- Pracownica, która jest zarejestrowanym przedsiębiorcą, do tej pory z działalności opłacała tylko składkę zdrowotną. Obecnie jest na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą. Czy po urodzeniu dziecka, kiedy otrzyma zasiłek macierzyński, będziemy musieli za nią rozliczać składki od tego świadczenia? Wiemy, że ma też plan, by po macierzyńskim wykorzystać pół roku urlopu wychowawczego. Jak w tej sytuacji ustalić jej obowiązek ubezpieczeń?
– pyta czytelnik.
Mimo prowadzenia działalności za pracownicę, o której mowa, czytelnik powinien rozliczać składki od zasiłku macierzyńskiego. Ale sytuacja się zmieni z momentem zakończenia okresu, za który to świadczenie przysługuje.
Obciążenia bez wyjątku
Składki za osobę pobierającą zasiłek macierzyński lub przebywającą na urlopie wychowawczym opłaca budżet państwa. Do 31 sierpnia 2009 r. obowiązywał przy tym warunek, by nie była ona ubezpieczona z innego tytułu i nie miała prawa do emerytury ani renty. Czyli umowa-zlecenie czy działalność wykonywana w czasie pobierania świadczenia po porodzie lub podczas urlopu rodzicielskiego zwalniała ZUS z konieczności rozliczania i opłacania składek.
Od 1 września 2009 r. powyższy warunek obowiązuje, ale tylko w odniesieniu do pracowników przebywających na urlopie wychowawczym. Mogą liczyć, że budżet państwa będzie za nich płacił składki podczas tego wolnego, gdy nie spełniają warunków do objęcia ich ubezpieczeniami z innego tytułu.
W przypadku pracownicy, o którą pyta czytelnik, oznacza to, że podczas zasiłku macierzyńskiego prowadzona przez nią działalność nie ma znaczenia dla obowiązku opłacania składek na jej ubezpieczenia. Sytuacja zmieni się po przejściu na urlop wychowawczy. Wówczas składki będzie musiała opłacać z racji prowadzonego biznesu.
Kto rozlicza, a kto płaci
To państwo finansuje składki za osoby, które korzystają ze swoich urlopów rodzicielskich. Ale rozliczeniem tych danin musi się zająć pracodawca lub ZUS.
Jeśli chodzi o opłaty za czas urlopu wychowawczego, obowiązek ten ciąży zawsze na pracodawcy. To on musi ustalić, czy pracownik ma inny tytuł do ubezpieczeń, a jeśli nie ma – rozliczać należne za niego składki. Podczas tego wolnego rodzic objęty jest obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym i zdrowotnym.
Inaczej jest z ubezpieczeniami podczas zasiłku macierzyńskiego. Obowiązek rozliczania składek ma ten podmiot – pracodawca albo ZUS – który wypłaca świadczenie. Z pytania czytelnika wynika, że to firma zajmuje się wypłatą zasiłków. To ona musi zatem rozliczać należne składki za czas zasiłku macierzyńskiego, tj. na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Zdrowotnemu w tym czasie pracownica nie będzie podlegać, ale jako osoba pobierająca zasiłek z ubezpieczenia społecznego przez cały ten okres będzie miała prawo do bezpłatnej opieki medycznej wraz z członkami rodziny.
Konieczne raporty
W trakcie świadczenia pracy pracownica opłacała z racji prowadzonej działalności jedynie składkę zdrowotną. Z obowiązku regulowania pozostałych należności zwolniona była z uwagi na etatowe zatrudnienie. Podobnie będzie podczas pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego.
W tym wypadku jednak zwolnienie z obciążeń na rzecz ZUS z racji działalności wiąże się z otrzymywaniem przez nią tego świadczenia. Podczas jego pobierania pracodawca powinien rozliczać za nią składki emerytalno-rentowe od podstawy w kwocie zasiłku wypłaconego w danym miesiącu w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx. Nie zgłasza ani nie wyrejestrowuje jej przy tym z ubezpieczeń na ZUS ZUA z początkiem i końcem okresu, za który przysługuje świadczenie.
Raport rozliczeniowy spełnia tu bowiem jednocześnie funkcję zgłoszeniową. Dodatkowo jednak trzeba za taką osobę składać raport świadczeniowy ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 (zasiłek macierzyński).
Po przejściu na urlop wychowawczy formalności czekają natomiast i pracodawcę, i zatrudnioną. Ona musi wyrejestrować się jako przedsiębiorca z ubezpieczenia zdrowotnego i zgłosić do wszystkich ubezpieczeń, jakie obowiązują osoby prowadzące działalność, tj. obowiązkowo do emerytalnego, rentowego, wypadkowego i zdrowotnego (ewentualnie dobrowolnie do chorobowego).
Z kolei firma będzie musiała składać za nią za każdy miesiąc przebywania na tym wolnym raport świadczeniowy RSA, wskazując w nim przerwę w ubezpieczeniach z tytułu zatrudnienia z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx i kodem przerwy 121 lub 122 (urlop wychowawczy).
Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 kwietnia 2011 r. (SK 33/09)
orzekł, że art. 9 ust. 6 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie
), w zakresie w jakim co do osób przebywających na urlopie wychowawczym prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i pozostających w stosunku pracy przewidywał pierwszeństwo obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, jest zgodny z art. 71 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji.
