuje się rozliczenia różnicy między wypłaconym zasiłkiem w wysokości 100 proc. a należnym na poziomie 80 proc. Rozliczenia różnicy należy dokonać w najbliższym terminie płatności.
Przykład
Pani Alicja wystąpiła o udzielenie urlopu macierzyńskiego od 20 grudnia 2013 r., składając zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu przypadającej na 31 stycznia 2014 r. Pracownica urodziła 2 lutego 2014 r. Za grudzień i styczeń pracodawca wypłacił jej 100-proc. zasiłek. 10 lutego pani Alicja złożyła wniosek o udzielenie jej po urlopie macierzyńskim dodatkowego macierzyńskiego w wymiarze 6 tygodni oraz 26 tygodni rodzicielskiego. Ma prawo do zasiłku macierzyńskiego od 20 grudnia 2013 r. w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru. Różnica zasiłku między tym w 100 i 80 proc. za okres od 20 grudnia 2013 r. do 31 stycznia 2014 r. zostanie rozliczony z zasiłku macierzyńskiego należnego pracownicy za luty 2014 r.
Przykład
Pani Katarzyna urodziła 25 grudnia 2013 r. Pracodawca wypłacił zasiłek macierzyński od 25 do 31 grudnia 2013 r. (7 dni) w terminie wypłat wynagrodzeń za ten miesiąc, tj. 31 grudnia 2013 r.
Podstawę wymiaru zasiłku stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie przyjęte do obliczenia zasiłku chorobowego pobieranego przed porodem w wysokości 3450 zł. Pracownica otrzymała zasiłek macierzyński za 7 dni w wysokości 805 zł zgodnie z wyliczeniem: 3450 zł : 30 = 115 zł (stawka dzienna);
115 zł x 7 dni = 805 zł.
Pracownica złożyła 7 stycznia 2014 r. wniosek o udzielenie jej – bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim – dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze w trybie art. 179
1
k.p. Wskutek tej deklaracji za cały okres tych urlopów zasiłek macierzyński przysługuje jej w wysokości 80 proc. podstawy. To z kolei oznacza, że za 7 dni grudnia 2013 r. pracownica powinna otrzymać niższy zasiłek 644 zł, tj. 3450 zł x 80 proc. : 30 dni = 92 zł (stawka dzienna);
92 zł x 7 dni = 644 zł.
Nadpłata zasiłku macierzyńskiego wyniosła więc 161 zł (805 zł – 644 zł). Kwota ta zostanie rozliczona z zasiłku macierzyńskiego należnego za styczeń 2013 r. Pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński za styczeń 2014 r. w wysokości 2760 zł (92 zł x 30 dni). Jednak po potrąceniu 161 zł nadpłaty pani Katarzyna dostanie 2599 zł.
