Składek nie trzeba odprowadzać od wartości świadczeń przyznanych przez pracodawcę – zgodnie z odrębnymi przepisami – na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika. Ulga nie obejmuje jednak wynagrodzenia za urlop szkoleniowy ani za czas zwolnień z części dnia pracy.

Odrębne przepisy, które regulują zagadnienie podnoszenia kwalifikacji zawodowych, to w szczególności:

- rozporządzenie ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (DzU nr 103, poz. 472 ze zm.) – dla osób, które podjęły naukę przed 16 ipca 2010 r. oraz

- art. 103

3

k

odeksu pracy

.

Do 10 kwietnia 2010 r. obowiązywało rozporządzenie ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych. To ono bardzo długo regulowało zasady dofinansowania podnoszenia kwalifikacji przez pracowników, w stosunku do których nie mają zastosowania pragmatyki zawodowe.

Świadczenia przyznane kształcącemu się pracownikowi na podstawie tego rozporządzenia były zwolnione ze składek. Przepis ten stracił jednak moc obowiązującą wskutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r. (K 28/08; DzU z 2009 r. nr 58, poz. 485), który stwierdził niezgodność z konstytucją art. 103 k.p. z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Nowe regulacje

W wyniku nowelizacji kodeksu pracy (art. 103 1 – 1036) pojawiły się zapisy regulujące istotne elementy związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych przez pracowników. Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika – z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Nie stosuje się już rozróżnienia na formy kształcenia (szkolne i pozaszkolne) oraz uzależnienia świadczeń od uzyskania przez pracownika skierowania na szkolenie.

Obecnie pracownik, który podnosi kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą, ma prawo do:

-  urlopu szkoleniowego,

- zwolnienia z całości lub części dnia pracy – na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia, oraz na czas ich trwania.

Wymiar i zasady przyznawania tych świadczeń są takie same, bez względu na to, czy pracownik uczy się z inicjatywy pracodawcy, czy za jego zgodą. Za czas urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub części dnia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Dodatkowo pracodawca może przyznać uczącej się osobie dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie.

Droższa szkoła bez pomocy

Z kolei pracownikowi, który zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności z własnej inicjatywy, firma może przyznać jedynie zwolnienie z całości lub części dnia pracy (bez prawa do wynagrodzenia), a także urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem (art. 1036 k.p.).

Okres przejściowy

Do pracowników, którzy zaczęli podnosić kwalifikacje zawodowe przed 16 lipca 2010 r., stosuje się przepisy regulujące zasady i warunki podnoszenia kwalifikacji zawodowych obowiązujące przed 11 kwietnia 2010 r. – a więc regulacje uchylonego rozporządzenia w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.

Oznacza to m.in., że świadczenia przewidziane w przepisach tego rozporządzenia, a przede wszystkim urlop szkoleniowy oraz zwolnienie z części dnia pracy opłacane jak urlop wypoczynkowy, przysługują osobie, która uczy się w formach szkolnych na podstawie skierowania pracodawcy.

Pracodawca mógł jednak przyznać takiemu pracownikowi dodatkowe świadczenia, takie jak: zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania, wyżywienia, zakupu podręczników i innych materiałów szkoleniowych, pokryć opłaty za naukę pobierane przez szkołę oraz udzielić dodatkowego urlopu szkoleniowego.

Osoba szkoląca się w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania pracodawcy (o ile umowa zawarta między stronami nie stanowi inaczej), ma natomiast prawo do zwrotu kosztów uczestnictwa, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu, a także do urlopu szkoleniowego na udział w  obowiązkowych zajęciach oraz zwolnienia z części dnia pracy, płatnego jak urlop wypoczynkowy.

Z kolei pracownicy, którzy podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe w formach szkolnych bez skierowania pracodawcy, mogą uzyskać urlop bezpłatny oraz zwolnienie z części dnia pracy bez prawa do wynagrodzenia na zasadach określonych w porozumieniu zawartym z pracodawcą. Ponadto zakład pracy mógł im przyznać dodatkowe świadczenia: zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania, wyżywienia, zakupu podręczników i innych materiałów szkoleniowych, pokryć opłaty za naukę pobierane przez szkołę. Ale nie był to obowiązek.

Osoba podnosząca kwalifikacje w formach pozaszkolnych bez skierowania pracodawcy mogła natomiast liczyć na to, że pracodawca udzieli jej urlopu bezpłatnego i zwolni z części dnia pracy (bez prawa do pensji).

Nauka zleceniobiorcy to jego prywatna sprawa

Zwolnienie ze składek świadczeń przyznanych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracowników na podstawie odrębnych przepisów nie dotyczy osób pracujących na podstawie umów zlecenia. Obecnie nie obowiązują bowiem przepisy odrębnie regulujące przyznawanie świadczeń na kształcenie zleceniobiorców.

Stanowisko takie zajął 19 sierpnia 2010 r. ZUS oddział w Warszawie w interpretacji 440000/0201/36/2010/DORi.

Przedsiębiorca, który zwrócił się w tej sprawie, zamierzał udzielić zgody zleceniobiorcy i pokryć koszt kursu podnoszącego kwalifikacje zawodowe zleceniobiorcy (tematyka kursu zgodna z przedmiotem umowy zlecenia). ZUS stwierdził jednak, że tego rodzaju wydatki na rzecz zleceniobiorcy stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.